Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:аркадзь-куляшоў:творчасць-аркадзя-куляшова [2025/08/23 15:41] – vedybeadmin
+++ творы:аркадзь-куляшоў:творчасць-аркадзя-куляшова [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Творчасць Аркадзя Куляшова ======
-Паэзія [[litpers>аркадзь-куляшоў|Аркадзя Куляшова]] (1914-1978) увайшла ў залаты фонд беларускай літаратуры ХХ стагоддзя. "Новая кніга", якая ўбачыла свет у 1964 г., стала па-сапраўднаму наватарскай і засведчыла якасна новы перыяд у творчасці паэта. Зборнікі "Сасна і бяроза" (1970) і "Хуткасць" (1976) грунтоўна замацавалі за ім адно з галоўных месцаў у літаратуры.\\
+Паэзія [[постаці/аркадзь-куляшоў|Аркадзя Куляшова]] (1914-1978) увайшла ў залаты фонд беларускай літаратуры ХХ стагоддзя. "Новая кніга", якая ўбачыла свет у 1964 г., стала па-сапраўднаму наватарскай і засведчыла якасна новы перыяд у творчасці паэта. Зборнікі "Сасна і бяроза" (1970) і "Хуткасць" (1976) грунтоўна замацавалі за ім адно з галоўных месцаў у літаратуры.\\
 Нарадзіўся будучы народны паэт Беларусі 6 лютага 1914 г. у вёсцы Саматэвічы, што ў Касцюковіцкім раёне на Магілёўшчыне. Яго бацькі працавалі настаўнікамі ў школе. Паэтычны дар абудзіўся ў хлопчыка вельмі рана. У дванаццаць гадоў на старонках Клімавіцкай акруговай газеты "Наш працаўнік" ён надрукаваў свой першы вершаваны твор. А ў 1928 г., калі юнаму паэту было чатырнаццаць гадоў, у часопісе "Полымя" з’явіўся верш "[[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-бывай|Бывай...]]". Гэты твор быў народжаны першымі і шчырымі пачуццямі да вельмі прыгожай дзяўчыны — Алесі Карыткінай. Вобраз першага кахання жыў у сэрцы Аркадзя Куляшова ўсё жыццё, і таму ён неаднойчы згадваў Алесю ў сваіх паэтычных творах, вяртаўся да раней напісаных радкоў, шліфаваў іх, даводзіў да філіграннасці гучання. Верш "Бывай..." стаў шэдэўрам выдатнага паэта і цудоўнай песняй (музыку напісаў Ігар Лучанок):
@@ Радок 16: / Радок 16: @@
 \\
-Закончыўшы ў 1928 г. сямігодку, Аркадзь Куляшоў пайшоў вучыцца ў Мсціслаўскі педтэхнікум. Тут ён пасябраваў з Юліем Таўбіным і Змітраком Астапенкам, якія таксама пісалі вершы, былі паэтамі-[[slounik>маладняк|маладнякоўцамі]], упэўнена ўваходзілі ў літаратуру. Яны ў сваім асяродку захапляліся творчасцю Янкі Купалы, Максіма Багдановіча, цікавіліся рускай і сусветнай паэзіяй. Знаёмства з паэтычнымі кірункамі і набыткамі іншых літаратур узбагачала творчы досвед і духоўны свет маладых людзей.\\
+Закончыўшы ў 1928 г. сямігодку, Аркадзь Куляшоў пайшоў вучыцца ў Мсціслаўскі педтэхнікум. Тут ён пасябраваў з Юліем Таўбіным і Змітраком Астапенкам, якія таксама пісалі вершы, былі паэтамі-[[слоўнік/маладняк|маладнякоўцамі]], упэўнена ўваходзілі ў літаратуру. Яны ў сваім асяродку захапляліся творчасцю Янкі Купалы, Максіма Багдановіча, цікавіліся рускай і сусветнай паэзіяй. Знаёмства з паэтычнымі кірункамі і набыткамі іншых літаратур узбагачала творчы досвед і духоўны свет маладых людзей.\\
 У 1931 г. малады паэт паступіў на літаратурны факультэт Мінскага педагагічнага інстытута. А за год да гэтай падзеі выйшаў яго першы зборнік "Росквіт зямлі" (1930). У хуткім часе ўбачылі свет яшчэ некалькі кніжак Аркадзя Куляшова — "Па песню, па сонца!..", "Медзі дождж" (абедзве — 1932), паэмы "Аманал" (1933) і "Гарбун" (1935). У многіх вершаваных творах А. Куляшова адчуваюцца дыханне і рытмы свайго часу, выяўляецца радасць юнацкіх пачуццяў і рамантычных парыванняў у светлае заўтра. Аптымізм і мажор валадараць у радках паэта, які, зразумела, за чыстую манету прымаў тагачасныя ідэалагічныя заклікі ды ўстаноўкі. Драматычная праўда даваеннай рэчаіснасці, калі панавала атмасфера страху і недаверу, адбываліся рэпрэсіі, ішло рассяляньванне вёскі, заставалася па-за яго ўвагай. І таму не ўсё з напісанага вытрымала выпрабаванне часам.\\
 Звяртаюць на сябе ўвагу вершы "Астраном" (1929) і "Як дзень адыходзіць..." (1930). У гэтых творах герой паэта рамантычна захапляецца панарамай далёкіх сузор’яў, верыць у тое, што зможа некалі весці дыялог з паэтам з іншай галактыкі, у якога гэтаксама "сэрца гарыць". Ён вітае зорны сусвет:
@@ Радок 28: / Радок 28: @@
 \\
 Паэт нібы інтуітыўна прадчуваў надыход касмічнай эры, калі бясконцы сусвет зробіцца адкрытым і блізкім чалавеку. У асобе Аркадзя Куляшова ў нашу паэзію прыйшоў мастак аб’ёмнага, касмічнага погляду на свет. Філасофскі касмізм думкі, маштабнасць мыслення зрабіліся асноўнымі ў яго паэзіі. Асэнсаванне месца чалавека у Сусвеце, агульнапланетарным быцці знойдзе ўвасабленне ў творах Аркадзя Куляшова 40-50-х гг. і пазнейшага часу (паэма "Хлопцы апошняй вайны", вершы "Зямля", "Пра Марс" і інш.). Канцэпцыя быцця і лёсу чалавека на Зямлі і ў Сусвеце стала асновай яго філасофска-паэтычнага светабачання і светаразумення.\\
-Самай прыкметнай з’явай у творчасці Аркадзя Куляшова даваеннай пары стаў цыкл вершаў "Юнацкі свет" (1939-1940). Сюды ўваходзяць вершы "На сотай вярсце", "[[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-карусель|Карусель]]", "Бюро даведак", "Воблака" і інш. Лепшыя з іх, як лічыць крытык У. Гніламёдаў, "краналі натуральнасцю слова, абаяльнасцю інтанацый жывой гаворкі, шчырасцю і праўдзівасцю пачуццяў...". "Я так — летуценнік..." — прызнаецца [[slounik>вобраз-лірычнага-героя|лірычны герой]]. Ён паўстае перад намі радасным, крыху наіўным. "Юнацкі непаўторны свет" поўніцца пачуццём кахання да дзяўчыны, якая ўяўляецца "светлым ранкам" ("Бюро даведак"). Разам з тым герой паэта ўлюбёны ў свае родныя мясціны, на поўныя грудзі, па-маладому шчаслівы жыць на зямлі і сузіраць хараство. Лепшыя радкі цыкла ўражваюць лірычнай непасрэднасцю адчуванняў, адметнасцю аўтарскіх вобразаў. У вершы "Воблака" паэт здолеў перадаць цудоўны міг жывой паяднанасці з прыродай, калі ў рукі рыбалова, здаецца, трапіла само воблака:
+Самай прыкметнай з’явай у творчасці Аркадзя Куляшова даваеннай пары стаў цыкл вершаў "Юнацкі свет" (1939-1940). Сюды ўваходзяць вершы "На сотай вярсце", "[[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-карусель|Карусель]]", "Бюро даведак", "Воблака" і інш. Лепшыя з іх, як лічыць крытык У. Гніламёдаў, "краналі натуральнасцю слова, абаяльнасцю інтанацый жывой гаворкі, шчырасцю і праўдзівасцю пачуццяў...". "Я так — летуценнік..." — прызнаецца [[слоўнік/вобраз-лірычнага-героя|лірычны герой]]. Ён паўстае перад намі радасным, крыху наіўным. "Юнацкі непаўторны свет" поўніцца пачуццём кахання да дзяўчыны, якая ўяўляецца "светлым ранкам" ("Бюро даведак"). Разам з тым герой паэта ўлюбёны ў свае родныя мясціны, на поўныя грудзі, па-маладому шчаслівы жыць на зямлі і сузіраць хараство. Лепшыя радкі цыкла ўражваюць лірычнай непасрэднасцю адчуванняў, адметнасцю аўтарскіх вобразаў. У вершы "Воблака" паэт здолеў перадаць цудоўны міг жывой паяднанасці з прыродай, калі ў рукі рыбалова, здаецца, трапіла само воблака:
 Вада ў кругах,\\
@@ Радок 64: / Радок 64: @@
 \\
 Паэтава мара збылася. Яго паэзія зрабілася паўнаводнай ракой, якая ўлілася ў вялікі акіян агульначалавечай духоўнасці. Прыйшоў, зрэшты, і той дзень, калі давялося плыць у акіянскім прасторы, але мастак не забыўся пра пасланую лёсам блакітную раку, вытокі сваёй паэзіі: "Як быццам я плыву не акіянам, %%//%% А Бесяддзю — жаданаю ракой" (верш "Стаю і з пачуццём неўтаймаваным...", 1962).\\
-Яшчэ ў даваенныя гады Аркадзь Куляшоў выявіў сябе і як паэт яркага эпічнага таленту. Паэме "Аманал" (1933) уласцівы прынцып рамантычнай умоўнасці ў адлюстраванні падзей. Абагульнена-сімвалічны і рамантычны характар набываюць вобразы Юнака і Маладосці, якія ў значнай ступені ўвасабляюць сабой маладое пакаленне 30-х гг. Паэт звяртаецца да мовы сімвалаў, прыёмаў іншасказальнасці і фальклорнай паэтыкі. Удалае выкарыстанне гэтага літаратурнага арсенала заўважыў і станоўча ацаніў Якуб Колас. Ён адзначаў адметнасць эпічнай формы твора, параўноўваў куляшоўскі "Аманал" з п’есамі Леаніда Андрэева і Морыса Метэрлінка: "...паэма... пабудавана пераважна на схемах, сімвалічнасці, на [[slounik>алегорыя|алегорыях]], а сімвалічная афарбоўка выклікае ў памяці Морыса Метэрлінка: выццё сабак, ваўкоў, пеўневыя спевы і г. д. I як заключны акорд паэмы, паяўленне ласінага табуна". Гэты вобраз табуна на фоне летняй прыроды атаясамліваецца з узвіхраным часам 30-х гг., які імкліва перайначваў рэчаіснасць.\\
+Яшчэ ў даваенныя гады Аркадзь Куляшоў выявіў сябе і як паэт яркага эпічнага таленту. Паэме "Аманал" (1933) уласцівы прынцып рамантычнай умоўнасці ў адлюстраванні падзей. Абагульнена-сімвалічны і рамантычны характар набываюць вобразы Юнака і Маладосці, якія ў значнай ступені ўвасабляюць сабой маладое пакаленне 30-х гг. Паэт звяртаецца да мовы сімвалаў, прыёмаў іншасказальнасці і фальклорнай паэтыкі. Удалае выкарыстанне гэтага літаратурнага арсенала заўважыў і станоўча ацаніў Якуб Колас. Ён адзначаў адметнасць эпічнай формы твора, параўноўваў куляшоўскі "Аманал" з п’есамі Леаніда Андрэева і Морыса Метэрлінка: "...паэма... пабудавана пераважна на схемах, сімвалічнасці, на [[слоўнік/алегорыя|алегорыях]], а сімвалічная афарбоўка выклікае ў памяці Морыса Метэрлінка: выццё сабак, ваўкоў, пеўневыя спевы і г. д. I як заключны акорд паэмы, паяўленне ласінага табуна". Гэты вобраз табуна на фоне летняй прыроды атаясамліваецца з узвіхраным часам 30-х гг., які імкліва перайначваў рэчаіснасць.\\
 Адным з найлепшых даваенных эпічных твораў А. Куляшова справядліва лічыцца паэма "Хлопцы апошняй вайны" (1940). Паэт зазямляе свайго лірычнага героя, хоць той імкнецца думкай ахапіць сусвет. Ён турбуецца пра лёс жыцця і чалавека на зямлі, над якімі навісла пагроза ваеннага ліха. У перадваенныя гады гэтыя хваляванні былі небеспадстаўнымі і нават прарочымі, бо вайна з фашызмам прымусіла задумацца пра будучыню ўсяго чалавецтва і яго будучыню, пра вечныя каштоўнасці на зямлі — мір, працу, чалавечае шчасце. Зноў жа, трэба заўважыць, гэтая паэма лучыцца з канкрэтыкай даваеннай эпохі, аднак у ёй абмінаюцца складаныя рэаліі і павароты жыццёвай рэчаіснасці. Разам з тым аўтар апярэджвае свой час — найперш гуманістычнай скіраванасцю думкі, верай у чалавечы розум.\\
 Патрыятычным і гуманістычным пафасам вызначаецца творчасць Аркадзя Куляшова ваенных гадоў. Вялікім пачуццём болю напоўнены верш "Ліст з палону" (1942) — зварот дзяўчыны, якую вывозяць у фашысцкую няволю. Гераіня звяртаецца да свайго каханага. Двойчы паўторанае слова "рабыня" і шматразовы паўтор эпітэта "чорная" абвастраюць трагічнасць гучання паэтычных радкоў, перадаюць унутраны стан паланянкі:
@@ Радок 93: / Радок 93: @@
 \\
 Элегічная, роздумная танальнасць верша "Пад родным небам" (1943). Думкі паэта нібы мкнуць наўздагон за птушыным выраем: "А гусі? %%//%% Адкуль ім %%//%% Адрозніць за хмаркамі тымі %%//%% Шынелі ад купін, %%//%% Нядаўна пакінутых імі?". У гэтым лірыка-пейзажным творы кранальна і шчымліва выказаны запаветныя пачуцці чалавечай душы "пад восеньскім небам" ваеннага часу.\\
-У гады вайны Аркадзь Куляшоў стварыў [[slounik>балада|балады]], [[slounik>элегія|элегіі]], лірычныя і лірыка-публіцыстычныя вершы ("Віцебская махорка", "[[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-маці|Маці]]", "Галубкі" і інш.), а таксама паэмы [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-сцяг-брыгады|"Сцяг брыгады"]] (1943), [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-прыгоды-цымбал|"Прыгоды цымбал"]] (1944) і "Дом № 24" (1944). Асабліва каштоўнае ў гэтых творах — псіхалагічная глыбіня пачуццяў пра перажытае і выпакутаванае чалавекам ва ўмовах ваеннага ліха. Уражвае драматызм лірычных інтанацый і адметнасць мастацкай вобразнасці, якая раскрывае трагедыю нашай роднай зямлі і трагедыю беларускага народа. Творы пра вайну Аркадзя Куляшова па-мастацку глыбока выяўляюць чалавечыя пакуты, боль, гора і знаходзяцца ў цеснай сувязі з ваеннай паэзіяй Пімена Панчанкі, Максіма Танка, Міколы Сурначова, Аляксандра Твардоўскага, Аляксея Суркова, Сяргея Нараўчатава, Канстанціна Сіманава, Міхаіла Ісакоўскага і інш.\\
+У гады вайны Аркадзь Куляшоў стварыў [[слоўнік/балада|балады]], [[слоўнік/элегія|элегіі]], лірычныя і лірыка-публіцыстычныя вершы ("Віцебская махорка", "[[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-маці|Маці]]", "Галубкі" і інш.), а таксама паэмы [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-сцяг-брыгады|"Сцяг брыгады"]] (1943), [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-прыгоды-цымбал|"Прыгоды цымбал"]] (1944) і "Дом № 24" (1944). Асабліва каштоўнае ў гэтых творах — псіхалагічная глыбіня пачуццяў пра перажытае і выпакутаванае чалавекам ва ўмовах ваеннага ліха. Уражвае драматызм лірычных інтанацый і адметнасць мастацкай вобразнасці, якая раскрывае трагедыю нашай роднай зямлі і трагедыю беларускага народа. Творы пра вайну Аркадзя Куляшова па-мастацку глыбока выяўляюць чалавечыя пакуты, боль, гора і знаходзяцца ў цеснай сувязі з ваеннай паэзіяй Пімена Панчанкі, Максіма Танка, Міколы Сурначова, Аляксандра Твардоўскага, Аляксея Суркова, Сяргея Нараўчатава, Канстанціна Сіманава, Міхаіла Ісакоўскага і інш.\\
 У канцы 40-х — 50-я гг. Аркадзь Куляшоў напісаў паэмы "Перамога", "Новае рэчышча", "Толькі ўперад", "Песня аб слаўным паходзе", [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-грозная-пушча|"Грозная пушча"]]. На гэтых эпічных творах, як і на многіх вершах таго часу, моцна адбіўся змест і дух часу, а менавіта культ асобы Сталіна, так званая тэорыя бесканфліктнасці, ідэалагічныя ўстаноўкі бальшавіцкай партыі. Ідэалагічная па сваёй накіраванасці вершатворчасць вызначае аблічча паэтычнага зборніка "Камуністы" (1949), назву якому даў аднайменны верш з запеўнымі радкамі: "Камуністы — гэта слова, як са сталі, %%//%% Камуністы — гэта слова, як з агню". Працытааваныя радкі поўныя пафаснай рыторыкі, патэтычнага красамоўства, казённага аптымізму. Паэма-араторыя "Слова аб правадыру народаў" (1949) стала паэтычным прамаўленнем аўтара пра так званага правадыра і бацьку народаў Сталіна. Твор гэты — даніна культу асобы, у ім дамінуе ўсхваляльны пафас. Зрэшты, оды Сталіну і камуністам склаў не адзін Аркадзь Куляшоў. Мастак у таталітарнай дзяржаве быў падпарадкаваны ідэалогіі, залежаў ад яе і мусіў прыстасоўвацца да абставінаў, каб аўтарытарная сістэма не ўкрыжавала яго, не адправіла на той свет.\\
 Нараджаліся пад пяром паэта і радкі, непадлеглыя ніякім пераменам часу, — гэта творы на вечныя тэмы. Да найлепшых твораў Аркадзя Куляшова 40-50-х гг. адносяцца "Колас", "Вяселле", "Аб рэўнасці", "Ты і я", "Зямля", "Маё сэрца ў бары" і інш. Цудоўны верш "Ты і я" пісаўся амаль у адзін час з "Камуністамі". У ім тонка раскрываецца душа Куляшова-лірыка, гучыць прачулая музыка кахання.\\
@@ Радок 144: / Радок 144: @@
 У сярэдзіне 60-х гг. Аркадзь Куляшоў напісаў цыкл лірычных вершаў "Маналог" (1964-1965), які прысвяціў памяці сваіх сяброў Юлія Таўбіна і Змітрака Астапенкі. Іх вобразы вяртаюцца ў памяць вярэдлівым болем. Юлій Таўбін "памёр... за кратамі, сярод муроў сырых. %%//%% Без стужак, без вянкоў, без некралога, %%//%% З кляймом абвінавачвання цяжкога...", другі сябра без весткі загінуў на фронце. "Маналог" паэта — гэта выяўленне шчырай, адданай вернасці сяброўству, памяць сэрца пра людзей, з якімі пачынаўся шлях у літаратуру. Паэт разважае пра сутнасць чалавечага жыцця: "Лепш цяжка жыць, чым быць бадзёрым трупам...".\\
 Аркадзь Куляшоў у 60-70-я гг. паказаў сябе выдатным майстрам паэтычнага эпасу. Ён стварыў паэмы [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-цунамі|"Цунамі"]], "Далёка да акіяна", [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-варшаўскі-шлях|"Варшаўскі шлях"]], [[творы/аркадзь-куляшоў/аркадзь-куляшоў-xамуціус|"Хамуціус"]].\\
-Аркадзь Куляшоў выявіў сябе як таленавіты, глыбокі перакладчык. За дзейнасць у галіне мастацкага перакладу ён быў узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй Беларусі (1970). Куляшоў тонка адчуваў індывідуальную адметнасць кожнага з тых аўтараў, што цудоўна загучалі на беларускай мове. Ён пераклаў "Энеіду" ўкраінскага паэта Івана Катлярэўскага, славуты "Спеў аб Гаяваце" Генры Лангфэла, паэму "Цыганы" і раман у вершах "Яўгеній Анегін" Аляксандра Пушкіна. Паэтам пераствораны па-беларуску многія творы Міхаіла Лермантава, [[susvlit>тарас-шаўчэнка/жыццё-і-творцасць-тараса-шаўчэнкі|Тараса Шаўчэнкі]], Сяргея Ясеніна, Расула Гамзатава і інш.\\
+Аркадзь Куляшоў выявіў сябе як таленавіты, глыбокі перакладчык. За дзейнасць у галіне мастацкага перакладу ён быў узнагароджаны Дзяржаўнай прэміяй Беларусі (1970). Куляшоў тонка адчуваў індывідуальную адметнасць кожнага з тых аўтараў, што цудоўна загучалі на беларускай мове. Ён пераклаў "Энеіду" ўкраінскага паэта Івана Катлярэўскага, славуты "Спеў аб Гаяваце" Генры Лангфэла, паэму "Цыганы" і раман у вершах "Яўгеній Анегін" Аляксандра Пушкіна. Паэтам пераствораны па-беларуску многія творы Міхаіла Лермантава, [[творы/тарас-шаўчэнка/жыццё-і-творцасць-тараса-шаўчэнкі|Тараса Шаўчэнкі]], Сяргея Ясеніна, Расула Гамзатава і інш.\\
-Аркадзь Куляшоў надаў высокі філасофскі ўзровень беларускай паэзіі. Ён выявіў раскаваную [[slounik>асацыятыўнасць|асацыятыўнасць]] думкі, шырокаахопнасць паэтычнага мыслення, яго суб’ектыўную інтэлектуальную заглыбленасць. Паэт не ўсведамляў сябе па-за агульназначнымі праблемамі чалавечага быцця, раскрываў агульначалавечае праз глыбока асабістае ўспрыманне рэчаіснасці і свету наогул. Ён узбагаціў традыцыі беларускага верша, пашырыў яго вобразна-выяўленчыя і стылёвыя магчымасці.
+Аркадзь Куляшоў надаў высокі філасофскі ўзровень беларускай паэзіі. Ён выявіў раскаваную [[слоўнік/асацыятыўнасць|асацыятыўнасць]] думкі, шырокаахопнасць паэтычнага мыслення, яго суб’ектыўную інтэлектуальную заглыбленасць. Паэт не ўсведамляў сябе па-за агульназначнымі праблемамі чалавечага быцця, раскрываў агульначалавечае праз глыбока асабістае ўспрыманне рэчаіснасці і свету наогул. Ён узбагаціў традыцыі беларускага верша, пашырыў яго вобразна-выяўленчыя і стылёвыя магчымасці.