Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:іншае:сучасная-літаратура-беларусі:тэма-чарнобыля-ў-беларускай-паэзіі [2025/08/22 11:11] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:іншае:сучасная-літаратура-беларусі:тэма-чарнобыля-ў-беларускай-паэзіі [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Тэма Чарнобыля ў беларускай паэзіі ======
 Дзень 26 красавіка 1986 года ўвайшоў у гісторыю Беларусі і ўсяго чалавецтва як адна з самых трагічных старонак XX стагоддзя. Чарнобыль нібы ў апошні раз папярэдзіў сучасную тэхнізаваную цывілізацыю пра безадказнасць і бяздумнасць яе існавання, падвёў яе да бездані самазнішчэння і па-гамлетаўску завастрыў пытанне: быць ці не быць на зямлі чалавеку і жыццю?\\
-Атамна-ядзерны выбух на чацвёртым блоку Чарнобыльскай АЭС стаў страшным пакараннем радыяцыйным апраменьваннем, смяротнымі пакутамі, бежанствам, анкалагічнымі хваробамі, іншымі наступствамі. Свет, час і лёс для беларусаў — а гэта яскрава праяўляецца ў нашай паэзіі — трагічна раздвоіліся, раскалоліся папалам: «Адлік пачынаўся нязнанае эры Змагання жыцця з небыццём» (С. Законнікаў. «Чорная быль»). Пісьменнік-гуманіст [[bellit>алесь-адамовіч/творчасць-алеся-адамовіча|Алесь Адамовіч]] празорліва зрабіў выснову, што «новы стан у роду чалавечага, новы адлік часу пачаўся і з 26 красавіка 1986 года. Да Чарнобыля і пасля Чарнобыля — гэта рознае светаадчуванне, гэта па-новаму небяспечныя шляхі чалавецтва ў будучыню».\\
+Атамна-ядзерны выбух на чацвёртым блоку Чарнобыльскай АЭС стаў страшным пакараннем радыяцыйным апраменьваннем, смяротнымі пакутамі, бежанствам, анкалагічнымі хваробамі, іншымі наступствамі. Свет, час і лёс для беларусаў — а гэта яскрава праяўляецца ў нашай паэзіі — трагічна раздвоіліся, раскалоліся папалам: «Адлік пачынаўся нязнанае эры Змагання жыцця з небыццём» (С. Законнікаў. «Чорная быль»). Пісьменнік-гуманіст [[творы/алесь-адамовіч/творчасць-алеся-адамовіча|Алесь Адамовіч]] празорліва зрабіў выснову, што «новы стан у роду чалавечага, новы адлік часу пачаўся і з 26 красавіка 1986 года. Да Чарнобыля і пасля Чарнобыля — гэта рознае светаадчуванне, гэта па-новаму небяспечныя шляхі чалавецтва ў будучыню».\\
 Чарнобыльскі пажар не адразу ўскалыхнуў народную свядомасць. Усведамленне трагедыі, суровая праўда пра яе дайшлі да нас са спазненнем, дайшлі, пераадолеўшы глухую сцяну замоўчвання, напластаванні хлусні, бюракратычна-чыноўніцкую абыякавасць да здароўя і будучыні нацыі. Беларуская паэзія забіла ў звон бяды і трывогі з самых першых дзён чарнобыльскай навалы, загаварыла з вялікім хваляваннем за жыццё. Такі грамадзянскі неспакой, адказнасць за лёс чалавечы яна праяўляла заўсёды ў драматычныя і лёсавызначальныя моманты айчыннай гісторыі. Нават у жудасныя 30-я гг., калі махавік рэпрэсій набіраў разгон, паэзія здолела выявіць трагічную сутнасць і праўду часу. У дні чарнобыльскай бяды беларускія паэты «адчулі тое, што не вымяраецца самымі дакладнымі прыборамі» (С. С. Шушкевіч). І гэта невыпадкова, бо паэтычны радок — самая эмацыянальная і чуйная форма рэагавання на падзеі.\\
-Самымі першымі водгукамі на Чарнобыль сталі вершаваныя радкі [[litpers>ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]], Анатоля Вялюгіна, [[bellit>рыгор-барадулін/творчасць-рыгора-барадуліна|Рыгора Барадуліна]], [[bellit>яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]], [[bellit>мікола-мятліцкі/творчасць-міколы-мятліцкага|Міколы Мятліцкага]], Анатоля Грачанікава, Максіма Танка, Дануты Бічэль-Загнетавай, Уладзіміра Верамейчык, Алега Лойкі, Сяргея Законнікава, Любы Тарасюк, Уладзіміра Паўлава, Алы Канапелькі, Генадзя Бураўкіна, Уладзіміра Някляева, Эдуарда Акуліна... Аднак, думаю, не варта шукаць, каму належыць «пальма першынства» ў подступе да асэнсавання чарнобыльскай тэмы, бо трагедыя аднолькава моцна адбілася на свядомасці і сэрцах як тых, хто родам з раёнаў радыеактыўнага забруджвання і адсялення, так і тых, хто адчуў: здарылася непапраўная, вялікая бяда, экалагічная катастрофа. Сёння Чарнобыль — боль усёй Беларусі, і таму зусім заканамерна, што чарнобыльская трагедыя стала вядучай тэматычнай лініяй сучаснай паэзіі, увогуле літаратуры. За дзесяць гадоў пасля аварыі пра Чарнобыль у беларускай паэзіі з'явілася шмат вершаў, шэраг эпічных твораў — паэмы «Зона» Уладзіміра Някляева, «Чорная быль»і «Зязюля» Сяргея Законнікава, «[[bellit>янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-одзіум|Одзіум]]» Янкі Сіпакова, «Ліхаўня» Уладзіміра Верамейчык, «Аварыя сумлення» Анатоля Зэкава, «Пажар слязы» Валянціны Аколавай, «Здзічэлае рэха вясны» Антаніны Хатэнка, «Зона» Сяргея Давідовіча, «Лілея на цёмнай вадзе» Міхася Башлакова. Вершы і паэмы звыш 60-ці паэтаў склалі кнігу «Зорка Палын» (1993). Шмат мастацкіх твораў увайшло і ў кнігу «Прайсці праз зону» (1996). Яе аўтары неаднаразова пабывалі ў раёне радыяцыйна-экалагічнага бедства.\\
+Самымі першымі водгукамі на Чарнобыль сталі вершаваныя радкі [[постаці/ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]], Анатоля Вялюгіна, [[творы/рыгор-барадулін/творчасць-рыгора-барадуліна|Рыгора Барадуліна]], [[творы/яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]], [[творы/мікола-мятліцкі/творчасць-міколы-мятліцкага|Міколы Мятліцкага]], Анатоля Грачанікава, Максіма Танка, Дануты Бічэль-Загнетавай, Уладзіміра Верамейчык, Алега Лойкі, Сяргея Законнікава, Любы Тарасюк, Уладзіміра Паўлава, Алы Канапелькі, Генадзя Бураўкіна, Уладзіміра Някляева, Эдуарда Акуліна... Аднак, думаю, не варта шукаць, каму належыць «пальма першынства» ў подступе да асэнсавання чарнобыльскай тэмы, бо трагедыя аднолькава моцна адбілася на свядомасці і сэрцах як тых, хто родам з раёнаў радыеактыўнага забруджвання і адсялення, так і тых, хто адчуў: здарылася непапраўная, вялікая бяда, экалагічная катастрофа. Сёння Чарнобыль — боль усёй Беларусі, і таму зусім заканамерна, што чарнобыльская трагедыя стала вядучай тэматычнай лініяй сучаснай паэзіі, увогуле літаратуры. За дзесяць гадоў пасля аварыі пра Чарнобыль у беларускай паэзіі з'явілася шмат вершаў, шэраг эпічных твораў — паэмы «Зона» Уладзіміра Някляева, «Чорная быль»і «Зязюля» Сяргея Законнікава, «[[творы/янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-одзіум|Одзіум]]» Янкі Сіпакова, «Ліхаўня» Уладзіміра Верамейчык, «Аварыя сумлення» Анатоля Зэкава, «Пажар слязы» Валянціны Аколавай, «Здзічэлае рэха вясны» Антаніны Хатэнка, «Зона» Сяргея Давідовіча, «Лілея на цёмнай вадзе» Міхася Башлакова. Вершы і паэмы звыш 60-ці паэтаў склалі кнігу «Зорка Палын» (1993). Шмат мастацкіх твораў увайшло і ў кнігу «Прайсці праз зону» (1996). Яе аўтары неаднаразова пабывалі ў раёне радыяцыйна-экалагічнага бедства.\\
--я гады ўзбагацілі паэзію новымі кнігамі і творамі чарнобыльскай тэматыкі. Чарнобыль — скразны вобраз і тэма зборнікаў Міколы Мятліцкага «Палескі смутак» (1991) і «Бабчын» (1996). Матывы чарнобыльскай бяды гучаць таксама ў паэтычных кнігах Рыгора Барадуліна «Самота паломніцтва» (1990) і «Міласэрнасць плахі» (1992), Ніла Гілевіча «Жыта, сосны і валуны» (1992), Максіма Танка «Мой каўчэг» (1994), [[litpers>васіль-зуёнак|Васіля Зуёнка]] «Лета трывожных дажджоў» (1990), «Чорная лесвіца» (1992), «Пісьмы з гэтага свету» (1995), У. Паўлава «Што было на Беларусі» (1994), Алеся Пісьмянкова «Планіда» (1994), Эдуарда Акуліна «Крыло анёла» (1995), Н. Аксёнчык «Споведзь арабіны» (1995) і інш. Сучасная літаратура і ў іншых жанрах мае прыкметныя набыткі ў паказе і асэнсаванні Чарнобыля, пра што сведчаць пісьменніцкая публіцыстыка Алеся Адамовіча, якая склала кнігу «Апакаліпсіс па графіку» (1992), дакументальныя аповесці Васіля Гігевіча і Алега Чарнова «Сталі воды горкія», Алеся Крыгі «Выбух над Прыпяццю», а таксама такія творы, як раманы [[bellit>іван-шамякін/іван-шамякін-злая-зорка|«Злая зорка»]] Івана Шамякіна і [[bellit>віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-бежанцы|«Бежанцы»]] [[litpers>віктар-карамазаў|Віктара Карамазава]], аповесці «Родны кут» і «Еўка» [[bellit>барыс-сачанка/жыццёвы-і-творчы-шлях-барыса-сачанкі|Барыса Сачанкі]], «Пярэварацень» Васіля Гігевіча, «Краем Белага шляху» Віктара Карамазава, «Імем Айца і Сына» Таісы Бондар, [[bellit>віктар-казько/віктар-казько-выратуй-і-памілуй-нас-чорн|«Выратуй і памілуй нас, чорны бусел»]] [[litpers>віктар-казько|Віктара Казько]], «Гасцініца над Прыпяццю» Івана Навуменкі, «Травеньская выцечка» Стаха Дзедзіча, апавяданні [[bellit>іван-пташнікаў/іван-пташнікаў-львы|«Львы»]] [[bellit>іван-пташнікаў/творчасць-івана-пташнікава|Івана Пташнікава]], «[[bellit>віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-супраць-неба-на-зямлі|Супраць неба — на зямлі]]» Віктара Карамазава, «Сенакос у канцы красавіка» Віктара Казько, п'есы [[bellit>мікола-матукоўскі/мікола-матукоўскі-бездань|«Бездань»]] Міколы Матукоўскага і «Адцуранне» Аляксея Дударава. Надзвычай уражальна чарнобыльская бяда адлюстравана ў кнізе «След чорнага ветру» (1995), у якую ўвайшлі лепшыя сачыненні беларускіх школьнікаў. Гучаць тут і хвалюючыя паэтычныя радкі. З душэўным болем прамаўляе Таццяна Каханоўская з Гомеля пра адабраную радасць дзяцінства, задае шчымлівае пытанне:
+-я гады ўзбагацілі паэзію новымі кнігамі і творамі чарнобыльскай тэматыкі. Чарнобыль — скразны вобраз і тэма зборнікаў Міколы Мятліцкага «Палескі смутак» (1991) і «Бабчын» (1996). Матывы чарнобыльскай бяды гучаць таксама ў паэтычных кнігах Рыгора Барадуліна «Самота паломніцтва» (1990) і «Міласэрнасць плахі» (1992), Ніла Гілевіча «Жыта, сосны і валуны» (1992), Максіма Танка «Мой каўчэг» (1994), [[постаці/васіль-зуёнак|Васіля Зуёнка]] «Лета трывожных дажджоў» (1990), «Чорная лесвіца» (1992), «Пісьмы з гэтага свету» (1995), У. Паўлава «Што было на Беларусі» (1994), Алеся Пісьмянкова «Планіда» (1994), Эдуарда Акуліна «Крыло анёла» (1995), Н. Аксёнчык «Споведзь арабіны» (1995) і інш. Сучасная літаратура і ў іншых жанрах мае прыкметныя набыткі ў паказе і асэнсаванні Чарнобыля, пра што сведчаць пісьменніцкая публіцыстыка Алеся Адамовіча, якая склала кнігу «Апакаліпсіс па графіку» (1992), дакументальныя аповесці Васіля Гігевіча і Алега Чарнова «Сталі воды горкія», Алеся Крыгі «Выбух над Прыпяццю», а таксама такія творы, як раманы [[творы/іван-шамякін/іван-шамякін-злая-зорка|«Злая зорка»]] Івана Шамякіна і [[творы/віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-бежанцы|«Бежанцы»]] [[постаці/віктар-карамазаў|Віктара Карамазава]], аповесці «Родны кут» і «Еўка» [[творы/барыс-сачанка/жыццёвы-і-творчы-шлях-барыса-сачанкі|Барыса Сачанкі]], «Пярэварацень» Васіля Гігевіча, «Краем Белага шляху» Віктара Карамазава, «Імем Айца і Сына» Таісы Бондар, [[творы/віктар-казько/віктар-казько-выратуй-і-памілуй-нас-чорн|«Выратуй і памілуй нас, чорны бусел»]] [[постаці/віктар-казько|Віктара Казько]], «Гасцініца над Прыпяццю» Івана Навуменкі, «Травеньская выцечка» Стаха Дзедзіча, апавяданні [[творы/іван-пташнікаў/іван-пташнікаў-львы|«Львы»]] [[творы/іван-пташнікаў/творчасць-івана-пташнікава|Івана Пташнікава]], «[[творы/віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-супраць-неба-на-зямлі|Супраць неба — на зямлі]]» Віктара Карамазава, «Сенакос у канцы красавіка» Віктара Казько, п'есы [[творы/мікола-матукоўскі/мікола-матукоўскі-бездань|«Бездань»]] Міколы Матукоўскага і «Адцуранне» Аляксея Дударава. Надзвычай уражальна чарнобыльская бяда адлюстравана ў кнізе «След чорнага ветру» (1995), у якую ўвайшлі лепшыя сачыненні беларускіх школьнікаў. Гучаць тут і хвалюючыя паэтычныя радкі. З душэўным болем прамаўляе Таццяна Каханоўская з Гомеля пра адабраную радасць дзяцінства, задае шчымлівае пытанне:
 Чужая зямля,\\
@@ Радок 25: / Радок 25: @@
 \\
-Чорны дзень Беларусі ўвайшоў сёння ў сэрца кожнага. Баліць чалавеку, баліць народу, а значыць, цяжка і балесна паэтам. Так, яны прадчулі і прадбачылі вялікае гора насуперак розным аптымістычным прагнозам і канцэпцыям. Бо пасля Чарнобыля не атамных ідалаў абаранялі, як многія гора-вучоныя, а пакланяліся адзіным святыням — роднай зямлі, чалавеку, жыццю, адчувалі віну «перад нашчадкам-дзіцяткам, Што з будучыні крычыць. І нават перад птушаняткам, Якому гняздзечка не звіць» (А. Грачанікаў. «[[bellit>анатоль-грачанікаў/анатоль-грачанікаў-прыціхне-ў-прыцемках-|Прыціхне ў прыцемках Прыпяць...]]»). Беларуская паэзія ад слоў перасцярогі, смутку, трывожных уражанняў і запытанняў ішла да надзвычай трагічнага ўспрымання і разумення чарнобыльскіх падзей, узнялася да іх глыбокага маральна-гуманістычнага і філасофскага асэнсавання, што асабліва ярка выявілася ў паэмах С. Законнікава «Чорная быль» і Я. Сіпакова «Одзіум».\\
+Чорны дзень Беларусі ўвайшоў сёння ў сэрца кожнага. Баліць чалавеку, баліць народу, а значыць, цяжка і балесна паэтам. Так, яны прадчулі і прадбачылі вялікае гора насуперак розным аптымістычным прагнозам і канцэпцыям. Бо пасля Чарнобыля не атамных ідалаў абаранялі, як многія гора-вучоныя, а пакланяліся адзіным святыням — роднай зямлі, чалавеку, жыццю, адчувалі віну «перад нашчадкам-дзіцяткам, Што з будучыні крычыць. І нават перад птушаняткам, Якому гняздзечка не звіць» (А. Грачанікаў. «[[творы/анатоль-грачанікаў/анатоль-грачанікаў-прыціхне-ў-прыцемках-|Прыціхне ў прыцемках Прыпяць...]]»). Беларуская паэзія ад слоў перасцярогі, смутку, трывожных уражанняў і запытанняў ішла да надзвычай трагічнага ўспрымання і разумення чарнобыльскіх падзей, узнялася да іх глыбокага маральна-гуманістычнага і філасофскага асэнсавання, што асабліва ярка выявілася ў паэмах С. Законнікава «Чорная быль» і Я. Сіпакова «Одзіум».\\
-З вуснаў паэтаў гучаць песні-плачы і горкія споведзі, грамадзянска-публіцыстычныя маналогі, рэквіемы і [[slounik>малітва|малітвы]]. І кожная з гэтых форм самавыяўлення мае аднолькавае права на жыццё. Праўдзівасць, кранальнасць, глыбіня думкі-пачуцця — вось тое, што і ў чарнобыльскіх творах збуджае суперажывальны водгук, падштурхоўвае да роздуму. Многія радкі пра трагедыю веку аплачаны цаной уласнага здароўя і вялікіх душэўных пакутаў. «Я ў зоне жыву...» — так пачынае свой верш «Зона» Уладзімір Верамейчык, паэт, слова якога нараджалася там, дзе «мурашамі нукліды злавесныя поўзаюць».\\
+З вуснаў паэтаў гучаць песні-плачы і горкія споведзі, грамадзянска-публіцыстычныя маналогі, рэквіемы і [[слоўнік/малітва|малітвы]]. І кожная з гэтых форм самавыяўлення мае аднолькавае права на жыццё. Праўдзівасць, кранальнасць, глыбіня думкі-пачуцця — вось тое, што і ў чарнобыльскіх творах збуджае суперажывальны водгук, падштурхоўвае да роздуму. Многія радкі пра трагедыю веку аплачаны цаной уласнага здароўя і вялікіх душэўных пакутаў. «Я ў зоне жыву...» — так пачынае свой верш «Зона» Уладзімір Верамейчык, паэт, слова якога нараджалася там, дзе «мурашамі нукліды злавесныя поўзаюць».\\
 У шматлікіх творах пра Чарнобыль выразна праглядваюцца найбольш тыповыя, дамінантныя матывы, якія, па сутнасці, характарызуюць эмацыянальна-сэнсавы змест усёй сучаснай паэзіі на чарнобыльскую тэму і выяўляюць пэўныя заканамернасці ў яе адлюстраванні і асэнсаванні.\\
 Чарнобыльская паэзія прасякнута магутнымі матывамі бяды, смяротнай пагрозы, трывогі. Сімвалічна ў гэтым сэнсе гучаць назвы вершаў «Перасцярога» і «Лямант» Р. Барадуліна, «Вясна трывогі нашай» А. Вялюгіна, «Прыйшла бяда...» У. Паўлава, «Цяпер асцерагайцеся» М. Танка і многія іншыя. У аснове вершаў Р. Барадуліна нярэдка ляжыць антынамічнае сутыкненне вобразаў, слоў, якое выяўляе драматызм нашага лёсу і быцця. Напрыклад, у вершы «Новыя святцы» кантрастна супрацьпастаўляюцца спрадвечныя беларускія імёны і назвы радыеактыўных элементаў. Беларусь паэт малюе ў церневым палыновым вянку, паказвае як пакутніцу, заложніцу бяды, асуджаную на смяротныя выпрабаванні: «Няўжо гэта ў радыеактыўным пыле Задыхнуцца нашыя песні, Нашыя казкі, былі?» («Лямант»).\\
 Чарнобыль праклаў мяжу адчужанасці паміж чалавекам і прыродай: «А мы не рады сонцу на дварэ, Вятрам, што з поўдня лёгка прыляцелі...» (У. Паўлаў. «Прыйшла бяда...»), «Дзеці спрадвек радаваліся яблыку, а зараз %%//%%яго трэба баяцца...» (Я .Сіпакоў. «Одзіум»), «Маўчаць твае сасновыя бары, %%//%% што радасцю віталі...» (В. Ярац. «Маўчыць хворы край...»). Гэтыя радкі яднае матыў няўтульнасці, непрыкаянасці чалавека ў паслячарнобыльскую эпоху. Паэзія, якая заўсёды светла, узнёсла апявала неба і дождж, раку і сонца, на гэты раз выявіла экалагічны сіндром сучаснага чалавека, які зведаў «страх неба роднага і роднае зямлі» (Л. Дранько-Майсюк. «Ноч 26 красавіка 1986 года»).\\
-Вобраз-матыў мёртвай, атручанай зямлі — адзін з самых галоўных у паэме Я. Сіпакова «Одзіум» і наогул распаўсюджаны матыў у творах чарнобыльскага зместу (вершы «Просьба аб дараванні» М. Танка, «Не ўрадзіла зямля, захварэла» А. Канапелькі, «Забітая зямля» З. Дудзюк і інш.). [[litpers>янка-сіпакоў|Янка Сіпакоў]] у сваёй паэме ў прозе стварае эпічна-драматычную, маштабную карціну экалагічнай катастрофы:
+Вобраз-матыў мёртвай, атручанай зямлі — адзін з самых галоўных у паэме Я. Сіпакова «Одзіум» і наогул распаўсюджаны матыў у творах чарнобыльскага зместу (вершы «Просьба аб дараванні» М. Танка, «Не ўрадзіла зямля, захварэла» А. Канапелькі, «Забітая зямля» З. Дудзюк і інш.). [[постаці/янка-сіпакоў|Янка Сіпакоў]] у сваёй паэме ў прозе стварае эпічна-драматычную, маштабную карціну экалагічнай катастрофы:
 Пятая частка зямлі маёй сёння за калючым дротам.\\
@@ Радок 36: / Радок 36: @@
 Янка Сіпакоў у «Одзіуме» глыбока асэнсаваў вытокі зла, прычыны ўсенароднага бедства, праблему жыцця і смерці, праблему экалагічнага існавання, выявіў гуманістычна-філасофскі погляд на Чарнобыль. Лірыка-эпічны сказ паэта змяшчае ўзрушальныя малітоўныя звароты, узбуйненую сімвалічнасць вобразаў: «Нахабна спраўляюць свой жуд, раскашуюцца %%//%% на тутэйшай зямлі два браты і сястра %%//%% з нетутэйшымі імёнамі — Катаклізм, Апакаліпсіс і Катастрофа...»\\
-Абвострана ўспрымаюцца радкі Максіма Танка пра мёртвую зямлю. Вобраз роднай зямлі — духоўна-эмацыянальны цэнтр усёй танкаўскай паэзіі (вершы «[[bellit>максім-танк/максім-танк-перапіска-з-зямлёй|Перапіска з зямлёй...]]», «Гэта зямля...», «Колер зямлі», «О родная зямля!..» і інш.). У вершах «Просьба аб дараванні», «[[bellit>максім-танк/максім-танк-самае-доўгае-расстанне|Самае доўгае расстанне]]» паэт жалобна аплаквае «забітую Чарнобылем Зямлю», яго гняце пачуццё сыноўняй віны перад маці-зямлёй: «Даруй нам, грэшным І неразумным, Маці!» («Просьба аб дараванні»).\\
+Абвострана ўспрымаюцца радкі Максіма Танка пра мёртвую зямлю. Вобраз роднай зямлі — духоўна-эмацыянальны цэнтр усёй танкаўскай паэзіі (вершы «[[творы/максім-танк/максім-танк-перапіска-з-зямлёй|Перапіска з зямлёй...]]», «Гэта зямля...», «Колер зямлі», «О родная зямля!..» і інш.). У вершах «Просьба аб дараванні», «[[творы/максім-танк/максім-танк-самае-доўгае-расстанне|Самае доўгае расстанне]]» паэт жалобна аплаквае «забітую Чарнобылем Зямлю», яго гняце пачуццё сыноўняй віны перад маці-зямлёй: «Даруй нам, грэшным І неразумным, Маці!» («Просьба аб дараванні»).\\
-Трагедый... гучыць матыў бежанства, выгнання з роднай зямлі ў паэмах «Чорная быль» С.Законнікава і «Зона» С. Давідовіча, вершах «Бежанцы з Палесся» А. Вялюгіна, «[[bellit>генадзь-бураўкін/генадзь-бураўкін-перасяленне|Перасяленне]]» Генадзя Бураўкіна, «Выгнанне», «[[bellit>мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-дыпціх-чакання|Дыпціх чакання]]», «Развітанне са сцежкай...», «[[bellit>мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-землякам|Землякам]]» Міколы Мятліцкага, «Перасяленцы» В. Аколавай і многіх іншых. Асабліва ўзрушаныя, журлівыя плачы і нараканні чуюцца з вуснаў паэтаў, чые родныя вёскі апынуліся ў зоне павышанай радыяцыі і адсялення. «І суцішаны боль %%//%% да краю паводкай душу затапляе...» — так выказвае балючую ростань з радзімай Эдуард Акулін у вершы «Ізноў красавік...». У скрусе і жальбе вяртаецца ў родныя мясціны М. Мятліцкі. Яго родная вёска Бабчын, дзе засталіся магілы бацькоў і прашчураў, пасля Чарнобыля апусцела, бяда пагнала яе жыхароў у свет:
+Трагедый... гучыць матыў бежанства, выгнання з роднай зямлі ў паэмах «Чорная быль» С.Законнікава і «Зона» С. Давідовіча, вершах «Бежанцы з Палесся» А. Вялюгіна, «[[творы/генадзь-бураўкін/генадзь-бураўкін-перасяленне|Перасяленне]]» Генадзя Бураўкіна, «Выгнанне», «[[творы/мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-дыпціх-чакання|Дыпціх чакання]]», «Развітанне са сцежкай...», «[[творы/мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-землякам|Землякам]]» Міколы Мятліцкага, «Перасяленцы» В. Аколавай і многіх іншых. Асабліва ўзрушаныя, журлівыя плачы і нараканні чуюцца з вуснаў паэтаў, чые родныя вёскі апынуліся ў зоне павышанай радыяцыі і адсялення. «І суцішаны боль %%//%% да краю паводкай душу затапляе...» — так выказвае балючую ростань з радзімай Эдуард Акулін у вершы «Ізноў красавік...». У скрусе і жальбе вяртаецца ў родныя мясціны М. Мятліцкі. Яго родная вёска Бабчын, дзе засталіся магілы бацькоў і прашчураў, пасля Чарнобыля апусцела, бяда пагнала яе жыхароў у свет:
 Кут мой забыты, безабаронна\\
@@ Радок 49: / Радок 49: @@
 \\
 Вершы М. Мятліцкага напісаны мовай шчымлівай тугі, безуцешнага гора.\\
-Бежанства — адвечная трагічная доля беларусаў, і гэта хвалююча выявіў яшчэ Янка Купала ў вершы [[bellit>янка-купала/янка-купала-паязджане|«Паязджане»]]. Балюча ўсведамляць, што «мы як прышэльцы на сваім двары, Мы бежанцы ў сваёй уласнай хаце...» (Васіль Зуёнак. Паэма «Падарожжа вакол двара»). Сэрцы паэтаў не хочуць мірыцца з несправядлівай асуджанасцю на выгнанніцкі лёс: «Божа мой, не дай нам не вярнуцца Да бацькоўскіх зрынутых магіл» (Н. Аксёнчык. «Перасяленне»), «Радыяцыя перш за ўсё б'е па дзецях» (Я. Сіпакоў. «Одзіум»). Матыў загубленага, адабранага дзяцінства — трагедыйны пік чарнобыльскай паэзіі. Вершы «[[bellit>ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-у-лета-1986-е|У лета 1986-е]]» Н. Гілевіча, «Алёшка» А. Лойкі, «Чытаю азбуку гора...» Т. Мельчанка, «[[bellit>алесь-камароўскі/алесь-камароўскі-чарнобыльская-калыханка|Чарнобыльская калыханка]]» А. Камароўскага і іншыя раскрываюць злавесны, нялітасцівы твар Чарнобыля, які замахнуўся на генафонд нацыі. На ўсхваляванай ноце выказвае свой боль-трывогу паэтка замежжа [[litpers>наталля-арсеннева|Наталля Арсеннева]]:
+Бежанства — адвечная трагічная доля беларусаў, і гэта хвалююча выявіў яшчэ Янка Купала ў вершы [[творы/янка-купала/янка-купала-паязджане|«Паязджане»]]. Балюча ўсведамляць, што «мы як прышэльцы на сваім двары, Мы бежанцы ў сваёй уласнай хаце...» (Васіль Зуёнак. Паэма «Падарожжа вакол двара»). Сэрцы паэтаў не хочуць мірыцца з несправядлівай асуджанасцю на выгнанніцкі лёс: «Божа мой, не дай нам не вярнуцца Да бацькоўскіх зрынутых магіл» (Н. Аксёнчык. «Перасяленне»), «Радыяцыя перш за ўсё б'е па дзецях» (Я. Сіпакоў. «Одзіум»). Матыў загубленага, адабранага дзяцінства — трагедыйны пік чарнобыльскай паэзіі. Вершы «[[творы/ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-у-лета-1986-е|У лета 1986-е]]» Н. Гілевіча, «Алёшка» А. Лойкі, «Чытаю азбуку гора...» Т. Мельчанка, «[[творы/алесь-камароўскі/алесь-камароўскі-чарнобыльская-калыханка|Чарнобыльская калыханка]]» А. Камароўскага і іншыя раскрываюць злавесны, нялітасцівы твар Чарнобыля, які замахнуўся на генафонд нацыі. На ўсхваляванай ноце выказвае свой боль-трывогу паэтка замежжа [[постаці/наталля-арсеннева|Наталля Арсеннева]]:
 Божа! Божа!
@@ Радок 68: / Радок 68: @@
 \\
 Чарнобыль — гэта доўгая крыжовая дарога, таму так часта чуюцца ў творах паэтаў матывы трывожнага роздуму пра будучыню. Яна ж, тая будучыня, поўная безвыходнасці, невядомасці. Паэты задаюць нам сурова-горкія пытанні, якія трывожаць свядомасць, прымушаюць сціскацца сэрца ад усведамлення няскончанасці жудасных наступстваў. З цяжкай унутранай прыгнечанасцю прамаўляюцца словы-запытанні: «Ад радыяцыі Беларусь гарыць. Ці будзе, наогул. Каму гаварыць?» (Р. Барадулін. «Дазвол»), «Якім дыханнем новы дзень напоўняць %%//%% вада, трава і кнігаўкі ў траве?» (В. Ярац. «З лугоў настой зімовы змые пойма...»).\\
-Чарнобыль рэзка завастрыў праблему нацыянальнага выжывання: «Стронцый, нябачны на вока, %%//%% нішчыць наш дух» (Данута Бічэль-Загнетава. «Беднай жабрачкай зімовай...»). Яна заключаецца не толькі ў фізічным паратунку, а і ў тым, каб ацалець, не даць засмактаць сябе «чорнай дзірцы» (Пімен Панчанка) нацыянальнага бяспамяцтва, чалавечага выраджэння. Духоўны, маральны Чарнобыль, як выдатна паказвае П. Панчанка ў вершы «[[bellit>пімен-панчанка/пімен-панчанка-раўнавага|Раўнавага]]», гэта таксама прычына таго, «што свету канец набліжаецца». Паэтаў маналог поўны горычы, прасякнуты сурова-напружаным публіцыстычным пафасам. Адрачэнне ад роднай мовы, таптанне святыняў, спадчыны, ганьбаванне чалавечай годнасці, боскага на зямлі — усё гэта вядзе да глыбокага падрыву маральна-духоўных асноў быцця народа. «Наш Чарнобыль,— як слушна адзначае М. Арочка,— адсюль, ад страты трывалага супрацьстаяння навалам асіміляцыі з Захаду і Усходу, ад анямення, духоўнага самагубства. І пачаўся ён не сёння, наш Чарнобыль. Сёння — толькі жахліва спрацаваў закон адплаты...»\\
+Чарнобыль рэзка завастрыў праблему нацыянальнага выжывання: «Стронцый, нябачны на вока, %%//%% нішчыць наш дух» (Данута Бічэль-Загнетава. «Беднай жабрачкай зімовай...»). Яна заключаецца не толькі ў фізічным паратунку, а і ў тым, каб ацалець, не даць засмактаць сябе «чорнай дзірцы» (Пімен Панчанка) нацыянальнага бяспамяцтва, чалавечага выраджэння. Духоўны, маральны Чарнобыль, як выдатна паказвае П. Панчанка ў вершы «[[творы/пімен-панчанка/пімен-панчанка-раўнавага|Раўнавага]]», гэта таксама прычына таго, «што свету канец набліжаецца». Паэтаў маналог поўны горычы, прасякнуты сурова-напружаным публіцыстычным пафасам. Адрачэнне ад роднай мовы, таптанне святыняў, спадчыны, ганьбаванне чалавечай годнасці, боскага на зямлі — усё гэта вядзе да глыбокага падрыву маральна-духоўных асноў быцця народа. «Наш Чарнобыль,— як слушна адзначае М. Арочка,— адсюль, ад страты трывалага супрацьстаяння навалам асіміляцыі з Захаду і Усходу, ад анямення, духоўнага самагубства. І пачаўся ён не сёння, наш Чарнобыль. Сёння — толькі жахліва спрацаваў закон адплаты...»\\
 Чарнобыльскі пейзаж — з'ява эстэтычна адметная, вельмі ўражлівая. Паэтыка малюнкаў чарнобыльскай рэчаіснасці вызначаецца чорнымі, сумнымі фарбамі, якія раскрываюць цяжкі псіхаэмацыянальны стан чалавека. У эпічных творах пейзаж нярэдка нясе сімволіка-драматычны сэнс або дапамагае глыбей выявіць трагізм падзей, абставінаў, як гэта мы назіраем у паэме С. Давідовіча «Зона»:
@@ Радок 77: / Радок 77: @@
 \\
-Змрочныя вобразы і фарбы вызначаюць змест чарнобыльскіх твораў паэтаў Беларусі (вершы А. Грачанікава, Р. Барадулін, А. Вялюгіна, М. Мятліцкага і інш.) і хірасімскіх пейзажаў паэтаў Японіі (творы Тацудзі Міёсі, Тадзабура Она, Санкіці Тогэ, Тамікі Хара, Эйсаку Ёнэда і інш.). І далёкая краіна Акіяніі, і наша Бацькаўшчына перажылі атамную трагедыю, толькі мы — яшчэ больш жудасную. Уражлівы трагедыйны малюнак стварае П. Панчанка: «А сёння ўсюды цьмяна, %%//%% дымна, чорна, Не звіняць у небе жаўрукі...», «Тут пахне Хірасімай. Няма слядоў бусліных і ласіных: Над Прыпяццю — Нябачнай смерці след. Палескі край, Як пазмрачнеў твой свет» («[[bellit>пімен-панчанка/пімен-панчанка-аб-самым-смачным|Аб самым смачным...]]»). Падобных панура-змрочных выяў нямала і ў японскай паэзіі: «И уже — неподвижен закат, %%//%% закат — мёртв. И только река,%%//%% вздувшаяся волнами %%//%% и только ветер, %%//%% вздыбивший реку...» (С. Тогэ. «Пейзаж з ракой»). Асабліва шмат «мёртвых», безжыццёвых пейзажаў у паэзіі Тамікі Хара (цыкл «Атамныя пейзажы») і Мунэтосі Фукагава (цыклы «Агонь», «Помнік міру» і інш.). Для пейзажаў і японскіх, і беларускіх паэтаў характэрна трагедыйная сімвалічнасць вобразаў прыроды. У вершах Т. Хара «Абгарэлае дрэва» і беларускай паэтэсы А. Канапелькі «І ўзышла на вогнішчы дзічка...».\\
+Змрочныя вобразы і фарбы вызначаюць змест чарнобыльскіх твораў паэтаў Беларусі (вершы А. Грачанікава, Р. Барадулін, А. Вялюгіна, М. Мятліцкага і інш.) і хірасімскіх пейзажаў паэтаў Японіі (творы Тацудзі Міёсі, Тадзабура Она, Санкіці Тогэ, Тамікі Хара, Эйсаку Ёнэда і інш.). І далёкая краіна Акіяніі, і наша Бацькаўшчына перажылі атамную трагедыю, толькі мы — яшчэ больш жудасную. Уражлівы трагедыйны малюнак стварае П. Панчанка: «А сёння ўсюды цьмяна, %%//%% дымна, чорна, Не звіняць у небе жаўрукі...», «Тут пахне Хірасімай. Няма слядоў бусліных і ласіных: Над Прыпяццю — Нябачнай смерці след. Палескі край, Як пазмрачнеў твой свет» («[[творы/пімен-панчанка/пімен-панчанка-аб-самым-смачным|Аб самым смачным...]]»). Падобных панура-змрочных выяў нямала і ў японскай паэзіі: «И уже — неподвижен закат, %%//%% закат — мёртв. И только река,%%//%% вздувшаяся волнами %%//%% и только ветер, %%//%% вздыбивший реку...» (С. Тогэ. «Пейзаж з ракой»). Асабліва шмат «мёртвых», безжыццёвых пейзажаў у паэзіі Тамікі Хара (цыкл «Атамныя пейзажы») і Мунэтосі Фукагава (цыклы «Агонь», «Помнік міру» і інш.). Для пейзажаў і японскіх, і беларускіх паэтаў характэрна трагедыйная сімвалічнасць вобразаў прыроды. У вершах Т. Хара «Абгарэлае дрэва» і беларускай паэтэсы А. Канапелькі «І ўзышла на вогнішчы дзічка...».\\
 Бясспрэчна, што пафас трагізму, адчаю і песімізму вызначальны ў сучаснай паэзіі пра Чарнобыль. Аднак не-не ды пракідваецца ў паасобных творах матыў надзеі, веры ў выратаванне. «Каторы гадочак бусловымі крыламі Б'ецца надзея над чорнай магілаю...» — пакланяючыся народнай «Песні-вясніцы», гаворыць у сваёй лірычнай паэме «Здзічэлае рэха вясны» Антаніна Хатэнка. Чарнобыль яна паказвае як жудаснае д'ябальскае насланнё: «Над белай зямлёй — Чорны Дух лейкеміі». Паэтка прачула, на язычніцкі лад мацуе душэўную повязь са светлымі сіламі космасу, заклікае сонца і вясну ўратаваць родны край. Каб не трапіць у абладу сіл зла, «Д'ябла Ночы» (В. Куртаніч. «Забыццё»), не знікнуць у Сусвеце — шлях застаецца адзін. Гэта, на думку многіх паэтаў, шлях да Бога. Малітоўнымі радкамі Зьніча (Алега Бембеля) самазабыўна звернемся і мы да Усявышняга з надзеяй у заступніцтва і паратунак:
@@ Радок 89: / Радок 89: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>максім-танк/максім-танк-самае-доўгае-расстанне]]
+  * [[творы/максім-танк/максім-танк-самае-доўгае-расстанне]]
-  * [[bellit>алесь-пісьмянкоў/алесь-пісьмянкоў-1986]]
+  * [[творы/алесь-пісьмянкоў/алесь-пісьмянкоў-1986]]
-  * [[bellit>пімен-панчанка/пімен-панчанка-аб-самым-смачным]]
+  * [[творы/пімен-панчанка/пімен-панчанка-аб-самым-смачным]]
-  * [[bellit>мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-санеты-чарнобыля]]
+  * [[творы/мікола-мятліцкі/мікола-мятліцкі-санеты-чарнобыля]]
-  * [[bellit>артур-вольскі/артур-вольскі-боль-чарнобыля]]
+  * [[творы/артур-вольскі/артур-вольскі-боль-чарнобыля]]