Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:іншае:сучасная-літаратура-беларусі:сучасная-паэзія-беларусі [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ творы:іншае:сучасная-літаратура-беларусі:сучасная-паэзія-беларусі [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Сучасная беларуская паэзія — свет шматаблічны і шматколерны. У сваім развіцці яна дасягнула значных эстэтычных вышыняў. Пачынаючы з другой паловы 80-х гадоў, назіраецца асабліва актыўнае абнаўленне нашага паэтычнага мастацтва: як на шляху светапоглядным, так і ў плане жанрава-стылёвых пошукаў. У паэзіі ўсталёўвалася новае, крытычнае і праўдзівае ў сваёй аснове, успрыманне рэчаіснасці, набылі пераасэнсаванне ці вострае гучанне многія тэмы. Пашырылася кола мастацкіх кірункаў, жанравых форм, актыўна ішлі эксперыменты, звязаныя з наватарствам ў [[слоўнік/версіфікацыя|версіфікацыі]] (складанні вершаў), [[слоўнік/архітэктоніка|архітэктоніцы]] (пабудове твора), моўна-стылёвай арганізацыі верша. Паэзія ў значнай ступені стала выкарыстоўваць сістэму сродкаў і прыёмаў еўрапейскага і сусветнага мадэрнізму, і як вынік гэтага — створаныя неардынарныя мастацкія тэксты.\\
 У паэзіі савецкага часу, якая стваралася ў закрытым таталітарным грамадстве, тыповай з'явай сталі агульшчына, гладкапіс, прамаўленне ад калектыўнага "мы", казённая рыторыка. 90-я гады прынеслі свабоду і раскрыленасць у мастацкай творчасці, а гэта паспрыяла паглыбленню асабовасці паэтычнага выказвання, раскрыццю свайго непаўторнага "я".\\
-У другой палове 80-х — 90-я гады выйшлі кнігі паэзіі, якія сталі прыкметнай з'явай ва ўсёй сучаснай літаратуры. Гэта перадусім кнігі народных паэтаў Беларусі — [[litpers>максім-танк|Максіма Танка]] "Збор калосся" (1989), "Мой каўчэг" (1994), "Errata" (1996), [[litpers>пімен-панчанка|Пімена Панчанкі]] "I вера, і вернасць, і вечнасць" (1986), "Горкі жолуд" (1989), "Высокі бераг" (1993), [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгора Барадуліна]] "Самота паломніцтва" (1990), "Міласэрнасць плахі" (1992), "Евангелле ад Мамы" (1995), [[litpers>ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]] "Жыта, сосны і валуны" (1992), "На высокім алтары" (1994). Мастацкі ўзровень сучаснай паэзіі ў значнай ступені прадвызначаюць Зборнікі Анатоля Вялюгіна ("Заклён на скрутны вір", 1995), [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] ("Быў. Ёсць. Буду.", 1986), Петруся Макаля ("Асенняя пошта лістоты", 1987; "АЗбука любві", 1989; "Твар і душа", 1995), [[litpers>яўгенія-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]] ("Каліна зімы", 1987; "У шуме жытняга святла", 1988), [[творы/міхась-стральцоў/творчасць-міхася-стральцова|Міхася Стральцова]] ("Мой свеце ясны", 1986), [[litpers>сяргей-грахоўскі|Сяргея Грахоўскага]] ("Верую", 1987; "I радасць, і боль", 1988; "На апошняй вярсце", 1993), [[litpers>васіль-зуёнак|Васіля Зуёнка]] ("Лета трывожных дажджоў", 1990; "Чорная лесвіца", 1992; "Пісьмы з гэтага свету", 1995), [[litpers>генадзь-бураўкін|Генадзя Бураўкіна]] ("Гняздо для птушкі радасці", 1986; "Узмах крыла", 1995), Анатоля Вярцінскага ("Хлопчык глядзіць...", 1992), Алега Лойкі ("Грайна", 1986; "Талая вясна", 1990, "Трэці золак", 1993), Алеся Разанава ("Вастрыё стралы", 1988; "У горадзе валадарыць Рагвалод", 1992; "Паляванне ў райскай даліне", 1995), Юркі Голуба ("Сын небасхілу", 1989), [[творы/раіса-баравікова/творчасць-раісы-баравіковай#ym_playback=linkmap&ym_cid=22907509|Раісы Баравіковай]] ("Каханне", 1987; "Люстэрка для самотнай", 1992), Уладзіміра Някляева ("Наскрозь", 1985; "Галубіная пошта", 1987; "Прошча", 1996), Казіміра Камейшы ("Пярэймы дня", 1988; "Я з пушчы...", 1995; "Лінія лесу", 1996), Юрася Свіркі ("Паўшар'е блакіту", 1986; "Выбранае", 1993), Дануты Бічэль-Загнетавай ("Даўняе сонца", 1987; "А на Палессі", 1990), [[творы/ніна-мацяш/творчасць-ніны-мацяш|Ніны Мацяш]] ("Шчаслівай долю назаві", 1990; "Паміж усмешкай і слязой", 1993), Таісы Бондар ("Адна", 1989; "Хачу назваць цябе каханым", 1991; "Час душы, мой вячэрні...", 1995), Сяргея Законнікава ("Сутнасць", 1987; "Заклінанне", 1990), [[творы/леанід-галубовіч/творчасць-леаніда-галубовіча|Леаніда Галубовіча]] ("Споведзь бяссоннай душы", 1989; "Заложнік цемры", 1994), Леаніда Дранько-Майсюка ("Тут", 1990; "Акропаль", 1994; "Стомленасць Парыжам", 1995), Анатоля Сыса ("Пан Лес", 1989) і іншых аўтараў. Самабытнай з'явай стала мастацкая творчасць паэтаў Алеся Наўроцкага і Міколы Купрэева, якія пасля 60-х гадоў друкаваліся рэдка, былі незаўважныя, заставаліся як бы ў ценю ад шматлікіх чытачоў. З выхадам кніг А. Наўроцкага "Пакаленні і папялішчы" (1990) і М. Купрэева "Правінцыйныя фантазіі" (1995) пра гэтых сучасных аўтараў загаварылі зноў, крытыка адзначыла іх па-філасофску паглыблены погляд на свет, глыбокую змястоўнасць у выяўленні ўнутранага "я", неардынарнасць паэтычнай мовы. У шматгалоссі сучаснай паэзіі адметна гучаць галасы мастакоў слова, якія актыўна сцвердзілі сябе на літаратурнай ніве ў другой палове 80-х — 90-я гады: [[творы/эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуарда Акуліна]], Людмілы Рублеўскай, Міхася Скоблы, Алеся Бадака, Анатоля Дэбіша і інш. Сучасная беларуская паэзія — гэта цэлае суквецце яркіх творчых асоб, і талент кожнага з мастакоў слова ў 80-90-я гады зведаў пэўныя духоўныя і творчыя змены, эстэтычныя шуканні, знайшоў новыя рытмы і фарбы.\\
+У другой палове 80-х — 90-я гады выйшлі кнігі паэзіі, якія сталі прыкметнай з'явай ва ўсёй сучаснай літаратуры. Гэта перадусім кнігі народных паэтаў Беларусі — [[постаці/максім-танк|Максіма Танка]] "Збор калосся" (1989), "Мой каўчэг" (1994), "Errata" (1996), [[постаці/пімен-панчанка|Пімена Панчанкі]] "I вера, і вернасць, і вечнасць" (1986), "Горкі жолуд" (1989), "Высокі бераг" (1993), [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгора Барадуліна]] "Самота паломніцтва" (1990), "Міласэрнасць плахі" (1992), "Евангелле ад Мамы" (1995), [[постаці/ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]] "Жыта, сосны і валуны" (1992), "На высокім алтары" (1994). Мастацкі ўзровень сучаснай паэзіі ў значнай ступені прадвызначаюць Зборнікі Анатоля Вялюгіна ("Заклён на скрутны вір", 1995), [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] ("Быў. Ёсць. Буду.", 1986), Петруся Макаля ("Асенняя пошта лістоты", 1987; "АЗбука любві", 1989; "Твар і душа", 1995), [[постаці/яўгенія-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]] ("Каліна зімы", 1987; "У шуме жытняга святла", 1988), [[творы/міхась-стральцоў/творчасць-міхася-стральцова|Міхася Стральцова]] ("Мой свеце ясны", 1986), [[постаці/сяргей-грахоўскі|Сяргея Грахоўскага]] ("Верую", 1987; "I радасць, і боль", 1988; "На апошняй вярсце", 1993), [[постаці/васіль-зуёнак|Васіля Зуёнка]] ("Лета трывожных дажджоў", 1990; "Чорная лесвіца", 1992; "Пісьмы з гэтага свету", 1995), [[постаці/генадзь-бураўкін|Генадзя Бураўкіна]] ("Гняздо для птушкі радасці", 1986; "Узмах крыла", 1995), Анатоля Вярцінскага ("Хлопчык глядзіць...", 1992), Алега Лойкі ("Грайна", 1986; "Талая вясна", 1990, "Трэці золак", 1993), Алеся Разанава ("Вастрыё стралы", 1988; "У горадзе валадарыць Рагвалод", 1992; "Паляванне ў райскай даліне", 1995), Юркі Голуба ("Сын небасхілу", 1989), [[творы/раіса-баравікова/творчасць-раісы-баравіковай#ym_playback=linkmap&ym_cid=22907509|Раісы Баравіковай]] ("Каханне", 1987; "Люстэрка для самотнай", 1992), Уладзіміра Някляева ("Наскрозь", 1985; "Галубіная пошта", 1987; "Прошча", 1996), Казіміра Камейшы ("Пярэймы дня", 1988; "Я з пушчы...", 1995; "Лінія лесу", 1996), Юрася Свіркі ("Паўшар'е блакіту", 1986; "Выбранае", 1993), Дануты Бічэль-Загнетавай ("Даўняе сонца", 1987; "А на Палессі", 1990), [[творы/ніна-мацяш/творчасць-ніны-мацяш|Ніны Мацяш]] ("Шчаслівай долю назаві", 1990; "Паміж усмешкай і слязой", 1993), Таісы Бондар ("Адна", 1989; "Хачу назваць цябе каханым", 1991; "Час душы, мой вячэрні...", 1995), Сяргея Законнікава ("Сутнасць", 1987; "Заклінанне", 1990), [[творы/леанід-галубовіч/творчасць-леаніда-галубовіча|Леаніда Галубовіча]] ("Споведзь бяссоннай душы", 1989; "Заложнік цемры", 1994), Леаніда Дранько-Майсюка ("Тут", 1990; "Акропаль", 1994; "Стомленасць Парыжам", 1995), Анатоля Сыса ("Пан Лес", 1989) і іншых аўтараў. Самабытнай з'явай стала мастацкая творчасць паэтаў Алеся Наўроцкага і Міколы Купрэева, якія пасля 60-х гадоў друкаваліся рэдка, былі незаўважныя, заставаліся як бы ў ценю ад шматлікіх чытачоў. З выхадам кніг А. Наўроцкага "Пакаленні і папялішчы" (1990) і М. Купрэева "Правінцыйныя фантазіі" (1995) пра гэтых сучасных аўтараў загаварылі зноў, крытыка адзначыла іх па-філасофску паглыблены погляд на свет, глыбокую змястоўнасць у выяўленні ўнутранага "я", неардынарнасць паэтычнай мовы. У шматгалоссі сучаснай паэзіі адметна гучаць галасы мастакоў слова, якія актыўна сцвердзілі сябе на літаратурнай ніве ў другой палове 80-х — 90-я гады: [[творы/эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуарда Акуліна]], Людмілы Рублеўскай, Міхася Скоблы, Алеся Бадака, Анатоля Дэбіша і інш. Сучасная беларуская паэзія — гэта цэлае суквецце яркіх творчых асоб, і талент кожнага з мастакоў слова ў 80-90-я гады зведаў пэўныя духоўныя і творчыя змены, эстэтычныя шуканні, знайшоў новыя рытмы і фарбы.\\
 Прыкметна развіваецца сучасная лірыка. Для яе характэрна наяўнасць розных кірункаў светапазнання, жанравая разнастайнасць, багацце вобразаў і матываў.\\
-Адметнае ў сучаснай паэзіі рэчышча філасофскай (медытатыўнай) лірыкі. Важную традыцыю філасофска-аналітычнага мыслення ў беларускай паэзіі другой паловы XX стагоддзя заклаў [[litpers>аркадзь-куляшоў|Аркадзь Куляшоў]], які глыбока асэнсоўваў маштабнасць і складанасць судачыненняў чалавека з часам, сусветам, вечнасцю. Значных набыткаў у жанры медытатыўнай лірыкі дасягнулі такія сучасныя паэты, як Максім Танк, Аляксей Русецкі, Алесь Наўроцкі, Пятрусь Макаль, [[творы/анатоль-вярцінскі/анатоль-вярцінскі-аналіз-творчасці|Анатоль Вярцінскі]], [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янка Сіпакоў]] і інш. Зборнікі паэзіі Максіма Танка "Збор калосся", "Мой каўчэг", "Errata", Міхася Стральцова "Мой свеце ясны", Петруся Макаля "АЗбука любві", "Твар і душа", А. Разанава "Вастрыё стралы", "У горадзе валадарыць Рагвалод", "Паляванне ў райскай даліне", "Рэчаіснасць", У. Някляева "Прошча", Л. Галубовіча "Заложнік цемры", У. Арлова "Фаўна сноў" (1995), Г. Булыкі "Сінтэз", "Турмалін" напоўнены глыбокім роздумам пра вечныя праблемы (жыццё і смерць, прызначэнне чалавека на зямлі, чалавек і прырода і інш.), у іх мастацкая думка скіравана да самапазнання, самапаглыблення. Сучасная паэзія на філасофскую тэматыку далучае нас да вечнага і мудрага на зямлі, адкрывае духоўнае і Боскае ў чалавеку, выяўляе "каардынаты быцця" ў часе і прасторы.\\
+Адметнае ў сучаснай паэзіі рэчышча філасофскай (медытатыўнай) лірыкі. Важную традыцыю філасофска-аналітычнага мыслення ў беларускай паэзіі другой паловы XX стагоддзя заклаў [[постаці/аркадзь-куляшоў|Аркадзь Куляшоў]], які глыбока асэнсоўваў маштабнасць і складанасць судачыненняў чалавека з часам, сусветам, вечнасцю. Значных набыткаў у жанры медытатыўнай лірыкі дасягнулі такія сучасныя паэты, як Максім Танк, Аляксей Русецкі, Алесь Наўроцкі, Пятрусь Макаль, [[творы/анатоль-вярцінскі/анатоль-вярцінскі-аналіз-творчасці|Анатоль Вярцінскі]], [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янка Сіпакоў]] і інш. Зборнікі паэзіі Максіма Танка "Збор калосся", "Мой каўчэг", "Errata", Міхася Стральцова "Мой свеце ясны", Петруся Макаля "АЗбука любві", "Твар і душа", А. Разанава "Вастрыё стралы", "У горадзе валадарыць Рагвалод", "Паляванне ў райскай даліне", "Рэчаіснасць", У. Някляева "Прошча", Л. Галубовіча "Заложнік цемры", У. Арлова "Фаўна сноў" (1995), Г. Булыкі "Сінтэз", "Турмалін" напоўнены глыбокім роздумам пра вечныя праблемы (жыццё і смерць, прызначэнне чалавека на зямлі, чалавек і прырода і інш.), у іх мастацкая думка скіравана да самапазнання, самапаглыблення. Сучасная паэзія на філасофскую тэматыку далучае нас да вечнага і мудрага на зямлі, адкрывае духоўнае і Боскае ў чалавеку, выяўляе "каардынаты быцця" ў часе і прасторы.\\
 Пра [[творы/максім-танк/матывы-і-вобразы-паэзіі-максіма-танка|Максіма Танка]], здаецца, можна сказаць словамі Віктара Гюго, які выказаўся так: "Паэт — гэта філосаф канкрэтнага і жывапісец абстрактнага". У паэтычным свеце Максіма Танка па-філасофску цесна знітаваны візуальна ўспрымальнае з абстрактным, канкрэтна-пачуццёвае з асацыятыўным планам, зямное з касмічным ці агульначалавечым разуменнем з'яў. Прадметна-рэчыўная і вобразная канкрэтыка — зямля, баразна, дарога, камень, сад, хата, калодзеж, хлеб, вада і інш. — у вершах паэта набывае глыбокае ідэйна-сэнсавае напаўненне, нараджае асацыятыўна абстрагаваныя паралелі, якія выводзяць аўтарскую мастацкую думку ў сферу змястоўных інтэлектуальных назіранняў, роздумаў, высноў. У вершы "Усё мае працяг жыцця..." разгортваецца ланцужок асацыяцый, ход разважання пры гэтым набывае іншасказальнасць і прытчавасць. Паэт стварае філасофскую алегорыю-прытчу, вельмі афарыстычную па сваім гучанні:
@@ Радок 43: / Радок 43: @@
 У аснове вобразатворчасці паэтэсы ляжыць [[слоўнік/асацыятыўнасць|асацыятыўнасць]] мыслення, шматзначнасць думкі.\\
-На традыцыях еўрапейскай і сусветнай паэтычнай культуры ўзрастаў талент такіх сучасных паэтаў беларускага замежжа, як Я. Юхнавец і Н. Артымовіч. Хаця, зразумела, для кожнага з іх вызначальнай стала прысутнасць менавіта ў беларускай моўнай стыхіі. "Я наследак [[litpers>максім-багдановіч|Максіма Багдановіча]]", — прызнаецца Я. Юхнавец і гаворыць, што яго "словы належаць беларускай мове". Мастацка-філасофская творчасць Я. Юхнаўца і Н. Артымовіч асабліва цесна лучыцца з паэзіяй А. Разанава, паколькі для ўсіх гэтых паэтаў характэрна іншасказальнасць, падтэкставасць думкі, імкненне раскрыць сэнсавую глыбіню слова. Зрэшты, у 1994 годзе ў Беластоку выйшла кніга Н. Артымовіч "Дзверы", дзе поруч з вершамі, складанымі па сваёй моўна-вобразнай структуры, змешчаны каментарыі А. Разанава, у якіх раскрываецца змястоўны сэнс аўтарскага самавыяўлення.\\
+На традыцыях еўрапейскай і сусветнай паэтычнай культуры ўзрастаў талент такіх сучасных паэтаў беларускага замежжа, як Я. Юхнавец і Н. Артымовіч. Хаця, зразумела, для кожнага з іх вызначальнай стала прысутнасць менавіта ў беларускай моўнай стыхіі. "Я наследак [[постаці/максім-багдановіч|Максіма Багдановіча]]", — прызнаецца Я. Юхнавец і гаворыць, што яго "словы належаць беларускай мове". Мастацка-філасофская творчасць Я. Юхнаўца і Н. Артымовіч асабліва цесна лучыцца з паэзіяй А. Разанава, паколькі для ўсіх гэтых паэтаў характэрна іншасказальнасць, падтэкставасць думкі, імкненне раскрыць сэнсавую глыбіню слова. Зрэшты, у 1994 годзе ў Беластоку выйшла кніга Н. Артымовіч "Дзверы", дзе поруч з вершамі, складанымі па сваёй моўна-вобразнай структуры, змешчаны каментарыі А. Разанава, у якіх раскрываецца змястоўны сэнс аўтарскага самавыяўлення.\\
 Я. Юхнавец — паэт лірыка-філасофскага складу. Нарадзіўся ў 1921 годзе ў вёсцы Забродак непадалёку ад Бягомля (Докшыцкі раён). З прыходам на Беларусь нямецка-фашысцкіх захопнікаў быў арыштаваны і вывезены летам 1944 года ў Германію, затым эміграваў у ЗША. У замежжы выдаў паэтычныя кнігі "Шорах моўкнасці" (Нью-Ёрк, 1955), "Калюмбы" (Нью-Ёрк, 1961), "Новая элегія" (Баварыя, 1963) і інш. У Беларусі пабачыў свет Зборнік яго выбраных твораў "Сны на чужыне" (1994). Філасофская паэзія Я. Юхнаўца прасякнута паглыбленым роздумам пра суадносіны прыроднага і чалавечага, часовага і вечнага, імкненнем выявіць першародную мудрасць навакольнага свету, таямніцы быцця. Ён адзначае ўплыў на сваю мастацкую практыку "мудрасці беларускага фальклору", філасофскіх поглядаў Ж. П. Сартра, творчых набыткаў заходнееўрапейскіх паэтаў і французах пісьменнікаў. Яго паэзія — сінтэз нацыянальнага і сусветнага культурна-мастацкага досведу. Паэт робіць выхад у космас хвалюючых пытанняў агульначалавечай значнасці і спрабуе даць на іх адказ з пазіцый разумення свайго "я", яго судачыненняў з існым і вечным. У многіх медытатыўных замалёўках-імпрэсіях паэт усёй душой чуйна ўслухоўваецца ў прыроду, пранікнёна, засяроджана выказвае глыбінныя адчуванні і трывогі сэрца, нярэдка выгаворвае іх з думкай пра Бога, гармонію свету. Тыповы настрой паэтавага душэўнага пачування — сум і адзінота. Таму ў навакольнай рэчаіснасці яму найбольш імпануе цішыня, супакой, маўчанне, ён здольны адчуць "шорах моўкнасці".\\
 Матывы цішы і маўчання сведчаць не пра душэўную бяздзейнасць, поўную адчужанасць ад свету, а, наадварот, становяцца ўвасабленнем філасофскага одуму, стану, калі "душа,— як прызнаецца паэт,— размаўляе са мной" ("Ноч летняя..."), калі адчуваецца, як "шмат балючага ў ціхім" ("У тую ноч"). Тут узнікае аналогія з "тэатрам маўчання" Морыса Метэрлінка, у якім сцэна маўчання выклікае роздум, нараджае асацыяцыі. З другога боку, адзін з самых галоўных мастацкіх вобразаў яго паэзіі — вобраз ветру. Вецер — той жывы рух, які напаўняе прыроду і пераўвасабляе свет. Гэтая прыродная стыхія — своеасаблівы спадарожнік і субяседнік паэтавай душы. Лісток "мовай ветру размаўляў" (верш "Лісток на дрэве"). "Ускрашальны спеў" ветру становіцца сімвалам ачышчэння, паратунку, надзеі. З вуснаў паэта гучыць просьба:
@@ Радок 110: / Радок 110: @@
 Вершаваная публіцыстыка Петруся Макаля набывае філасофскую скіраванасць. Для вершаў "Скарга цвіка", "Тапор", "Роздум пастушыны", "Прас" і інш. уласціва іншасказальнасць гаворкі, праз якую раскрываецца жыццёва значная думка ці пэўная выснова, сутнасць важнай з'явы. У многіх Вершах рэчы і вобразы прыроды адухаўляюцца, ім надаецца уменне размаўляць, і ў гэтых маналогах, алегарычных выказваннях міжволі прачытваюцца аналогіі з сучаснай рэчаіснасцю.\\
-Публіцыстычны пафас характэрны для паэтычнай творчасці Ніла Гілевіча. Вызначальнымі рысамі яго прамаўлення з'яўляюцца грамадзянская ўздымнасць і ўнутраная ўзважанасць слова, модная намагнічанасць пачуцця, роздумна-запытальная апеляцыя да чалавечай душы, якая выракаецца годнасці, святла, адвечных каранёў (Зборнікі паэзіі 90-х: "Жыта, сосны і валуны", "Незалежнасьць", "Навысокім алтары", "Талісман"). У спавяданні вечнага на зямлі Н. Гілевіч паслядоўны і бескампрамісны: "Душа мая і ў небе будзе трызніць Беларуссю" ("Мой кароткі адказ"). У вершах "Кажаш: годзе, годзе...", "Не крычы, беларускі паэт, не крычы!.." паэт абараняе права на палкае публіцыстычнае слова. У творах лірыка-публіцыстычнага гучання выяўляюцца яркая асабовасць думкі, маральная завостранасць гаворкі, нярэдка — палемічнасць і зварот да сатырычных фарбаў. Паэт мужна адстойвае нашу нацыянальную годнасць, ідэю незалежнасці, беларускага адраджэння, рашуча выступае супраць таго, што вядзе да гістарычнага бяспамяцтва, заняпаду духоўнасці і культуры, уціску роднай мовы. Н. Гілевіч — сучасны яркі прадаўжальнік адраджэнска-патрыятычнай традыцыі беларускай паэзіі, ля вытокаў якой знаходзяцца імёны [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[litpers>янка-купала|Янкі Купалы]] і іншых палымяных песняроў роднага слова. Радок паэта асвечаны адкрытым лірычным хваляваннем, пачуццём вялікай любові да Беларусі, з якой звязаны ўсе яго трывогі, мары і надзеі.\\
+Публіцыстычны пафас характэрны для паэтычнай творчасці Ніла Гілевіча. Вызначальнымі рысамі яго прамаўлення з'яўляюцца грамадзянская ўздымнасць і ўнутраная ўзважанасць слова, модная намагнічанасць пачуцця, роздумна-запытальная апеляцыя да чалавечай душы, якая выракаецца годнасці, святла, адвечных каранёў (Зборнікі паэзіі 90-х: "Жыта, сосны і валуны", "Незалежнасьць", "Навысокім алтары", "Талісман"). У спавяданні вечнага на зямлі Н. Гілевіч паслядоўны і бескампрамісны: "Душа мая і ў небе будзе трызніць Беларуссю" ("Мой кароткі адказ"). У вершах "Кажаш: годзе, годзе...", "Не крычы, беларускі паэт, не крычы!.." паэт абараняе права на палкае публіцыстычнае слова. У творах лірыка-публіцыстычнага гучання выяўляюцца яркая асабовасць думкі, маральная завостранасць гаворкі, нярэдка — палемічнасць і зварот да сатырычных фарбаў. Паэт мужна адстойвае нашу нацыянальную годнасць, ідэю незалежнасці, беларускага адраджэння, рашуча выступае супраць таго, што вядзе да гістарычнага бяспамяцтва, заняпаду духоўнасці і культуры, уціску роднай мовы. Н. Гілевіч — сучасны яркі прадаўжальнік адраджэнска-патрыятычнай традыцыі беларускай паэзіі, ля вытокаў якой знаходзяцца імёны [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[постаці/янка-купала|Янкі Купалы]] і іншых палымяных песняроў роднага слова. Радок паэта асвечаны адкрытым лірычным хваляваннем, пачуццём вялікай любові да Беларусі, з якой звязаны ўсе яго трывогі, мары і надзеі.\\
-Ніл Гілевіч, адчуваючы магутнае заплечча выдатных сыноў і дачок Беларусі, такіх, як Ефрасіння Полацкая, Рагнеда, Францішак Скарына, [[litpers>кастусь-каліноўскі|Кастусь Каліноўскі]], Янка Купала і інш., кліча, каб у душы кожнага з нас "быў запас агню трывалы" ("Пакуль..."), каб мы добра разважылі пра. лёс нашчадкаў і пра тое, з чым яны пойдуць у свет, нагадвае, што "нам яшчэ паслужыць наша памяць" ("Трывайма, браты!").\\
+Ніл Гілевіч, адчуваючы магутнае заплечча выдатных сыноў і дачок Беларусі, такіх, як Ефрасіння Полацкая, Рагнеда, Францішак Скарына, [[постаці/кастусь-каліноўскі|Кастусь Каліноўскі]], Янка Купала і інш., кліча, каб у душы кожнага з нас "быў запас агню трывалы" ("Пакуль..."), каб мы добра разважылі пра. лёс нашчадкаў і пра тое, з чым яны пойдуць у свет, нагадвае, што "нам яшчэ паслужыць наша памяць" ("Трывайма, браты!").\\
 Шырока да мовы публіцыстыкі звяртаецца і Генадзь Бураўкін у кнігах "Гняздо для птушкі радасці" і "Узмах крыла". Хоць ён таксама і выдатны лірык, стварыў нямала таленавітых твораў інтымна-псіхалагічнага плана. У творах лірыка-публіцыстычнага зместу "Сон", "Што ж гэта такое...", "Малітва" і інш. сэрца паэта з хваляваннем, трывожна адгукаецца на праблемы часу, у іх майстар слова сцвярджае непераходнасць першапачатковых ісцін, турбуецца пра лёс Беларусі, яе святыняў. Такая скіраванасць паэтычнай гаворкі — вынік глыбокага ўнутранага самааналізу, высокай патрабавальнасці сумлення чалавека, які востра адчувае далучанасць да сучаснага жыцця. "Мой Бог — народ", — даводзіць паэт у час, калі "кожны Бога новага ўзнімае" (верш "Стаміўся ад бясконцай калатні..."). Ён не пагаджаецца, што народ жадае трываць знявагі, незаслужаныя кпіны, жыць без роднай мовы, таму верыць у яго духоўнае адраджэнне і неўміручасць, хаця не сакрэт, што сёй-той сёння гатовы гэты народ зневажаць і абвінавачваць ва ўсіх грахах.\\
 Для лірычнай творчасці іншых паэтаў таксама характэрныя сацыяльная крытычнасць голасу, развярэджанасць грамадзянскага сумлення, удумнае, нярэдка вельмі пафаснае і палемічнае асэнсаванне праблем і пытанняў духоўнага існавання (Зборнікі Р. Барадуліна "Міласэрнасць плахі", Д. Бічэль-Загнетавай "А на Палессі", В. Зуёнка "Пісьмы з гэтага свету", А. Лойкі "Талая вясна" і "Трэці золак", В. Шніпа "Шляхам ветру" і "На рэштках Храма" і інш.). У творах на тэму сучаснасці цесна паядноўваюцца грамадскае і інтымна-асабістае, публіцыстычны і філасофскі пачатак.\\
-Грамадзянскім і гуманістычным пафасам прасякнуты і творы на тэму гісторыі, зараджэнне якой у паэзіі, трэба згадаць, найперш звязана з імёнамі [[litpers>ян-чачот|Яна Чачота]] і Максіма Багдановіча. Подступ да шырокага мастацкага асваення гістарычнай тэмы ў беларускай паэзіі 60-х толькі азначыўся. У значнай ступені гэтаму спрыяла творчасць У. Караткевіча. Гэты таленавіты мастак, вобразна кажучы, жыў і дыхаў гісторыяй. Ад першай паэтычнай кнігі "Матчына душа" (1958) да апошняй "Быў. Ёсць. Буду." (1986), выдадзенай пасмяротна, ён імкнуўся стварыць гісторыка-патрыятычны летапіс мінулага (вершы "Баявыя вазы", "Балада пра паўстанца ваўкалаку" і інш.). I з гэтай задачай паэт у цэлым справіўся, даў выдатны прыклад наступнікам. Ён ярка маляваў вобразы мужных і высакародных людзей Беларусі, паэтызаваў беларускую душу, услаўляў свабодалюбны нацыянальны дух, самаахвярную любоў да бацькаўшчыны. Падхопліваючы караткевічаўскую традыцыю, да гістарычнай тэмы ў сваёй паэтычнай творчасці звярнуліся [[litpers>вольга-іпатава|Вольга Іпатава]], [[творы/леанід-дайнека/творчасць-леаніда-дайнекі|Леанід Дайнека]], Янка Сіпакоў, Рыгор Семашкевіч, пазней — [[творы/алесь-пісьмянкоў/творчасць-алеся-пісьмянкова|Алесь Пісьмянкоў]], Сяргей Сокалаў-Воюш, Ірына Багдановіч, Алесь Жамойцін, Люба Тарасюк, Людміла Рублеўская і інш. Доўгія гады абсалютная большасць насельнікаў Беларусі лічыла, што гісторыя нашай радзімы пачынаецца ледзь не з 1917 года, што мы, беларусы, не мелі сваёй дзяржаўнасці, мовы, старажытнай даўніны з героікай і трагізмам многіх падзей. Адзін са сваіх вершаў Вольга Іпатава пачынае наступнымі радкамі:
+Грамадзянскім і гуманістычным пафасам прасякнуты і творы на тэму гісторыі, зараджэнне якой у паэзіі, трэба згадаць, найперш звязана з імёнамі [[постаці/ян-чачот|Яна Чачота]] і Максіма Багдановіча. Подступ да шырокага мастацкага асваення гістарычнай тэмы ў беларускай паэзіі 60-х толькі азначыўся. У значнай ступені гэтаму спрыяла творчасць У. Караткевіча. Гэты таленавіты мастак, вобразна кажучы, жыў і дыхаў гісторыяй. Ад першай паэтычнай кнігі "Матчына душа" (1958) да апошняй "Быў. Ёсць. Буду." (1986), выдадзенай пасмяротна, ён імкнуўся стварыць гісторыка-патрыятычны летапіс мінулага (вершы "Баявыя вазы", "Балада пра паўстанца ваўкалаку" і інш.). I з гэтай задачай паэт у цэлым справіўся, даў выдатны прыклад наступнікам. Ён ярка маляваў вобразы мужных і высакародных людзей Беларусі, паэтызаваў беларускую душу, услаўляў свабодалюбны нацыянальны дух, самаахвярную любоў да бацькаўшчыны. Падхопліваючы караткевічаўскую традыцыю, да гістарычнай тэмы ў сваёй паэтычнай творчасці звярнуліся [[постаці/вольга-іпатава|Вольга Іпатава]], [[творы/леанід-дайнека/творчасць-леаніда-дайнекі|Леанід Дайнека]], Янка Сіпакоў, Рыгор Семашкевіч, пазней — [[творы/алесь-пісьмянкоў/творчасць-алеся-пісьмянкова|Алесь Пісьмянкоў]], Сяргей Сокалаў-Воюш, Ірына Багдановіч, Алесь Жамойцін, Люба Тарасюк, Людміла Рублеўская і інш. Доўгія гады абсалютная большасць насельнікаў Беларусі лічыла, што гісторыя нашай радзімы пачынаецца ледзь не з 1917 года, што мы, беларусы, не мелі сваёй дзяржаўнасці, мовы, старажытнай даўніны з героікай і трагізмам многіх падзей. Адзін са сваіх вершаў Вольга Іпатава пачынае наступнымі радкамі:
 Адмаўлялі маю радзіму,\\
@@ Радок 143: / Радок 143: @@
 Музыка кахання — гэта музыка паэтавага сэрца. У нізцы вершаў "Маёй цудоўнай А." Д. Дранько-Майсюк узнёсла паэтызуе вобраз каханай, тут, як і некалі ў антычным мастацтве Грэцыі, высока ўздымаецца культ прыгажосці жанчыны.\\
-Без лірыкі кахання немагчыма ўявіць творчасць Максіма Танка, У. Караткевіча, Н. Гілевіча, Р. Барадуліна і іншых сучасных аўтараў. У паэзіі кахання галоўнае — гэта даверлівасць тону, глыбіня адчуванняў, усхваляваны рух душы. Адметна гучыць інтымна-любоўная лірыка беларускіх жанчын-паэтэс — [[творы/яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]], Таісы Бондар, [[litpers>вера-вярба|Веры Вярбы]], Ніны Мацяш, Дануты Бічэль-Загнетавай, Галіны Каржанеўскай, Раісы Баравіковай і інш. Іхняя любоўная паэзія вызначаецца глыбокай спавядальнасцю і багатая на эмацыянальна-псіхалагічныя адценні пачуцця. Я. Янішчыц выпявае інтымныя пачуцці з жаночай сардэчнай прачуласцю і светлай тугой, свет кахання ў Т. Бондар афарбаваны смуткам, у ім шмат пакутных перажыванняў, у Н. Мацяш пачуццё кахання — гэта высокі і таемны дар, філасофія духоўнай неўвядальнасці і прыгажосці быцця, Р. Баравікова — уся ў эмацыянальнай парывістасці, трапяткіх прадчуваннях і пошуку ўнутранай лагоды...\\
+Без лірыкі кахання немагчыма ўявіць творчасць Максіма Танка, У. Караткевіча, Н. Гілевіча, Р. Барадуліна і іншых сучасных аўтараў. У паэзіі кахання галоўнае — гэта даверлівасць тону, глыбіня адчуванняў, усхваляваны рух душы. Адметна гучыць інтымна-любоўная лірыка беларускіх жанчын-паэтэс — [[творы/яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц|Яўгеніі Янішчыц]], Таісы Бондар, [[постаці/вера-вярба|Веры Вярбы]], Ніны Мацяш, Дануты Бічэль-Загнетавай, Галіны Каржанеўскай, Раісы Баравіковай і інш. Іхняя любоўная паэзія вызначаецца глыбокай спавядальнасцю і багатая на эмацыянальна-псіхалагічныя адценні пачуцця. Я. Янішчыц выпявае інтымныя пачуцці з жаночай сардэчнай прачуласцю і светлай тугой, свет кахання ў Т. Бондар афарбаваны смуткам, у ім шмат пакутных перажыванняў, у Н. Мацяш пачуццё кахання — гэта высокі і таемны дар, філасофія духоўнай неўвядальнасці і прыгажосці быцця, Р. Баравікова — уся ў эмацыянальнай парывістасці, трапяткіх прадчуваннях і пошуку ўнутранай лагоды...\\
 Прырода — вялікая тэма паэзіі, і таму без пейзажнай лірыкі немагчыма ўявіць, мусіць, любога сучаснага вершатворцу. Прыродаапісальная паэзія — гэта апяванне красы родных краявідаў, глыбока эстэтычнае стаўленне да навакольнага свету. Праз пейзаж творца здольны выказаць многае: і свой настрой, і хвалюючую думку-пачуццё, і нават канцэпцыю быцця. Вельмі часта пейзажныя творы прасякнуты філасафічнасцю аўтарскіх назіранняў і адчуванняў, як, напрыклад, верш Ю. Голуба "Змрок у лесе" са Зборніка "Сын небасхілу" (1989):
@@ Радок 217: / Радок 217: @@
 Тэма вёскі, яе лёсу і жыцця, вобразы вяскоўцаў досыць прыкметныя ў Зборніках паэзіі Максіма Танка "Збор калосся" (1989), Р. Барадуліна "Маўчанне перуна" (1986), В. Зуёнка "Вызначэнне" (1987), Л. Галубовіча "Споведзь бяссоннай душы" (1989) і інш.\\
-Асобную трагедыйную старонку займае так званая "лагерная" паэзія. Памяць паэтаў С. Грахоўскага, [[litpers>алесь-звонак|Алеся Звонака]], В. Супруна, С. Новіка-Пеюна і іншых вязняў сталінскіх ГУЛАГаў вяртае нас да горкай, сумнай праўды пра мінулае, у іхняй душы жывуць развярэджана-балючыя пачуцці незаслужана пакараных і пакрыўджаных людзей.\\
+Асобную трагедыйную старонку займае так званая "лагерная" паэзія. Памяць паэтаў С. Грахоўскага, [[постаці/алесь-звонак|Алеся Звонака]], В. Супруна, С. Новіка-Пеюна і іншых вязняў сталінскіх ГУЛАГаў вяртае нас да горкай, сумнай праўды пра мінулае, у іхняй душы жывуць развярэджана-балючыя пачуцці незаслужана пакараных і пакрыўджаных людзей.\\
 Адной з яркіх кніг на тэму сталінскіх рэпрэсій і лагерных пакутніцкіх выпрабаванняў стаў Зборнік А. Звонака "Светлацені", які ў 1992 годзе быў адзначаны Дзяржаўнай прэміяй рэспублікі. Матывы перажытага пекла, спавядальніцкага болю і гаркоты складаюць эмацыянальна-пачуццёвае ядро гэтай кнігі (вершы "Спавядальнае", "Класавая барацьба", "Раманс", "Не вярнуцца мне на твой парог..." іінш.). Паэт прызнаецца: "А ўсё жыве ў вачах адбіткам %%//%% Яжоўскай рукавіцы цень" ("Рукавіца"). Кніга "Светлацені" А. Звонака — гэта паказ усёй абсурднасці і жахлівасці сталінскага рэжыму. Асуджанасць чалавека на пакуты ва ўмовах таталітарнай улады яшчэ ў 30-я гады па-мастацку ярка паказаў [[творы/францішак-аляхновіч/францішак-аляхновіч-аналіз-творчасці|Францішак Аляхновіч]] у сваёй аповесці "[[творы/францішак-аляхновіч/францішак-аляхновіч-у-капцюрох-гпу|У кіпцюрах ГПУ]]", а ў сусветнай літаратуры — такія вядомыя пісьменнікі, як Франц Кафка (раман "Замак") і Джордж Оруэл (раман "1984"). Памяць пра крывавы генацыд, як усхвалявана даводзіць А. Звонак, патрэбна не толькі ахвярам таго часу, але і для маральнай праўды і ачышчэння грамадства, для таго, каб падобнае не паўтарылася ў будучым: "Гэта не для тых, без вестак пахаваных, / / Гэта трэба нам, сучаснікам жывым!" ("Літургія").\\
 Тэматыка і праблематыка сучаснай паэзіі вельмі шматпланавая, бо вершаванае слова прычыняецца да розных бакоў рэчаіснасці. Паэзія па-ранейшаму ў вышэйшай ступені патрыятычная і гуманістычная, хвалюецца пра лёс прыгожага і вечнага на зямлі, пра сваю маці-Беларусь і яе будучыню. У сучаснай лірыцы ёсць літаральна ўсё: краса і багацце чалавечых пачуццяў, глыбокія разважанні, неардынарныя мастадкія формы верша, музыка слова, жывапіснасць фарбаў і шмат іншага, з чаго складаецца космас беларускага вершаванага мастацтва.\\
@@ Радок 223: / Радок 223: @@
 У беларускай літаратуры другой паловы 80-90-х гадоў працягваў развівацца паэтычны эпас.\\
 Літаратурнай падзеяй стаў выхад у сярэдзіне 80-х рамана ў вершах Н. Гілевіча [[творы/ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-родныя-дзеці-гдз|"Родныя дзеці"]] (1985). Хоць твор у цэлым эпічна-апавядальнага складу, у ім вельмі модны лірычны струмень. Лірычныя адступленні цэментуюць сюжэт, увогуле гарманізуюць твор, прыдаюць яму непаўторнае гучанне і каларыт. Скразной лініяй праз раман праходзіць тэма кахання, матывы ўнутранага жыцця галоўнага героя Сцяпана Вячоркі. Ягоны лёс паўстае ў шматстайнасці духоўнага і маральнага зместу, шырыні дачыненняў з роднымі людзьмі, землякамі, прыродаю, традыцыямі бацькоўскай зямлі. "Родныя дзеці" — твор шматпраблемны: паэт вядзе засяроджаны роздум пра гісторыю, культуру і экалогію роднай зямлі.\\
-Пятро Бітэль, акрамя іншага (ён — перакладчык многіх аўтараў: [[litpers>адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]], Дантэ і інш.), вядомы найперш сваёй паэмай на гістарычную тэму "Замкі і людзі" (1968). У гэтым творы падзеі разгортваюцца ў XIV стагоддзі ў Крэўскім, Трокскім і Віленскіх замках. У вершаваных аповесцях "Дзве вайны" і "Баруны", што пабачылі свет у 1990 годзе, паэт малюе заходнебеларускую рэчаіснасць, паказвае тагачасныя складаныя абставіны жыцця, якія выпалі на лес чалавека. Няпроста пачувалася заходнікам і пасля верасня 1939 года, бо неўзабаве пачаліся арышты, высылкі заможных гаспадароў з сем'ямі.\\
+Пятро Бітэль, акрамя іншага (ён — перакладчык многіх аўтараў: [[постаці/адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]], Дантэ і інш.), вядомы найперш сваёй паэмай на гістарычную тэму "Замкі і людзі" (1968). У гэтым творы падзеі разгортваюцца ў XIV стагоддзі ў Крэўскім, Трокскім і Віленскіх замках. У вершаваных аповесцях "Дзве вайны" і "Баруны", што пабачылі свет у 1990 годзе, паэт малюе заходнебеларускую рэчаіснасць, паказвае тагачасныя складаныя абставіны жыцця, якія выпалі на лес чалавека. Няпроста пачувалася заходнікам і пасля верасня 1939 года, бо неўзабаве пачаліся арышты, высылкі заможных гаспадароў з сем'ямі.\\
 Сучасная беларуская паэма ў значнай ступені жанр сінтэтычны, яна разнастайная сваімі формамі і жанравымі адгалінаваннямі: ліра-эпічная, драматычная, лірыка-публіцыстычная, лірыка-філасофская і інш. "У даўнім і вечна маладым жанры" (выраз А. Лойкі) ярка праявілі сябе многія паэты. Прыкметны рэзананс у сярэдзіне 80-х атрымала "Паэма сораму і гневу" П. Панчанкі. Гэты твор, напісаны на спавядальна-публіцыстычнай ноце, з'яўляецца красамоўным мастацкім дакументам свайго часу. Тут гучаць матывы пошуку праўды, ісціны, матывы пакаяння і чалавечнасці. З арыгінальнымі паэмамі ў прозе выступіў Я. Сіпакоў ("[[творы/янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-хата|Хата]]", "[[творы/янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-ахвярны-двор|Ахвярны двор]]", "Одзіум"). Лера-паэма — так вызначыў жанр свайго твора "Самота паломніцтва" Р. Барадулін. У гэтай паэме, як і ў драматычнай паэме М. Арочкі "Судны дзень Скарыны", асэнсоўваецца лёс і духоўны свет Ф. Скарыны. На тэму гісторыі напісаны эпічныя творы [[творы/раіса-баравікова/раіса-баравікова-барбара-радзівіл|Раісы Баравіковай "Барбара Радзівіл"]], У. Дзюбы "Доктар Русель". Цяпер беларуская паэма, магчыма, не перажывае перыяд вялікага ўздыму, але і пра крызіс ці заняпад жанру гаварыць не выпадае.\\
 Вельмі грунтоўна заглыбілі філасофскія асновы паэтычнага эпасу А. Разанаў ("Усяслаў Чарадзей", "Паэма пагашаных люстэрак", "Паэма парушанай мяжы" і інш.) і У. Някляеў ("Індыя", "Прошча", "Саракавіны"). Публіцыстычным пафасам прасякнута паэма С. Законнікава "Чорная быль", больш філасофскай успрымаецца яго другая паэма пра Чарнобыль "Зязюля". В. Зуёнак, аўтар такіх паэм, як "[[творы/васіль-зуёнак/васіль-зуёнак-сяліба|Сяліба]]", "Маўчанне травы", стварыў паэму "Падарожжа вакол двара", якая завяршае эпічны цыкл "Пяцірэчча" (складаецца з пяці паэм, сюды ўваходзяць таксама ранейшыя творы аўтара). З лірыка-псіхалагічнай глыбінёй раскрыта першае каханне і звязаныя з гэтым пачуццём учынкі героя-падлетка ў паэме Ніла Гілевіча [[творы/ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-лодачкі|"Лодачкі"]]. У "Апошнім казанні Белабога" А. Мінкіна ажываюць вобразы міфалогіі, якія ўвасабляюць святло і змрок, дабро і зло, быццё і нябыт. Акрапаэма — такую адметную жанрава-кампазіцыйную форму мае твор [[творы/эдуард-акулін/эдуард-акулін-шлях-да-радзімы|Эдуарда Акуліна "Шлях да Радзімы"]], прысвечаны М. Багдановічу. Гумарыстычна-сатырычнымі фарбамі напісана паэма М. Скоблы "Герадотава Мора".\\