Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Ігнат Ходзька
&keywords = Ігнат, Ходзька
&abstract = Жыццё і літаратурная дзейнаць Ігната Ходзькі
&iftrue = nan
~~

====== Ігнат Ходзька ======
(1794-1861)

\\
Пісьменнік, мемуарыст. Нарадзіўся ў вёсцы Заблошчына Віленскага раёна. У 1810-1814 гг. вучыўся ў Віленскім універсітэце, які скончыў са ступенню кандыдата філасофіі. У 1814 г. абраны членам таварыства [[слоўнік/шубраўцы|шубраўцаў]].\\
Ігната Ходзьку выхавала шляхецкая [[слоўнік/гавэнда|гавэнда]] — вусныя гутаркі, апавяданні, якія так любілі калісь на Беларусі. Гавэнда, якая сталася школай жыцця ці то «акадэміяй» (К. В. Вуйціцкі) для сярэдняга класа тагачаснага грамадства. «Гавэндарам» быў Мацей Відмант, дзед з боку маці, у маёнтку Заблошчына на Вілейшчыне якога і прыйшоў будучы літаратар на свет. «Гавэндарам» быў і Міхал Ходзька, дзед з боку бацькі, што жыў у маёнтку Дзявентня, тым маёнтку, дзе пройдзе большая частка жыцця Iгната Ходзькі. Але калі ад дзеда Мацея ён вучыўся «сармацкай рэлігійнасці», вучыўся «жыць у рытме літургічнага календара», то дзед Міхал апавядаў пра старашляхецкія традыцыі, пра мінулае свайго краю. Своеасаблівым працягам хатняй «акадэміі» сталася вучоба ў базыльянскай школе ў Барунах. Характэрна, што менавіта досвед, атрыманы ў барунскай школе, будзе вельмі часта выяўляцца ў пазнейшай літаратурнай творчасці пісьменніка. А вось вучоба ў Віленскім універсітэце (1810-1814), уплыў Яна Снядэцкага, ідэолага віленскіх класіцыстаў, спрыялі захапленню асветніцкімі ідэямі. Масонскія ложы Мінска і Вільні, прэзідэнтам якіх быў родны дзядзька і апякун пасля смерці бацькоў [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/ян-ходзька|Ян Ходзька]], славуты ў той час літаратар, а таксама таварыства шубраўцаў, у якім Ігнат Ходзька меў мянушку Віршайтас (бог старалітоўскай міфалогіі), зноў жа схілялі яго да пазіцый яшчэ тады аўтарытэтных класіцыстаў. Ігнат Ходзька піша [[слоўнік/ода|оды]], [[слоўнік/анакрэантычная-паэзія|анакрэонтыкі]], [[слоўнік/сатыра|сатыры]], [[слоўнік/артыкул|артыкулы]] ў «Wiadomości Brukowe», вядзе палеміку з рамантыкамі (паэтычны ліст да [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/антон-эдвард-адынец|Антона Эдварда Адынца]], свайго сябра). Асветніцкім духам прасякнуты і першы значны твор літаратара — аповесць «Падданы» (1829), якой захапляўся [[постаці/адам-міцкевіч|Адам Міцкевіч]] ды раіў развіваць свой талент у гэтым кірунку. Геніяльны Адам Міцкевіч здолеў убачыць у гэтым яшчэ цалкам класічным творы патэнцыял будучых гавэндаў пісьменніка. Мажліва, адмовіцца ад старых літаратурных традыцый «дапамог» дзядзька, Ян Ходзька, сваімі гісторыка-мемуарнымі творамі, што стаяць ля вытокаў шляхецкай гавэнды ў літаратуры. Хоць агульнапрызнана, што грамадную ролю тут адыграў Адам Міцкевіч і яго «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-пан-тадэвуш|Пан Тадэвуш]]». (Дарэчы, у альбом Людвікі Мацкевіч, будучай жонкі Ігната Ходзькі, паэт-прарок запісаў верш «Незнаёмай, далёкай, незнаёмы, далёкі...» за некалькі дзён да высылкі ў Расію ў 1824 г.) Менавіта ліцвінскі патрыятызм «Пана Тадэвуша» падахвоціў іншых ліцвінаў заняцца працай дзеля сакралізацыі сваёй Бацькаўшчыны. А вось структуру «Літоўскіх малюнкаў» «падказаў» Ігнату Ходзьку [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/генрык-ржавускі|Генрык Ржавускі]], які «сабраў» пад адным тытулам («Успаміны Сапліцы») шэраг шляхецкіх гавэндаў.\\
Ігнат Ходзька ўключыў у свой твор, які ён выдаў у шасці серыях (1840-1850, 1862 гг.), 26 гавэндаў. Жаданне закрануць у сваіх творах больш далёкія часы (у «Літоўскіх малюнках» гэта канец XVIII — пачатак XIX ст.), вывесці на сцэну «гавэндара» больш далёкага мінулага падказала ідэю «Літоўскіх паданняў», што выйшлі ў Вільні чатырма серыямі (пяць гавэндаў) у 1852-1860 гг.\\
Дваццацігадовая літаратурная праца Iгната Ходзькі была належна ацэнена яго сучаснікамі. Ён карыстаўся заслужанай славай. А найбольш захаплялі чытача «Успаміны квестара» (квестарам манахі-бернардзінцы называлі брата, які збіраў ахвяраванні на кляштар). Дзесяць разоў у XIX ст. (з іх тройчы пры жыцці аўтара) гэты твор перавыдаваўся ў Вільні. Пісьменнік, адмовіўшыся ад літаратурнай вытанчанасці, абраў дзеля свайго твора прымітыўную манеру апавядання. Яго аповесць — стылізацыя пад няхітры дзённік-успаміны ўяўнага квестара, былога маршалка двара полацкага ваяводы Міхала Лаўрыновіча, што, ратуючыся ад гневу гаспадара, знаходзіць прытулак за кляштарнымі сценамі. Спецыфіка «працы» квестара дае мажлівасць аўтару пазнаёміць чытача з традыцыйным шляхецкім жыццём не такога ўжо і далёкага, але часткова забытага мінулага, ды мінулага шчаслівейшага. Пазнаёміць з тым часам, калі ў краі панавалі іншыя законы і парадкі, калі ісціна, што дабро перамагае зло, была святой. Зрэшты, тагачасным крытыкам (асабліва эмігранцкім) гэтага было недастаткова. Яны адшуквалі ў творах Ігната Ходзькі «лаяльнасць» да расійскіх уладаў, абвінавачвалі ў мімікрыі; сцвярджалі, што гістарызм пісьменніка ўяўны, павярхоўны. Асабліва жорсткімі ў адносінах да I. Ходзькі былі артыкулы Ю. Клячкі і К. Уейскага пасля вядомай акцыі віленскіх літаратараў ушанавання Аляксандра II «Альбомам» у верасні 1858 г. Гэту акцыю А. Э. Адынца, Ігната Ходзькі, М. Маліноўскага і Адама Кіркора патрыёты-радыкалы палічылі за нацыянальную здраду. А Ігнату Ходзьку дасталося яшчэ і за іншыя «грахі» — напрыклад, зусім некарэктна вытлумачваліся дзеянні пісьменніка ў так званай справе вызвалення сялян. Больш за тое, К. Уейскі імкнуўся ахарактарызаваць I. Ходзьку як пана-прыгнятальніка, які цешыцца, бачачы, як катуюць бізунамі мужыка. А вось [[постаці/уладзіслаў-сыракомля|Уладзіслаў Сыракомля]] сцвярджаў зусім адваротнае: «довад даверу да яго народа — абранне ў 1861 годзе міравым пасярэднікам у Свянцянскім павеце». Аўтарытэт Ходзькі-пісьменніка сярод шматлікіх чытачоў, сярод адукаванага класа грамадства падмацоўваўся, такім чынам, аўтарытэтам сярод простага люду.\\


\\
I. Шпакоўскі

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/ян-ходзька]]
  * [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-ходзька]]