Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Соф’я Манькоўская
&keywords = Соф’я, Манькоўская
&abstract = Кароткія звесткі аб жыцці і літаратурнай спадчыне Соф’і Манькоўскай
&iftrue = nan
~~

====== Соф’я Манькоўская ======
(1847-1911)\\
\\
Імя гэтай паэткі ў гісторыі беларускай літаратуры авеяна легендай. Па-першае, таму, што народжаная ў 1847 г. у беларускім шляхецкім фальварку на Случчыне (сучаснай Капыльшчыне) паненка Зося Манькоўская, а ў замужжы пані Соф’я Тшашчкоўская ўрэшце абрала сабе за літаратурны [[слоўнік/псеўданім|псеўданім]] скарочанае прозвішча бацькі — Адам М-скі, апрануўшы такім чынам мужчынскую маску на свайго [[слоўнік/вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]]. Па-другое, таму, што яе хросным бацькам у літаратуры быў знакаміты [[постаці/уладзіслаў-сыракомля|Уладзіслаў Сыракомля]], якому яна даводзілася сваячкай (пляменніцай мужа сястры паэта) і які ў маі 1862 г. падарыў ёй верш «Да панны Соф’і Манькоўскай», бласлаўляючы юную паэтэсу стаць пасля яго пясняркай «на сіратлівай Літве». Ад гэтага часу пройдзе яшчэ некалькі дзесяцігоддзяў, пакуль паэтычны голас Адама М-скага сапраўды загучыць над краем, вынікова працягваючы справу свайго папярэдніка і спаўняючы тым самым яго запавет. Услед за сваім настаўнікам Соф’я Манькоўская таксама звернецца да беларускамоўнай творчасці: яе арыгінальны верш «Божа, наш бацька» («Беларуская малітва») і пераклады тэкстаў вядомых у свой час польскіх песень на словы Марыі Канапніцкай, Тэафіля Ленартовіча і [[постаці/ян-чачот|Яна Чачота]] ўжо занялі сваё пачэснае месца ў гісторыі беларускай літаратуры XIX ст., сталі хрэстаматыйнымі. Яе ж багатая і разнастайная польскамоўная спадчына, перакладзеная на беларускую мову, патрабуе паслядоўнага і грунтоўнага ўключэння ў айчынны літаратурны працэс рубяжа XIX-XX стст.\\
«Сіратлівая Літва» натхнёна і таленавіта была апета Соф’яй Манькоўскай у цыкле «Дарагавіцкія песні», дзе яна, па ўзору былых рамантыкаў, скарыстала фальклорныя і гістарычныя матывы, а ў мастацкую канву твораў нязмушана ўпляла ўяўленні пра звычаі, абрады, завядзёнкі ў родным беларускім краі. Тут яна нарадзілася, правяла свае дзіцячыя і юнацкія гады, сюды ж, у Дарагавіцу, яна ўрэшце вярнулася і пражыла да канца свайго жыцця. Паэтка апела былую славу і веліч Айчыны, аплакала ў майстэрскіх вершах яе трагедыю і заняпад. Яе вершы ўражваюць глыбінным псіхалагізмам, спавядальнасцю, напружаным драматызмам пачуццяў — тым «агнём грудзей уласных і гарачых», які яна сама назвала сваім Богам і Катам.\\
Дарагавіцу — родавы шляхецкі маёнтак Манькоўскіх — набыў у 1829 г. ва ўладанне бацька будучай паэткі. Ёй было вядома з дакументаў, што з XVI ст. маёнтак у розны час належаў князям Алелькавічам, Радзівілам і іншым шляхецкім родам. Яе фантазію ўзбуджалі старыя курганы — сведкі мінулых бітваў, рэха паданняў пра перамогу ваяроў Радзівіла над татарамі, а таксама пра славутую бітву 1506 г. пад Клецкам, што ляжаў у няпоўных чатырох мілях ад Дарагавіцы. Вершы і санетныя нізкі дарагавіцкіх песень тэматычна падзяляліся аўтаркай на два вялікія раздзелы: «Зямля» і «Людзі». У 1899-1906 гг. яны рэгулярна друкаваліся на старонках такіх польскіх перыядычных выданняў, як «Prawda» («Праўда»), «Kurjer Litewski» («Літоўскі веснік»), «Tygodnik Ilustrowany» («Ілюстраваны штотыднёвік»).\\
Менавіта дарагавіцкія песні Адама М-скага былі высока ацэнены польскай крытыкай як найбольш арыгінальныя, свежыя сваім мясцовым каларытам і эстэтычна вартасныя. Дарагавіцкія песні сталі велічальным гімнам роднай зямлі — Беларусі з асаблівасцямі яе гістарычнага і культурнага развіцця, звычаяў і традыцый. У звароце да народнага жыцця, да гістарычных каранёў, у патрыятычным пафасе вершаў яўна вызначыўся рамантычны тып светаўспрыняцця аўтаркі.\\
Феномен Соф’і Манькоўскай значна кампенсуе фрагментарнасць і стратнасць тагачаснага літаратурнага працэсу на Беларусі ў паэзіі, звязвае яго як з нацыянальнай рамантычнай традыцыяй міцкевічаўскай пары, так і з еўрапейскім культурным кантэкстам сучаснай паэтэсе мадэрнісцкай эпохі. Яркай бачыцца і сама творчая індывідуальнасць дарагавіцкай пясняркі, якая стварыла мужчынскі вобраз лірычнага героя, іграючы як бы некалькі літаратурных роляў адначасова: закаханага мужчыны, які перажывае душэўныя ўзлёты і крызісы, і жанчыны, якая прагне высокага ідэалу ў пачуццях і каханне якой, спатыкаючыся аб немагчымасць сваёй рэалізацыі ў рэальнасці, ахоплівае сабой сферу найвышэйшай наканаванасці і выяўлення ў духу.\\


\\
I. Багдановіч