Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Літаратары нашаніўскай эпохі. Біяграфічныя даведкі
&keywords = наша, ніва, літаратары
&abstract = Біяграфічныя даведкі літаратараў нашаніўскай эпохі
&iftrue = nan
~~

====== Літаратары нашаніўскай эпохі. Біяграфічныя даведкі ======
Час з 1901 да 1920 гг. — важны перыяд у станаўленні найноўшай беларускай літаратуры, якая ў ХХ ст. дасягнула свайго найвялікшага росквіту. Грамадска-палітычныя абставіны палітычнага жыцця спрыялі новаму этапу беларускага Адраджэння. Найвялікшым здабыткам для культурнага жыцця краю стала з'яўленне першых нелегальных беларускіх газет — "Нашай долі" і "Нашай нівы", вакол якіх згуртаваліся і тыя, хто ўжо меў даробак на літаратурнай ніве, і пачаткоўцы. "Нашаніўскі" перыяд беларускай літаратуры працягваўся ўсяго 10 гадоў (1906-1915), але менавіта тады былі закладзеныя асновы прафесійнай мастацкай літаратуры. Газета была не проста друкаваным органам, дзе кожны пачатковец мог змясціць свае першыя спробы: рэдакцыя "Нашай нівы" стала своеасаблівым штабам і кіравала літаратурным працэсам, дбаючы не толькі пра колькасць, але і пра якасць твораў. Толькі дзякуючы "Нашай ніве" беларуская літаратура мае такіх класікаў як [[творы/янка-купала/янка-купала-пясняр-беларускага-народа|Янка Купала]], [[творы/якуб-колас/творчасць-якуба-коласа|Якуб Колас]], Максім Багдановіч, Максім Гарэцкі. Менавіта газета спрыяла станаўленню таленту гэтых літаратараў.\\
\\
[[постаці/янка-купала-коратка|Янка Купала]] (Іван Луцэвіч) нарадзіўся 7 ліпеня 1882 г. у фальварку Вязынка ў сям'і беззямельнага шляхціца-арандатара. Веды набываў пераважна самастойна. Надрукаваўшы свой першы верш "[[творы/янка-купала/янка-купала-мужык|Мужык]]" у газеце "Северо-Западный" край (1905), пачаў актыўна супрацоўнічаць з "Нашай нівай", дзе апублікаваў шмат твораў. Пэўны час быў рэдактарам газеты. У нашаніўскі перыяд выдаў зборнікі "Жалейка" (1908), "Гусляр" (1910), "Шляхам жыцця" (1913), шэраг рамантычных паэм — [[творы/янка-купала/янка-купала-бандароўна|"Бандароўна"]], "[[творы/янка-купала/янка-купала-магіла-льва|Магіла льва]]", "[[творы/янка-купала/янка-купала-сон-на-кургане|Сон на кургане]]", [[творы/янка-купала/янка-купала-курган|"Курган"]], драматычныя творы — "Паўлінка", [[творы/янка-купала/янка-купала-раскіданае-гняздо-вельмі-сці|"Раскіданае гняздо"]], "Прымакі".\\
\\
[[постаці/якуб-колас|Якуб Колас]] (Канстанцін Міцкевіч) нарадзіўся 3 лістапада 1882 г. у засценку Акінчыцы Мінскага павета ў сям'і малазямельных сялян. Закончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, працаваў настаўнікам на Палессі. З 1907 г. працуе ў рэдакцыі "Нашай нівы". У 1908 г. за ўдзел у з'едзе настаўнікаў прыгавораны да 3 гадоў турмы. У час І Сусветнай вайны служыў у расійскім войску, толькі ў 1921 г. вярнуўся ў Беларусь. У першай чвэрці ХХ ст. выдаў зборнікі вершаў "Песні жальбы" (1910) і апавяданняў "Нёманаў дар" (1913), "Родныя з'явы" (1914), [[творы/якуб-колас/паэма-новая-зямля-мастацкая-энцыклапедыя|паэмы "Новая зямля"]] (1923), [[творы/якуб-колас/служэнне-народу-асноўны-абавязак-мастака|"Сымон-музыка"]] (1925), аповесць [[творы/якуб-колас/трылогія-на-ростанях-пераказ-зместу-кніг|"У палескай глушы"]] (1922).\\
\\
[[постаці/карусь-каганец|Карусь Каганец]] (Казімір Кастравіцкі) нарадзіўся 10 лютага 1868 г. у Табольску. З 1872 г. сям'я вярнулася на радзіму, жылі ў вёсцы Прымагілле ля Койданава. Самыя раннія творы пісьменніка датуюцца 1893 г. Апрацоўваў народныя паданні, пісаў вершы і апавяданні, драматычныя творы. Памёр 20 мая 1918 г.\\
\\
[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-антон-іванавіч-лявіцкі|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]] нарадзіўся 4 студзеня 1868 г. у маёнтку Добасня на Рагачоўшчыне, але дзяцінства будучага пісьменніка прайшло на Міншчыне, куды пераехала сям'я. Вучыўся ў прыватнай школцы [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] ў Люцінцы, Мінскай гімназіі, Маскоўскім універсітэце на медыцынскім факультэце. Літаратурную творчасць пачаў з перакладу на беларускую мову апавядання У. Гаршына "Сігнал", выдадзенага ў Маскве ў 1891 г. Але наступны яго твор — апавяданне "Суд" — з'явілася ў газеце "Наша ніва" толькі ў 1906 г. З гэтага часу ён актыўна супрацоўнічае з беларускамоўнымі выданнямі, друкуе зборнікі апавяданняў [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-бярозка|"Бярозка"]] (1912) і "Васількі" (1914). Лепшае ў творчай спадчыне Ядвігіна Ш. — алегарычныя апавяданні, у якіх пісьменнік закранае разнастайныя праблемы тагачаснага беларускага жыцця. Памёр 24 лютага 1922 г. у Вільні.\\
\\
[[творы/цётка-алаіза-пашкевіч/цётка-алаіза-пашкевіч|Цётка (Алаіза Пашкевіч)]] нарадзілася 3 ліпеня 1876 г. у фальварку Пешчын каля Ліды ў сям'і дробнага шляхціца. Вучыцца з-за сухотаў давялося з вялікімі перапынкамі і толькі ў 1902 г. атрымала пасведчанне хатняй настаўніцы. Адукацыю працягвала ў Пецярбурзе. Там удзельнічала ў працы "Круга беларускай народнай прасветы", што з'явілася вызначальным момантам у станаўленні Цёткі як дзяячкі нацыянальнага беларускага руху. Вярнуўшыся на радзіму, яна актыўна займаецца рэвалюцыйнай дзейнасцю, піша і з дапамогаю сяброў друкуе на шапірографе вершы [[творы/цётка-алаіза-пашкевіч/цётка-хрэст-на-свабоду|"Хрэст на свабоду"]], [[творы/цётка-алаіза-пашкевіч/цётка-пад-штандарам|"Пад штандарам"]], [[творы/цётка-алаіза-пашкевіч/цётка-мора|"Мора"]]. У 1906 г. [[постаці/алаіза-пашкевіч-цётка|Цётка]] мусіла эмігрыраваць у Львоў, дзе падрыхтавала і выдала зборнікі "Хрэст на свабоду" і "Скрыпка беларуская". У 1910 г. яна вярнулася на радзіму. Прымае ўдзел у стварэнні беларускага тэатра, выступае як публіцыстка, рэдагуе часопіс для моладзі "Лучынка". Сваёй актыўнай дзейнасцю і творчасцю Цётка абуджала беларускі народ да свядомага нацыянальна-культурнага жыцця. Памерла ад тыфу 5 лютага 1916 г.\\
\\
[[постаці/вацлаў-ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]] нарадзіўся 1 снежня 1883 г. у засценку Калеснікі Дзісенскага павета ў беднай шляхецкай сям'і. З прычыны цяжкага матэрыяльнага становішча веды мусіў набываць самаадукацыяй. У 1909 г. запрошаны на пасаду сакратара рэдакцыі "Нашай нівы". У літаратурнай творчасці актыўна раскрываў тэму гістарычнага мінулага беларусаў. У 1910 г. выдае "Кароткую гісторыю Беларусі". Выступае як літаратурны крытык, рэдагуе часопісы і газэты "Саха" (1911-1912), "Гоман" (1916-1917), "Беларускі сцяг" (1922), "Крывіч" (1923-1927). Прымаў актыўны ўдзел у грамадска-палітычным жыцці. Арыштаваны на пачатку масавых рэпрэсій (1930), сасланы ў Сібір, **расстраляны** ў 1938 г.\\
\\
[[творы/максім-багдановіч/творчасць-максіма-багдановіча|Максім Багдановіч]] нарадзіўся 9 снежня 1891 г. у сям'і педагога, беларускага этнографа-фалькларыста. Толькі першыя пяць гадоў жыў у Беларусі, бо пасля смерці маці бацька пераязджае ў Ніжні Ноўгарад. Вучыўся ў Яраслаўлі (1896-1916). У друку выступае з 1907 г. выдаў зборнік "Вянок" (1913), выступаў як публіцыст і літаратурны крытык, перакладаў на беларускую мову творы замежных аўтараў. З 1916 г. жыве ў Менску, працуе сакратаром губернскай харчовай камісіі. У лютым 1917 г. паехаў лячыцца ў Ялту, дзе і памёр 25 мая 1914 г.\\
\\
[[постаці/максім-гарэцкі|Максім Гарэцкі]] нарадзіўся 18 лютага 1893 г у в. Малая Багацкаўка ў сялянскай сям'і. Скончыў Горацкае каморніцка-агранамічнае вучылішча (1913), ваяваў на франтах І Сусветнай вайны. У 1919 г. прыехаў у Вільню, дзе займаўся выдавецкай і навуковай дзейнасцю. Літаратурную дзейнасць пачаў у 1912 г.\\
Пісаў апавяданні, аповесці, раманы, драматычныя творы, выступаў як крытык і літаратуразнаўца.\\
У 1923 г. вярнуўся ў БССР, працаваў у Акадэміі навук. Арыштаваны ў 1930 г. высланы ў Вятку. **Расстраляны** 10 лютага 1938 г.\\
\\
[[постаці/змітрок-бядуля|Змітрок Бядуля]] (Самуіл Плаўнік) нарадзіўся 23 красавіка 1886 г. у небагатай жыдоўскай сям'і ў мястэчку Пасадзец. Вучыўся ў школе рабінаў — ешыбоце. Знаёмства з "Нашай нівай" падштурхнула да творчасці па-беларуску. З 1914 г. працуе ў рэдакцыі "Нашай нівы" разам з [[постаці/янка-купала|Янкам Купалам]]. Выдаў зборнік апавяданняў [[творы/змітрок-бядуля/змітрок-бядуля-абразкі-і-лірычныя-мініяц|"Абразкі"]] (1913). У сваіх творах адлюстраваў цяжкае жыццё беларусаў.\\
\\
[[постаці/алесь-гарун|Алесь Гарун]] (Алесь Прушынскі) нарадзіўся 11 сакавіка 1887 г. у фальварку Новы Двор (цяпер у межах Мінска) у сям'і рабочага. З 1904 г. у партыі эсэраў, арыштаваны (1907) і сасланы ў Сібір. У Мінск вярнуўся ў 1917 г., быў сябрам Беларускай вайсковай камісіі. У друку выступіў у 1907 г. У "Нашай ніве" публікаваў вершы і апавяданні. Выдаў зборнік вершаў "Матчын дар" (1918). У 1920 г. цяжка хворага яго вывезлі ў Кракаў, дзе і памёр 28 ліпеня.\\
\\
[[постаці/цішка-гартны|Цішка Гартны]] (Зміцер Жылуновіч) нарадзіўся 4 лістапада 1887 г. у мястэчку Капыль у сялянскай сям'і. Працаваў у гарбарнай майстэрні. З 1913 г. у Пецярбургу ўдзельнічаў у рэвалюцыйным руху. Старшыня ўраду Савецкай Беларусі (1919). У 20-я гг. працаваў рэдактарам часопіса "Полымя". Літаратурную дзейнасць пачаў у 1908 г. Пісаў вершы, аповесці, раман [[творы/цішка-гартны/цішка-гартны-сокі-цаліны|"Сокі цаліны"]]. У 1928 г. абраны акадэмікам АН БССР. Арыштаваны ў часы рэпрэсій (1936). Памёр 11 красавіка 1937 г.

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/іншае/літаратура-xviii-ст]]
  * [[творы/іншае/літаратура-xiv-пачатку-xvi-стст]]
  * [[творы/іншае/літаратура-старажытнай-русі-xi-xiii-стст]]
  * [[творы/іншае/літаратура-xvi-першай-паловы-xvii-стст]]
  * [[творы/іншае/літаратура-хіх-хх-стст]]