Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Кірыла Тураўскі
&keywords = Кірыла, Тураўскі, златавуст, твор
&abstract = Жыццё і літаратурная дзейнасць Кірылы Тураўскага
&iftrue = nan
~~

====== Кірыла Тураўскі ======
Славай другога Златавуста, «што ярчэй за ўсіх праззяў на Русі», карыстаўся адзін з найвыдатнейшых дзеячаў нашага старажытнага пісьменства — епіскап Кірыла Тураўскі (каля 1130-1182). Невядомым аўтарам летапісу вобразна і вычарпальна засведчана сутнасць і значэнне яго асветніцкай дзейнасці: «Радуйся, свяціцелю, бо найсвятлейшым вучэнне сваім асвятліў землі Рускія! Радуйся, сонца, што асвятляе розумам Божым азмрочаных і цёмных!»

Бацькам Кірылы быў мясцовы баярын, блізкі да княжага двара, дзе юнак і атрымаў выдатную адукацыю ад грэчаскіх святароў і кніжнікаў, якія прыехалі ў Тураў з Візантыі разам з жонкай князя. Кірыла рана пайшоў у манастыр, прысвяціў сябе аскезе, зачыніўся ў вежы, дзе трымаў уласную бібліятэку і працаваў. З цягам часу кіеўскі мітрапаліт з пратэкцыі тураўскага князя Юрыя Яраславіча пасвяціў яго ў біскупы.

На шчасце, ад Кірылы Тураўскага засталося параўнаўча з іншымі тагачаснымі пісьменнікамі (да прыкладу, Кліментам Смаляцічам) нямала твораў: 8 слоў-казанняў, 6 аповесцяў-прытчаў, 30 [[слоўнік/малітва|малітваў]] і некалькі канонаў. Найбольшую мастацкую вартасць уяўляюць яго словы-казанні. Яны традыцыйныя па змесце, прысвечаны многім хрысціянскім святам і па сваёй кампазіцыі дзеляцца на тры часткі: уступ, цэнтральную частку і заключэнне. Цэнтральная частка мае апавядальны характар, у ёй раскрываецца змест таго ці іншага свята, яго рэлігійны сэнс, узносіцца яму пахвала.

Узорам рэалізацыі прыёмаў іншасказання ([[слоўнік/алегорыя|алегорыі]], сімвалаў) як адметнасці стылю Кірылы Тураўскага з'яўляецца «Слова на Вялікдзень»:

Сёння праз пакаянне не стала зімы грахоўнасці

і лёд нявер'я ўсведамленнем Бога растоплены.

Прырода ў словах Кірылы Тураўскага мае сімвалічнае значэнне: сонца — Хрыстос; месяц — сімвал усяго, што цьмянее, чэзне ад промняў сонца; зіма — сімвал грахоўнага; лёд — сімвал бязвер'я.

Творчасць Кірылы Тураўскага вызначаецца сцвярджэннем вечных каштоўнасцяў, выкарыстаннем прыёмаў іншасказання, алегорыі, сімвалізацыі ў першую чаргу, спалучэннем умоўнага і рэальнага.

Да прыкладу, «Прытча пра чалавечую душу і цела» (ці «Слова пра сляпога і кульгавага») — евангельская [[слоўнік/рэмінісцэнцыя|рэмінісцэнцыя]] пра руплівага гаспадара, які паставіў ля варот двух вартаўнікоў — сляпога і кульгавага — у надзеі, што злодзеяў кульгавы ўбачыць, а сляпы пачуе; самі ж яны не змогуць абрабаваць гаспадара. Здарылася ж інакш: сляпы і кульгавы, аб'яднаўшы свае сілы (сляпы нёс кульгавага, а кульгавы паказваў дарогу), прабраліся ў сад гаспадара і прысвоілі яго дабро.

У [[слоўнік/прытча|прытчы]] аўтар ставіць філасофскія праблемы духоўнага і матэрыяльнага, вечнага і марнага, нябеснага і зямнога, праблему свабоды выбару і адказнасці за яго.

Твор даволі вялікі памерам, па-сучаснаму — старонак 25 машынапісу. Працытуем толькі невялікі ўрывак у перакладзе — самы вызначальны для выяўлення светапогляду і творчай манеры пісьменніка: «Калі прыйшоў гаспадар узяць плён вінаградніка і ўбачыў яго абкрадзеным, пазваў кульгавага і злучыў яго са сляпым, і пачалі яны выкрываць адзін аднаго. Кульгавы кажа сляпому: «Калі б ты мяне не панёс, ніяк я не меў бы дабрацца туды, бо я кульгавы». Сляпы ж казаў: «Калі б ты не паказваў мне дарогу, то ніяк бы я не здолеў туды дабрацца». Тады гаспадар сеў на судзейскае месца і пачаў судзіць іx абодвух. І кажа: «Як вы кралі, так і зараз — няхай сядзе кульгавы на сляпога». І калі кульгавы сеў, загадаў перад усімі рабамі бязлітасна караць у знешняй пакут каморы.

Уведайце ж, браты, тлумачэнне гэтай прытчы. Чалавек гаспадарлівы — Бог Айцец, творца ўсіх. Яго ж сын добрага роду — Гасподзь наш Ісус Хрыстос. A вінаграднік — гэта зямля і свет. А апора вінаградніка — закон Божы і запаведзі. Слугі ж, існыя з ім, і анёлы. Кульгавы — гэта цела чалавека. А сляпы — душа яго. А што пасадзіў іx каля варот — гэта значыць, што ён аддаў ва ўладу чалавеку ўсю зямлю, даўшы яму закон і запаведзі. Калі ж чалавек пераступіў запаведзь Божую і за гэта асуджаны на смерць, то напачатку душа да Бога пры-водзіцца і апраўдваецца, кажучы: «Не я, але плоць саграшыла». Таму і няма пакут душам да другога прыйсця, але яны захоўваюцца — Бог ведае дзе. Калі ж ён прыйдзе аднавіць зямлю і ажывіць усіх змерлых, як сам раней абяцаў, тады ўсе існыя ў трунах пачуюць Сына Божага, і ажывуць, і выйдуць тыя, хто стварыў дабро, ва ўваскрэсенне жыцця, а тыя, хто стварыў благое, - ва ўваскрэсенне суда. Тады ж душы нашыя войдуць у цела і атрымае кожны адплату па справах сваіх: праведнікі — вечнае жыццё, а грэшнікі — бясконцую смяротную пакуту. Чым хто саграшыць, тым і караны будзе».

Творы Кірылы Тураўскага разлічаны на чытанні ўслых, на вуснае слова перад натоўпам. У арыгінале гучыць распрацаваная паэтычная рытміка; яна настолькі дасканалая, што ўзрушанае слова красамоўцы ўздзейнічае на душы, як верш, як музыка званоў.

Творы Кірылы Тураўскага вылучаюцца стылістычнай еднасцю, багаццем і гнуткасцю паэтычнай мовы, вялікай мастацкай сілай і глыбокім лірызмам. Яны яшчэ пры жыцці асветніка карысталіся шырокай папулярнасцю на Русі. Многія з іx былі ўключаны ў [[слоўнік/анталогія|анталогіі]] разам з сачыненнямі айцоў царквы, агульнапрызнаных майстроў царкоўнага красамоўства.

Для нас жа творы Кірылы Тураўскага — адначасова гістарычны і мастацкі помнік, здольны паўплываць на духоўнае сталенне, прасвятліць нашы душы.\\


 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[ibdc.ped>кірыла-тураўскі]]
  * [[ibdc.ped>хто-ж-аўтар-слова-пра-паход-ігаравы]]
  * [[творы/іншае/кірыла-тураўскі-прытча-пра-чалавечую-душ]]
  * [[аналіз-і-крытыка/беларускі-златавуст-кірыла-тураўскі]]