Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Канстанцін Вераніцын — Два д’яблы
&keywords = д'ябал, д’ябал
&abstract = Чытаць паэму "Два д’яблы" Канстанціна Вераніцына
&iftrue = nan
~~

====== Канстанцін Вераніцын — Два д’яблы ======
Гдзе бутэлечка зазвоніць,\\
Быц кадук<sup>1</sup> у шыю гоніць.\\
//Беларуская песня//

\\
Дрыб-дрыб, дрыб-дрыб чэшуць ножкі\\
Упрыскочку і трушком.\\
Смаліць д’ябал па дарожцы\\
Без папаскі, хоць пяшком.

Сам мізэрны, рожкі круты,\\
Быц хранцузік-небарак,\\
Козлі ногі не абуты,\\
Капялюш на ім і храк.

Бегшы шпарка, змардаваўся,\\
Ажна высунуў язык.\\
Што шаг — мордай спатыкаўся\\
(Знаць, к дарогам не прывык).

А дарога была слізка,\\
Бяжыць д’ябал — рад не рад.\\
(Ведзь жа з Віцебска не блізка\\
Ў пекла збегаць і назад).

Змардаваўшысь, пад ялінкі\\
Троха спыхацца прысеў,\\
Пусціў з морды гужам слінкі\\
I, як цюцька, засапеў.

Вось глядзіць ён — аж з-пад леса\\
Нехта быццам бы ідзець.\\
Забрала цікавасць беса,\\
Скок на пень і стаў глядзець.

Абшарпаны, абадраны,\\
Без рагоў і без хваста,\\
Ў юсе морда, ўсюды раны —\\
Бес кульгае з-за куста.

«А, здароў, адкуль? як маеш?\\
Ай, авохці мне, сваяк,\\
Гэта ж ты зусім кульгаеш,\\
Хто цябе змяжджуліў так?

Лупіў нехта, знаць, сярдзіты,\\
Калі йдзеш ты без хваста», —\\
Гаманіў так бес нябіты\\
Проці бітага чарта.

Як завые тут калека,\\
Слёзы градам так і йдуць:\\
«Во, сваяк, дажыць мне веку\\
Злыя людзі не дадуць.

Сатане было заўгодна\\
З пекла нас дваіх паслаць:\\
Цябе — ў Віцебск, мяне — ў Гродна\\
Душы п’яніц самушчаць.

Думаў, будзе мне пажыва,\\
Загуляю ў Гродне я;\\
Гдзе акцыз<sup>2</sup> ідзе шчасліва,\\
Ёсць пажыва там мая.

Так думаў, ды абмыхнуўся,\\
Во адтуль які іду.\\
Ледзь-няледзь жывы вярнуўся,\\
Знаць, да пекла не дайду.

Першы год было і што-та:\\
То апоіш, то разбой.\\
Досыць будзе тут работы,\\
Меркаваў я сам з сабой.

Стаў я лазіць па ўсіх рандах<sup>3</sup>,\\
Як за чарку хто — я тут\\
Тыц к яму з бясоўскай радай:\\
Чуць паслухаў — і капут.

То абкрадзе, то загубіць,\\
Іншы цэркву абкрадзець,\\
А хто й сам сябе пагубіць —\\
Люба-радасна глядзець!

Раз прыйшоў я нешта ў ранду\\
(Страх успомніць — аж дрыжу!),\\
Мужыкоў сабралась банда,\\
Я ж пад печку і сяджу.

За сталом сядзіць шынкарка,\\
Смутна нешта, слёзы лье.\\
Па руках не ходзіць чарка,\\
Ніхто песень не пяе.

Што тут, думаю, за ліха?\\
Зусім п’яных не відаць,\\
I у рандзе стала ціха,\\
Паўлягліся слоўна спаць.

Мо аб подачах гукаюць?\\
Ці у некруты<sup>4</sup> бяруць?\\
Можа, піць за што не маюць,\\
А ў пазыку не даюць?

Ну, ды гэта мне не вадзіць<sup>5</sup>,\\
Што галышыкі не п’юць.\\
Няма грошай — дык украдуць\\
Ці, аграбіўшы, заб’юць.

Сам жа, вушы навастрыўшы,\\
Стаў я слухаць, што бубняць.\\
Віжу — ці то не падпіўшы?\\
Што гукаюць — не паняць.

Паціхонечку з-за печы\\
Шмыкнуў я праміж людзей\\
Ды шынкарцы й сеў за плечы,\\
Штоб расслухаць пачутней.

Хоць нам страшан хрэст і вера\\
(Гэта ведама з вякоў),\\
А страшней таго няўмеру,\\
Што я чуў ад мужыкоў.

Адракліся, закляліся\\
Піць гарэлку мужыкі.\\
Як у іх не адняліся,\\
У шайтанаў, языкі!

Каб мяне, за хвост паймаўшы,\\
Хто храстом перажагнаў,\\
Верна б, я так не спужаўся,\\
Як таго, что я узнаў.

Шэрсць са страху стала дыбам,\\
У дугу мяне звяло,\\
Пакрывіла морду, губы\\
I мытухай<sup>6</sup> праняло.

Проста, брацітка, сшалелі —\\
Хоць адзін хто б зробіў грэх,\\
Чыста ранды апусцелі —\\
Чарку б выпіў хто на смех.

Мала ж гэтага няшчасця —\\
Як праняў мяне тут страх,\\
Млосна стала мне з напасці —\\
Я на землю чубурах!

Як прыцямілі ж тут гады,\\
Што зваліўся я на пол,\\
I нявесь як сталі рады —\\
Хваць хто цёрла, а хто кол.

А адзін, штоб ён апохнуў,\\
Цуп такі за самы хвост.\\
Худа мне, я толькі вохнуў,\\
Як урэзаўся аб мост.

Хто ганцінай, хто дубінай —\\
Знай што валюць ды пяруць.\\
Разламалі чыста спіну,\\
Ані вохнуць, ні дыхнуць.

Як шалёны, я кідаўся,\\
Проста пару хоць пусці.\\
I ўжо с пеклам папрашчаўся,\\
Мусіць, мне туды не йсці.

Добра йшчэ, што дагадаўся,\\
Зірнуў — блізка да дзвярэй.\\
Я рвануўся — хвост астаўся,\\
Сам наўцёкі паскарэй».

«Худа ж, — кажа чорт з Віцебска, —\\
Жаль жа мне цябе, сваяк.\\
Відна, ў Гродне чарцям кепска,\\
Во у нас зусім не так.

Гол народ наш, як свірэлка,\\
Падвяло яму жывот,\\
Зато дзёшава гарэлка\\
I выходзіць іншы шчот.

Была й мне-та труднавата,\\
Як стаяла ў нас цана.\\
Па бутэльцы брала хата.\\
Што тут зробіць сатана?

Вып’е чарачку, другую,\\
Трэцяй ў губу не бярэць.\\
А траплялась зачастую,\\
Што й зусім ніхто не п’ець.

Раз у раз у цэркву ходзяць,\\
Гдзе казанне ім бубняць.\\
Ой, ксяндзы нам многа шкодзяць —\\
Косцю ў горле нам сядзяць.

Мужык чысты — Богу верыць,\\
Яго лепей не чапай.\\
Во як стане чаркі мерыць,\\
Тады смела падступай.

Раз у горад бег з сяла я\\
(Акурат на Новы год),\\
Во ў сяле мне жызнь плахая:\\
Зусім кіне піць народ.

Толькі што падбег к рагатке<sup>7</sup>,\\
Чую гоман, галас, крык:\\
Пяюць п’яныя салдаткі\\
I, насцёбаўшысь, мужык.

Гдзе ні ўзгляну — ўсюды п’яны.\\
Я к рагаткам — чорта з два! —\\
Да тла чыста пазламаны.\\
I каго-та там няма!

Што за памжа<sup>8</sup> тут такая?\\
Вочам веры не даю.\\
Завялось нешта чудное.\\
Рот разінуў і стаю.

Вось ідуць удвох, абняўшысь,\\
З сабой нешта баруздзяць,\\
Ды ўжо так жа насцябаўшысь,\\
Толькі й можна разабраць:

«Кварта стоіць цяпер злоты.\\
Во раздолле нам, Дзям’ян!\\
З панядзелка да суботы\\
Ад дзяшовай будзеш п’ян».

Як пачуў я, у чым дзела,\\
З ума троху не сышоў,\\
Затраслося маё цела —\\
Аж прыплясываць пайшоў.

Я у горад — сярод бруку\\
П'яных, быццам бы як дроў.\\
А ўжо ж гоману і гуку,\\
Зараўло быц сто кароў.

Хто гарэлкі перш і ў губу\\
Адрадзясь яшчэ не браў —\\
Той сцябаў цяпер, аж люба:\\
Па паўгарца іншы жраў.

Будзе поўна пекла наша,\\
Будзе мне і пеклу чэсць.\\
Наварыў я смачнай кашы —\\
Бяры лыжку, ёсць што есць.

У паўдні, сярод дарогі,\\
Рэжуць, топяць у Дзвіне.\\
Не, няможна без падмогі,\\
Аднаму няспраўна мне.

Я аб гэтым і сабраўся\\
Бегчы ў пекла к сатане,\\
Штоб ён даў адтуль шубраўца<sup>9</sup>\\
У таварышы ка мне».

«А ці ведаеш, сваячык,\\
Што-ткі я скажу табе;\\
Куды дзенусь, небарачык,\\
Ласку зроб — вазьмі к сабе.

Хоць мяне й забілі гады,\\
Можа, мне нядоўга жыць,\\
А ўсё ж пеклу радзець нада,\\
Трэба троху паслужыць».

«Жаль цябе мне і самому,\\
Ну ды ладна, дай руку.\\
Адказаў бы я чужому,\\
А няможна ж сваяку».

Тут два д’яблы схамянулісь,\\
Верць туды-сюды хвастом\\
I з разгону апынулісь\\
Пад Задунайскім мастом<sup>10</sup>.

1. Чорт, д'ябал;

2. Ускосны падатак на тавары шырокага спажывання;

3. Корчмах;

4. Рэкруты;

5. Не турбуе;

6. Паносам;

7. Да заставы;

8. Навала, напасць;

9. Свавольніка, жартаўніка. Тут - чорціка;

10. Мост у Віцебску (ад Задунайскай слабады).

Крыніца: Літаратура Беларусі ХІХ стагоддзя: анталогія / укладальнікі: К. А. Цвірка, І. С. Шпакоўскі, К. У. Антановіч — Мінск: Беларуская навука, 2013. — 862 с.

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/іншае/канстанцін-вераніцын-тарас-на-парнасе]]
  * [[аналіз-і-крытыка/вобраз-палясоўшчыка-тараса-ў-паэме-тарас]]
  * [[постаці/канстанцін-вераніцын]]