Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:янка-купала:янка-купала-пясняр-беларускага-народа [2025/08/22 11:21] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:янка-купала:янка-купала-пясняр-беларускага-народа [2025/08/23 16:04] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 15: / Радок 15: @@
 Недзе ў 1870-х гг. Ануфрый Луцэвіч, дзед будучага паэта, быў выгнаны з зямлі князямі Радзівіламі. З таго часу Луцэвічы сталі арандатарамі і блукалі па свеце ў пошуках працы і хлеба. Такі ж лёс выпаў і бацькам Янкі — Дамініку Ануфрыевічу і Бянігне Іванаўне. У 1902 г. сям'ю напаткала вялікае гора — смерць бацькі, брата і дзвюх сясцёр.
-Узваліўшы на свае плечы клопат за ўсю сям'ю, Янка Купала пайшоў шукаць сабе службы, бо пераканаўся на горкім вопыце сваіх родных і сваім уласным, што праца на чужой зямлі не пракорміць. І зноў працягвалася занятая барацьба за кавалак хлеба. Чаго толькі не зведаў юны Купала! Быў і хатнім настаўнікам, і перапісчыкам у судовага следчага ў Радашковічах, і прыказчыкам у маёнтку, што на Магілёўшчыне. А за тры гады працы на памешчыцкіх броварах «зазнаў такога пекла, якога яшчэ дагэтуль не меў». Яго пакутніцкі шлях да вяршыні валадарства беларускай песняй і, вядома ж, адпаведнага матэрыяльнага дабрабыту можна параўнаць, бадай што толькі са шляхам [[susvlit>джэк-лондан|Джэка Лондана]].
+Узваліўшы на свае плечы клопат за ўсю сям'ю, Янка Купала пайшоў шукаць сабе службы, бо пераканаўся на горкім вопыце сваіх родных і сваім уласным, што праца на чужой зямлі не пракорміць. І зноў працягвалася занятая барацьба за кавалак хлеба. Чаго толькі не зведаў юны Купала! Быў і хатнім настаўнікам, і перапісчыкам у судовага следчага ў Радашковічах, і прыказчыкам у маёнтку, што на Магілёўшчыне. А за тры гады працы на памешчыцкіх броварах «зазнаў такога пекла, якога яшчэ дагэтуль не меў». Яго пакутніцкі шлях да вяршыні валадарства беларускай песняй і, вядома ж, адпаведнага матэрыяльнага дабрабыту можна параўнаць, бадай што толькі са шляхам [[творы/джэк-лондан|Джэка Лондана]].
-Пісаць вершы Янка Купала пачаў рана, але пачаткам літаратурнай дзейнасці лічыцца 1905 год , калі ў прагрэсіўнай рускай газеце «Северо-Западный край» з'явіўся яго першы верш «[[bellit>янка-купала/янка-купала-мужык|Мужык]]», адкрыўшы тым самым талент такой велічыні, якога не ведала яшчэ беларуская літаратура.
+Пісаць вершы Янка Купала пачаў рана, але пачаткам літаратурнай дзейнасці лічыцца 1905 год , калі ў прагрэсіўнай рускай газеце «Северо-Западный край» з'явіўся яго першы верш «[[творы/янка-купала/янка-купала-мужык|Мужык]]», адкрыўшы тым самым талент такой велічыні, якога не ведала яшчэ беларуская літаратура.
-Велізарная заслуга Янкі Купалы, які ўвабраў у сваю творчасць лепшыя традыцыі папярэднікаў — [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[litpers>алаіза-пашкевіч-цётка|Цёткі]], у тым, што «мужыцкая» тэма загучала ў яго творах як агульнанацыянальная і агульначалавечая. Ніхто да яго з такой сілай голасу не сказаў «на свет цэлы» пра наша імкненне і права «людзьмі звацца», а пазней і пра тое, што «і беларус можа змясціцца ў сям'і нялічанай славян», што «жыў беларус — і будзе жыць!».
+Велізарная заслуга Янкі Купалы, які ўвабраў у сваю творчасць лепшыя традыцыі папярэднікаў — [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[постаці/алаіза-пашкевіч-цётка|Цёткі]], у тым, што «мужыцкая» тэма загучала ў яго творах як агульнанацыянальная і агульначалавечая. Ніхто да яго з такой сілай голасу не сказаў «на свет цэлы» пра наша імкненне і права «людзьмі звацца», а пазней і пра тое, што «і беларус можа змясціцца ў сям'і нялічанай славян», што «жыў беларус — і будзе жыць!».
 Ужо ў першым зборніку «Жалейка» (1908) намецілася, а ў наступных зборніках («Гусляр», 1910; «Шляхам жыцця», 1913), у шматлікіх паэмах з незвычайнай сілай выявілася рамантычнае светаўспрыманне паэта.
@@ Радок 25: / Радок 25: @@
  І самае адметнае ў яго творчым метадзе тое, што ў ім дзівосным чынам спалучыліся дзве плыні, дзве тэндэнцыі — глыбока рэалістычная і ярка рамантычная.
-Крытыка неаднаразова адзначала вельмі важную рысу купалаўскага верша — разнастайнасць і багацце рыпшу, гэтага жывога нерва паэзіі. «Незвычайная рытмічнасць — вось галоўная, магічная асаблівасць Купалы, — пісаў у 1914 г. [[litpers>максім-багдановіч|Максім Багдановіч]]. — Яго бурныя, імклівыя рытмы захапляюць, гіпнатызуюць чытача, не даюць яму затрымацца, апомніцца, палоняць яго сваёй уладай».
+Крытыка неаднаразова адзначала вельмі важную рысу купалаўскага верша — разнастайнасць і багацце рыпшу, гэтага жывога нерва паэзіі. «Незвычайная рытмічнасць — вось галоўная, магічная асаблівасць Купалы, — пісаў у 1914 г. [[постаці/максім-багдановіч|Максім Багдановіч]]. — Яго бурныя, імклівыя рытмы захапляюць, гіпнатызуюць чытача, не даюць яму затрымацца, апомніцца, палоняць яго сваёй уладай».
 Рытм для Купалы — не самамэта: ён прадыктаваны неабходнасцю творчага імкнення як мага паўней, дакладней перадаць плынь жыцця ва ўсёй яе зменлівасці, імклівасці і месцамі нават бурлівасці (верш «Там»):
@@ Радок 45: / Радок 45: @@
 Каб вораг вас не мог зламаць.
-Паэт здолеў дасягнуць гармоніі мелодыкі народнай песні са строгай вытанчанасцю класічнага верша. Верш Купалы элегічны, му-зычны, калі выяўляе сумны настрой [[slounik>вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]]. Верш Купалы энергічны і пругкі, бунтоўны і палымяны, калі кліча на вялікі сход па Бацькаўшчыну. Лірычныя маналогі і звароты («Мужык», «Песняру-беларусу», «[[bellit>янка-купала/янка-купала-мая-малітва|Мая малітва]]»), [[slounik>дыялог|дыялогі]] («А хто там ідзе?», «[[bellit>янка-купала/янка-купала-сын-і-маці|Сын і маці]]»), выкрывальныя і бязлітасна іранічныя, нават саркастычныя водпаведзі («Слугам алтарным», «Ворагам беларушчыны», «Адповедзь», «Я не для вас...»), урачыстыя [[slounik>гімн|гімны]] («[[bellit>янка-купала/янка-купала-маладая-беларусь|Маладая Беларусь]]», «[[bellit>янка-купала/янка-купала-роднае-слова|Роднае слова]]»), заклікі («Там», «Час!») — выключна ўсе формы выяўлення душы багатай, чулай і чуйнай падуладны таленту песняра.
+Паэт здолеў дасягнуць гармоніі мелодыкі народнай песні са строгай вытанчанасцю класічнага верша. Верш Купалы элегічны, му-зычны, калі выяўляе сумны настрой [[слоўнік/вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]]. Верш Купалы энергічны і пругкі, бунтоўны і палымяны, калі кліча на вялікі сход па Бацькаўшчыну. Лірычныя маналогі і звароты («Мужык», «Песняру-беларусу», «[[творы/янка-купала/янка-купала-мая-малітва|Мая малітва]]»), [[слоўнік/дыялог|дыялогі]] («А хто там ідзе?», «[[творы/янка-купала/янка-купала-сын-і-маці|Сын і маці]]»), выкрывальныя і бязлітасна іранічныя, нават саркастычныя водпаведзі («Слугам алтарным», «Ворагам беларушчыны», «Адповедзь», «Я не для вас...»), урачыстыя [[слоўнік/гімн|гімны]] («[[творы/янка-купала/янка-купала-маладая-беларусь|Маладая Беларусь]]», «[[творы/янка-купала/янка-купала-роднае-слова|Роднае слова]]»), заклікі («Там», «Час!») — выключна ўсе формы выяўлення душы багатай, чулай і чуйнай падуладны таленту песняра.
 -1913 гады — пецярбургскі перыяд жыцця і творчасці паэта. Усё напісанае паэтам за жыццё адзначана незвычайнай таленавітасцю. Але нельга не пагадзіцца з даследчыкамі яго творчасці, што пецярбургскі перыяд — яе вяршыня, самы плённы і па колькасці напісанага паэтам. Менавіта ў гэты перыяд выявіўся і яго эпічны дар, што лагічна вяло да паэмы, і дар драматурга.
@@ Радок 51: / Радок 51: @@
 У гэты перыяд Купала рэалізаваў і сваё імкненне да «мудрасці кніжнай», бо атрыманых яшчэ ў дзяцінстве ведаў (год вучобы ў Сенніцкім народным вучылішчы, вучоба ў прыватнай падрыхтоўчай школе ў Мінску, у Бяларуцкім народным вучылішчы, што за 25 кіламетраў ад Мінска) і ведаў, набытых нястомнай самаадукацыяй, як лічыў паэт, было мала. Чатыры гады вучобы на агульнаадукацыйных курсах Чарняева і спатолілі яго Прагу ведаў, і сістэматызавалі раней набытыя, і па-сапраўднаму далучылі яго да сусветнай культуры.
-У гэты перыяд у Пецярбургу выйшлі другі і трэці зборнікі яго паэзіі, напісаны дзве драматычныя паэмы «[[bellit>янка-купала/янка-купала-сон-на-кургане|Сон на кургане]]», «На папасе» (першая драматычная паэма [[bellit>янка-купала/янка-купала-адвечная-песня|«Адвечная песня»]] напісана яшчэ ў перыяд яго працы ў газеце «Наша ніва» ў 1908 г.), рамантычныя паэмы [[bellit>янка-купала/янка-купала-курган|«Курган»]], [[bellit>янка-купала/янка-купала-бандароўна|«Бандароўна»]], «[[bellit>янка-купала/янка-купала-магіла-льва|Магіла льва]]», паэма-ідылія «[[bellit>янка-купала/янка-купала-яна-і-я|Яна і я]]», п'есы «Паўлінка» і «Раскіданае гняздо» (а ўсіх драматычных твораў ім напісана чатыры; «Прымакі» ў 1923 г. І [[bellit>янка-купала/янка-купала-тутэйшыя|«Тутэйшыя»]] ў 1922 г.)
+У гэты перыяд у Пецярбургу выйшлі другі і трэці зборнікі яго паэзіі, напісаны дзве драматычныя паэмы «[[творы/янка-купала/янка-купала-сон-на-кургане|Сон на кургане]]», «На папасе» (першая драматычная паэма [[творы/янка-купала/янка-купала-адвечная-песня|«Адвечная песня»]] напісана яшчэ ў перыяд яго працы ў газеце «Наша ніва» ў 1908 г.), рамантычныя паэмы [[творы/янка-купала/янка-купала-курган|«Курган»]], [[творы/янка-купала/янка-купала-бандароўна|«Бандароўна»]], «[[творы/янка-купала/янка-купала-магіла-льва|Магіла льва]]», паэма-ідылія «[[творы/янка-купала/янка-купала-яна-і-я|Яна і я]]», п'есы «Паўлінка» і «Раскіданае гняздо» (а ўсіх драматычных твораў ім напісана чатыры; «Прымакі» ў 1923 г. І [[творы/янка-купала/янка-купала-тутэйшыя|«Тутэйшыя»]] ў 1922 г.)
-П'еса «Паўлінка», цесна звязаная з п'есамі [[litpers>вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]], была наватарскім творам і з'явілася этапным ва ўсёй беларускай драматургіі, бо ў ёй гарманічна спалучыліся [[slounik>змест-і-форма|змест і форма]]; відавочная і сацыяльна-палітычная сутнасць [[slounik>канфлікт|канфлікту]]. У драматургію прыйшоў новы герой з яго настойлівасцю ў імкненні да новага жыцця і рашучасцю ў барацьбе за асабістае шчасце, што з'яўляецца найважнейшымі рысамі характару Паўлінкі.
+П'еса «Паўлінка», цесна звязаная з п'есамі [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]], была наватарскім творам і з'явілася этапным ва ўсёй беларускай драматургіі, бо ў ёй гарманічна спалучыліся [[слоўнік/змест-і-форма|змест і форма]]; відавочная і сацыяльна-палітычная сутнасць [[слоўнік/канфлікт|канфлікту]]. У драматургію прыйшоў новы герой з яго настойлівасцю ў імкненні да новага жыцця і рашучасцю ў барацьбе за асабістае шчасце, што з'яўляецца найважнейшымі рысамі характару Паўлінкі.
 Эпічна-былінная паэма «Курган», легендарна-баладная «Магіла льва», песенна-лірычная «Бандароўна» засведчылі, што ў літаратуры нашай з'явіўся самы буйны, самы таленавіты рамантык і адзін з выдатных рэалістаў. Да яго яшчэ нікому не ўдалося падняць асобны факт з жыцця простага чалавека на вяршыню героіка-трагедыйнага гучання. Звярнуўшыся да нацыянальнага фальклору і паклаўшы фальклорнае ў аснову сюжэтаў паэм, ён здолеў захаваць характэрныя для рамантычнай паэмы асаблівасці.
@@ Радок 89: / Радок 89: @@
 Што мы свабоднымі былі?..
-([[bellit>янка-купала/янка-купала-і-прыйдзе|«І прыйдзе»]])
+([[творы/янка-купала/янка-купала-і-прыйдзе|«І прыйдзе»]])
-Не толькі ідэяй нацыянальнага адраджэння, але і трывогай за суверэнітэт Бацькаўшчыны прасякнуты і яго зборнік «Спадчына» (1922), і [[slounik>трагікамедыя|трагікамедыя]] «Тутэйшыя» (1922). Спадзеў паэта на тое, што яго Беларусь нарэшце «сама сабе гаспадыня», засведчаны ў зборніку [[bellit>янка-купала/янка-купала-безназоўнае|«Безназоўнае»]] (1925), куды ўвайшла аднайменная паэма. Самай ненавіснай для паэта была «пашана да пакут», самай страшнай бядой — страта волі. Перыяд беларусізацыі ўліў новыя сілы ў душу паэта, і ён паверыў, што гэта назаўсёды:
+Не толькі ідэяй нацыянальнага адраджэння, але і трывогай за суверэнітэт Бацькаўшчыны прасякнуты і яго зборнік «Спадчына» (1922), і [[слоўнік/трагікамедыя|трагікамедыя]] «Тутэйшыя» (1922). Спадзеў паэта на тое, што яго Беларусь нарэшце «сама сабе гаспадыня», засведчаны ў зборніку [[творы/янка-купала/янка-купала-безназоўнае|«Безназоўнае»]] (1925), куды ўвайшла аднайменная паэма. Самай ненавіснай для паэта была «пашана да пакут», самай страшнай бядой — страта волі. Перыяд беларусізацыі ўліў новыя сілы ў душу паэта, і ён паверыў, што гэта назаўсёды:
 Беларусь на куце
@@ Радок 105: / Радок 105: @@
 Аднак машына таталітарнай сістэмы паступова набірала абароты і кацілася да мілітарызацыі і гулагізацыі ўсяго жыцця.
-У 1930 г. было арыштавана 86 пісьменнікаў, у тым ліку [[litpers>вацлаў-ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]], [[litpers>сцяпан-некрашэвіч|Сцяпан Некрашэвіч]]... Адна за адной фабрыкаваліся справы. На чале міфічнай арганізацыі «Саюз вызвалення Беларусі» шчырым служакам таталітарнай сістэмы трэба было «паставіць» самага ўплывовага, самага аўтарытэтнага чалавека, каб справа атрымалася гучнай, эфектнай і адначасова сваімі маштабамі наводзіла жах на ўсіх астатніх. Выбар паў на Янку Купалу, які, паводле даносу тагачаснага са-кратара ЦК КП(б)Б Гея, «з'яўляўся ідэйным цэнтрам нацдэмаўскай контррэвалюцыі, што знайшло адлюстраванне і ў яго творчасці».
+У 1930 г. было арыштавана 86 пісьменнікаў, у тым ліку [[постаці/вацлаў-ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]], [[постаці/сцяпан-некрашэвіч|Сцяпан Некрашэвіч]]... Адна за адной фабрыкаваліся справы. На чале міфічнай арганізацыі «Саюз вызвалення Беларусі» шчырым служакам таталітарнай сістэмы трэба было «паставіць» самага ўплывовага, самага аўтарытэтнага чалавека, каб справа атрымалася гучнай, эфектнай і адначасова сваімі маштабамі наводзіла жах на ўсіх астатніх. Выбар паў на Янку Купалу, які, паводле даносу тагачаснага са-кратара ЦК КП(б)Б Гея, «з'яўляўся ідэйным цэнтрам нацдэмаўскай контррэвалюцыі, што знайшло адлюстраванне і ў яго творчасці».
 Вярнуўшыся дадому пасля чарговага допыту, не даўшы магчымасці органам ДПУ справакаваць сябе, ён у лістападзе 1930 г. зрабіў спробу самагубства.
@@ Радок 111: / Радок 111: @@
 Трагедыя Купалы засведчана ў перадсмяротным лісце да Чарвякова, старшыні ЦБК СССР і БССР, дзе ён піша пра свой выбар: «Лепей смерць фізічная, чымся... палітычная». Лекары адратавалі паэта! Улады пакінулі яго ў спакоі: груган чакаў свайго часу...
-Паэзія 30-х гадоў, асабліва так званы ляўкоўскі цыкл, — таксама сведчанне трагедыі Купалы — чалавека і творцы. У той пракляты час, калі, як пісала [[bellit>ларыса-геніюш/творчасць-ларысы-геніюш|Ларыса Геніюш]], [[bellit>ларыса-геніюш/ларыса-геніюш-крывёй-напоўніліся-поймы-р|«крывёй напоўніліся поймы рэк»]], калі бурліла «адчаем слёз людскіх разводдзе», у паэзіі Купалы — «гармонік грае, грае», а «калгасніца маладая» жыве «весела, ані дбае». Толькі памыляюцца тыя крытыкі, што лічаць вершы ляўкоўскага перыяду («Лён», [[bellit>янка-купала/янак-купала-хлопчык-і-лётчык|«Хлопчык і лётчык»]], «[[bellit>янка-купала/янка-купала-алеся|Алеся]]», «Сыны») вершамі «слабымі». І ў гэтых вершах Янка Купала заставаўся душою нацыі, хоць не мог ужо быць Прарокам нацыянальнага адраджэння. Але гэта не сведчанне Купалавай слабасці, а сведчанне сілы таталітарнай машыны. І папярэджанне ўсім нам, асабліва тым, хто спадзяецца, «што нехта прыйдзе і выратуе нас з нашай бяды», вырашыць за нас нашы праблемы.
+Паэзія 30-х гадоў, асабліва так званы ляўкоўскі цыкл, — таксама сведчанне трагедыі Купалы — чалавека і творцы. У той пракляты час, калі, як пісала [[творы/ларыса-геніюш/творчасць-ларысы-геніюш|Ларыса Геніюш]], [[творы/ларыса-геніюш/ларыса-геніюш-крывёй-напоўніліся-поймы-р|«крывёй напоўніліся поймы рэк»]], калі бурліла «адчаем слёз людскіх разводдзе», у паэзіі Купалы — «гармонік грае, грае», а «калгасніца маладая» жыве «весела, ані дбае». Толькі памыляюцца тыя крытыкі, што лічаць вершы ляўкоўскага перыяду («Лён», [[творы/янка-купала/янак-купала-хлопчык-і-лётчык|«Хлопчык і лётчык»]], «[[творы/янка-купала/янка-купала-алеся|Алеся]]», «Сыны») вершамі «слабымі». І ў гэтых вершах Янка Купала заставаўся душою нацыі, хоць не мог ужо быць Прарокам нацыянальнага адраджэння. Але гэта не сведчанне Купалавай слабасці, а сведчанне сілы таталітарнай машыны. І папярэджанне ўсім нам, асабліва тым, хто спадзяецца, «што нехта прыйдзе і выратуе нас з нашай бяды», вырашыць за нас нашы праблемы.
 Хай нам усім наказам стануць мудрыя словы песняра: «Гэта ж не можа быць, каб нехта быў лепшым прыхільнікам да нас, як мы самі для сябе».
@@ Радок 125: / Радок 125: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>міхась-чарот/міхась-чарот-маладому-песняру]]
+  * [[творы/міхась-чарот/міхась-чарот-маладому-песняру]]
-  * [[textdiss>калыска-песняра]]
+  * [[ibdc.ped>калыска-песняра]]
-  * [[bellit>янка-купала/тэма-паэта-і-паэзіі-ў-творчасці-янкі-куп]]
+  * [[творы/янка-купала/тэма-паэта-і-паэзіі-ў-творчасці-янкі-куп]]
-  * [[bellit>янка-купала/тэма-народнага-жыцця-і-любоў-да-радзімы-]]
+  * [[творы/янка-купала/тэма-народнага-жыцця-і-любоў-да-радзімы-]]
-  * [[textdiss>вялікі-пясняр]]
+  * [[ibdc.ped>вялікі-пясняр]]