Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:язэп-пушча:творчасць-язэпа-пушчы [2025/08/23 15:45] – vedybeadmin
+++ творы:язэп-пушча:творчасць-язэпа-пушчы [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Творчасць Язэпа Пушчы ======
 У канцы 20-х і пачатку 30-х гадоў у Савецкім Саюзе эканамічнае і культурнае жыццё пачало пераводзіцца на рэйкі жорсткага таталітарызму. Пачаліся беспадстаўныя рэпрэсіі. Многія пісьменнікі па фальшываму прысуду былі расстраляны, а іншыя, хто выжыў і вярнуўся, пасля шматгадовых пакут у страшных умовах сталінскіх ГУЛАГаў нібы нанова ўступяць у літаратуру.\\
-[[litpers>язэп-пушча|Язэп Пушча]] — прадстаўнік «вернутай» (рэпрэсіраванай) літаратуры. Тонкі лірык, эксперыментатар у галіне вобразнасці, рытмікі, мелодыкі, псіхолаг, які мог перадаць найтанчэйшыя псіхалагічныя зрухі чалавечай душы: «Раскаяннем сэрца ніяк не расчулю, Ад болю не рвецца, сціскаецца ў камень», па сіле трагедыйнага пачуцця, па захапленню імажынісцкай вобразнасцю амаль роўны любімаму ім Ясеніну (у аўтабіяграфіі ён прызнаваўся, што захапляўся творчасцю гэтага выдатнага мастака слова) — такім увайшоў пясняр у грамадскую свядомасць. Увайшоў, каб застацца мастаком слова з «неагульным выразам твару», наватарам, а ў асобных творах (паэма «Цень Консула» (1928), цыкл вершаў «Асеннія лісты», вершы са зборніка «Песні на руінах» (1929)) прарокам нялёгкай народнай будучыні.\\
+[[постаці/язэп-пушча|Язэп Пушча]] — прадстаўнік «вернутай» (рэпрэсіраванай) літаратуры. Тонкі лірык, эксперыментатар у галіне вобразнасці, рытмікі, мелодыкі, псіхолаг, які мог перадаць найтанчэйшыя псіхалагічныя зрухі чалавечай душы: «Раскаяннем сэрца ніяк не расчулю, Ад болю не рвецца, сціскаецца ў камень», па сіле трагедыйнага пачуцця, па захапленню імажынісцкай вобразнасцю амаль роўны любімаму ім Ясеніну (у аўтабіяграфіі ён прызнаваўся, што захапляўся творчасцю гэтага выдатнага мастака слова) — такім увайшоў пясняр у грамадскую свядомасць. Увайшоў, каб застацца мастаком слова з «неагульным выразам твару», наватарам, а ў асобных творах (паэма «Цень Консула» (1928), цыкл вершаў «Асеннія лісты», вершы са зборніка «Песні на руінах» (1929)) прарокам нялёгкай народнай будучыні.\\
-Раннія публікацыі ў друку з'яўляюцца ў 1922 г., і хутка выходзіць кніга лірыкі таленавітага майстра «Раніца рыкае». Першыя крокі творчасці звязаныя з дзейнасцю самага масавага літаратур-нага аб'яднання «[[slounik>маладняк|Маладняк]]», адным з арганізатараў і стваральнікаў якога разам з сябрам [[litpers>міхась-чарот|Міхасём Чаротам]], [[litpers>алесь-дудар|Алесем Дударом]], Анатолем Вольным і іншымі ён і становіцца. Тым часам даводзіцца працягваць вучобу ў БДУ (1925-1927), у Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, пасля пераводу ў які ў 1929 г. закончыў чатыры курсы. Мяняецца жыццё, сталеюць погляды на задачы мастацтва, адзін за адным выходзяць зборнікі паэзіі «Vita» (1926), «Дні вясны» (1927), «Песні на руінах», якія сведчаць пра паглыбленні маральна-этычных і палітычна-сацыяльных уяўленняў іх аўтара ранняй пары. Адчуванне складанасці і неўладкаванасці чалавечага жыцця замяняе ружовую і светлую летуценнасць, стасункі да сябе, узрастаюць патрабаванні да мастацтва слова. Трывогай напаўняюцца многія творы — пра народ, Радзіму, адзіноцтва, пакуты душы. Паэт канфліктуе з былымі сваімі таварышамі-«маладнякоўцамі», уступае ў «[[slounik>узвышша|Узвышша]]», імкнецца ствараць наватарскае ў вобразна-выяўленчым плане мастацтва, павышае культуру творчасці, беручы за эталон пошукі Сяргея Ясеніна. Вулыарна-сацыялагічная крытыка накідваецца на яго ў ліку першых, вінаваціць ва ўсіх цяжкіх грахах: упадніцгве настрою, песімізме, дробнабуржуазнасці, прыклейвае яму ярлык нацдэма. Чорным павоем ахутваецца імя чалавека, які хацеў выказацца па-свойму, шчыра раскрыць прычыны разлому ў грамадскім жыцці і ўласнай душы. Аднак трагедыйны настрой расцэньваўся тады як злачынства.\\
+Раннія публікацыі ў друку з'яўляюцца ў 1922 г., і хутка выходзіць кніга лірыкі таленавітага майстра «Раніца рыкае». Першыя крокі творчасці звязаныя з дзейнасцю самага масавага літаратур-нага аб'яднання «[[слоўнік/маладняк|Маладняк]]», адным з арганізатараў і стваральнікаў якога разам з сябрам [[постаці/міхась-чарот|Міхасём Чаротам]], [[постаці/алесь-дудар|Алесем Дударом]], Анатолем Вольным і іншымі ён і становіцца. Тым часам даводзіцца працягваць вучобу ў БДУ (1925-1927), у Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, пасля пераводу ў які ў 1929 г. закончыў чатыры курсы. Мяняецца жыццё, сталеюць погляды на задачы мастацтва, адзін за адным выходзяць зборнікі паэзіі «Vita» (1926), «Дні вясны» (1927), «Песні на руінах», якія сведчаць пра паглыбленні маральна-этычных і палітычна-сацыяльных уяўленняў іх аўтара ранняй пары. Адчуванне складанасці і неўладкаванасці чалавечага жыцця замяняе ружовую і светлую летуценнасць, стасункі да сябе, узрастаюць патрабаванні да мастацтва слова. Трывогай напаўняюцца многія творы — пра народ, Радзіму, адзіноцтва, пакуты душы. Паэт канфліктуе з былымі сваімі таварышамі-«маладнякоўцамі», уступае ў «[[слоўнік/узвышша|Узвышша]]», імкнецца ствараць наватарскае ў вобразна-выяўленчым плане мастацтва, павышае культуру творчасці, беручы за эталон пошукі Сяргея Ясеніна. Вулыарна-сацыялагічная крытыка накідваецца на яго ў ліку першых, вінаваціць ва ўсіх цяжкіх грахах: упадніцгве настрою, песімізме, дробнабуржуазнасці, прыклейвае яму ярлык нацдэма. Чорным павоем ахутваецца імя чалавека, які хацеў выказацца па-свойму, шчыра раскрыць прычыны разлому ў грамадскім жыцці і ўласнай душы. Аднак трагедыйны настрой расцэньваўся тады як злачынства.\\
 Ранні перыяд творчасці Язэпа Пушчы выразна пазначаны стылістычнымі канцэпцыямі «Маладняка», абвешчанай гэтым літаратурным аб'яднаннем дэкларацыяй на стварэнне ўрачыстай, радаснай песні сацыялістычнаму будаўніцтву, праявай новага ў жыцці. Але і ў межах літаратурна-тэарэтычных маладнякоўскіх установак паэзія юнака з Каралішчавіч вызначалася пэўнай адметнасцю. Вядома, у гэты перыяд у яго вершах пераважае «чыста» маладнякоўская вобразнасць.\\
-Аднак ўжо у гэты час Язэп Пушча пастаянна заглыбляецца у сферу інтымнага, асабістага, патаемнага і забароненага, паказвае агульнае праз канкрэтнае, індывідуальнае, асабіста перажытае. У яго няшмат вершаў на вытворчую тэматыку, якім аддавалі перавагу [[litpers>цішка-гартны|Цішка Гартны]], Міхась Чарот ды іншыя мастакі. Наадварот, ён лічыць сябе «паэтам лучын», «сынам дубровы круглалістай» і ўступае ў палеміку з фармальна-афіцыйнай урбаністычнай тэндэнцыяй у літаратуры як вынікам палітызаванага патрабавання паэтызаваць рабочы клас як вядучы клас грамадства:
+Аднак ўжо у гэты час Язэп Пушча пастаянна заглыбляецца у сферу інтымнага, асабістага, патаемнага і забароненага, паказвае агульнае праз канкрэтнае, індывідуальнае, асабіста перажытае. У яго няшмат вершаў на вытворчую тэматыку, якім аддавалі перавагу [[постаці/цішка-гартны|Цішка Гартны]], Міхась Чарот ды іншыя мастакі. Наадварот, ён лічыць сябе «паэтам лучын», «сынам дубровы круглалістай» і ўступае ў палеміку з фармальна-афіцыйнай урбаністычнай тэндэнцыяй у літаратуры як вынікам палітызаванага патрабавання паэтызаваць рабочы клас як вядучы клас грамадства:
 Жыццё ж бывае часта рубам, —\\
@@ Радок 23: / Радок 23: @@
 Як паэт ён увесь у прыродзе, жывой, зменлівай, залітай промнямі сонца, веснавой і восеньскай, зімовай і летняй, радаснай і засмучонай, але ў аснове сваёй гарманічнай і суразмернай. Тут у яго нараджаецца радасная надзея на лепшае, тут выбліскваюць прасветліны добрых памкненняў і спадзяванняў.\\
 Прырода ў Пушчы, як і ў класікаў нацыянальнай літаратуры Купалы, Коласа, Багдановіча, вельмі часта ўцягваецца ў вір сацыяльных праблем, не абыякавая да таго, што робіцца ў свеце, не ізаляваная, не адгароджаная ад свайго часу: праз асабістае ўспрыманне прыроды, часам глыбока інтымнае, паэт выражае і глыбока сацыяльнае. Пра гэта сведчаць раннія вершы паэта, датаваныя 1922-1924 гг.: «Рэчанька не спіць», «Не пагасла», «Радзіма і сонца», «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-я-раніцы-кланяўся-ў-пояс|Я раніцы кланяўся ў пояс]]», «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-раніцу-шчэбет-пільнуе|Раніцу шчэбет пільнуе]]», «Песня сонцу», «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-вясна|Вясна]]».\\
-Пазіцыя паэта, яго адносіны не толькі да прыроды, але і да жыцця наогул выяўляюцца ўжо ў загалоўках твораў, што грунтуюцца на раскрыцці і мастацкім тлумачэнні вобразаў-сімвалаў сонца, раніцы, вясны. Менавіта гэтыя міні-вобразы дамінуюць у ранняй лірыцы песняра. Зрок паэта на ўсё, што адбываецца ў жыцці, пераламляецца ў гэтых вобразных знаках, а іх змест знаходзіцца ў руху, у дынаміцы, перадае хваляванне, неспакой, імкненне наперад. Напрыклад, у вершы «Вечна...» (1926) душэўнае суладдзе [[slounik>вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]] з прыродай пабуджае яго да душэўнай шчырасці, падаграе яго спавядальны пераскок да праблем грамадскага жыцця.\\
+Пазіцыя паэта, яго адносіны не толькі да прыроды, але і да жыцця наогул выяўляюцца ўжо ў загалоўках твораў, што грунтуюцца на раскрыцці і мастацкім тлумачэнні вобразаў-сімвалаў сонца, раніцы, вясны. Менавіта гэтыя міні-вобразы дамінуюць у ранняй лірыцы песняра. Зрок паэта на ўсё, што адбываецца ў жыцці, пераламляецца ў гэтых вобразных знаках, а іх змест знаходзіцца ў руху, у дынаміцы, перадае хваляванне, неспакой, імкненне наперад. Напрыклад, у вершы «Вечна...» (1926) душэўнае суладдзе [[слоўнік/вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]] з прыродай пабуджае яго да душэўнай шчырасці, падаграе яго спавядальны пераскок да праблем грамадскага жыцця.\\
 Паэт надзвычай чуйны да навакольнага жыцця, да тых з'яваў, якія народ прызвычаіўся адухаўляць у фальклоры. Памяць народа, вопыт народа становяцца яго памяццю і вопытам.\\
 Вершы «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-раніца|Раніца]]», «Песня сонцу» (абодва — 1923) на першы погляд таксама чыста пейзажныя замалёўкі. Аднак пры ўсёй выразнасці, закончанасці створаных у іх малюнкаў, пры ўсёй адухоўленасці, якая дасягаецца высокай ступенню метафарычнасці («Бярозка усміхаецца, цалуючы прамень»; «З сявенькай працы на плячах Ратай яго спаткаў. Уцеха сонца у вачах і ў росах кожнага лістка»; «Прамяніся, сонейка, у полі, — Крынічнай вадзіцай цябе мы напоім»), галоўнае ў гэтых творах — гарманічны, некалькі ўрачысты аўтарскі настрой, выкліканы тым, што, нарэшце, сонца асвяціла неабсяжныя зямныя прасторы, агарнула ласкай палі, лясы і лугі, акрыліла хлебароба, натхніла яго на працу, змяло «плаксівую смугу». Менавіта ў пейзажных вершах ўскладняецца лірычнае пачуццё, адбываецца сплаў прыватнага і агульнага, канкрэтнага і абстрактнага, якога так не ставала паэзіі 20-х гадоў.\\
@@ Радок 35: / Радок 35: @@
 \\
-Кожны [[slounik>троп|троп]] — самамэтны, разлічаны на знешні эфект, на знешняе зрокавае ўспрыманне, на арнаментальнае аздабленне думкі пра тое, што паэту не хочацца сумаваць. Кожны [[slounik>эпітэт|эпітэт]] у вершы надзвычай цяжка суадносіцца з рэчаіснасцю: узнікаюць і згасаюць ледзь улоўныя сітуацыі, галоўная з якіх так і не прасвечваецца да канца. Цяжка ўявіць, напрыклад, што месяц — беланогі. «Аўсяна-зялёны» вечар — гэта яшчэ так-сяк. Зацемненасць — вынік толькі фармальнага, «экзатычнага», а не удумлівага, сур'ёзнага эксперыментатарства. Паэт заклікае паплавы «веснавеяцца», а песні — «закаласіцца». Адчуваецца, што ўсе сродкі мастацкай выразнасці ў ранняй паэзіі Язэпа Пушчы падпарадкаваны задачы стварэння вясковага каларыту, паказу незвычайнага, патаемнага, а часам і «стракатага» пейзажу. I ў дадзеным выпадку ўплыў Сяргея Ясеніна відавочны. Атрымліваецца амаль так, як і ў рускага паэта, але толькі з адной, вельмі істотнай розніцай: у Ясеніна падобны пейзаж з'яўляецца зусім натуральным у кантэксце яго «разломнага», трагедыйнага мыслення ў цэлым, адной з формаў раскрыцця лірычнага характару, а ў Пушчы за гэтым пейзажам слаба праглядваецца індывідуальны лірычны характар.\\
+Кожны [[слоўнік/троп|троп]] — самамэтны, разлічаны на знешні эфект, на знешняе зрокавае ўспрыманне, на арнаментальнае аздабленне думкі пра тое, што паэту не хочацца сумаваць. Кожны [[слоўнік/эпітэт|эпітэт]] у вершы надзвычай цяжка суадносіцца з рэчаіснасцю: узнікаюць і згасаюць ледзь улоўныя сітуацыі, галоўная з якіх так і не прасвечваецца да канца. Цяжка ўявіць, напрыклад, што месяц — беланогі. «Аўсяна-зялёны» вечар — гэта яшчэ так-сяк. Зацемненасць — вынік толькі фармальнага, «экзатычнага», а не удумлівага, сур'ёзнага эксперыментатарства. Паэт заклікае паплавы «веснавеяцца», а песні — «закаласіцца». Адчуваецца, што ўсе сродкі мастацкай выразнасці ў ранняй паэзіі Язэпа Пушчы падпарадкаваны задачы стварэння вясковага каларыту, паказу незвычайнага, патаемнага, а часам і «стракатага» пейзажу. I ў дадзеным выпадку ўплыў Сяргея Ясеніна відавочны. Атрымліваецца амаль так, як і ў рускага паэта, але толькі з адной, вельмі істотнай розніцай: у Ясеніна падобны пейзаж з'яўляецца зусім натуральным у кантэксце яго «разломнага», трагедыйнага мыслення ў цэлым, адной з формаў раскрыцця лірычнага характару, а ў Пушчы за гэтым пейзажам слаба праглядваецца індывідуальны лірычны характар.\\
-Такім чынам, ужо на самым пачатку дарогі паэт адмаўляе прыземленае, натуралістычнае мастацтва. Дух пратэсту супроць традыцыйнага пісьма апаноўваў яго, штурхаў на пошукі новай літаратурнай вобразнасці, выяўленне дадатковых магчымасцей слова. Падобную асаблівасць яго індывідуальных пошукаў заўважыў тонкі знаўца літаратуры [[litpers>максім-гарэцкі|Максім Гарэцкі]]. Ён прыгадаў у сваім артыкуле «Беларуская літаратура пасля «Нашай нівы» прозвішча Язэпа Пушчы ў сувязі з імажынізмам: «Шуканне і навізна выявіліся ў беларускай літаратуры пасля Кастрычніка, найперш, у імажынізме. Але (...) беларускі імажынізм неяк сам сабою знік, як нешта асобнае, і перайшоў, напрыклад у Пушчы, у зусім здаровую і патрэбную творчасць арыгінальных слоў і вобразаў».\\
+Такім чынам, ужо на самым пачатку дарогі паэт адмаўляе прыземленае, натуралістычнае мастацтва. Дух пратэсту супроць традыцыйнага пісьма апаноўваў яго, штурхаў на пошукі новай літаратурнай вобразнасці, выяўленне дадатковых магчымасцей слова. Падобную асаблівасць яго індывідуальных пошукаў заўважыў тонкі знаўца літаратуры [[постаці/максім-гарэцкі|Максім Гарэцкі]]. Ён прыгадаў у сваім артыкуле «Беларуская літаратура пасля «Нашай нівы» прозвішча Язэпа Пушчы ў сувязі з імажынізмам: «Шуканне і навізна выявіліся ў беларускай літаратуры пасля Кастрычніка, найперш, у імажынізме. Але (...) беларускі імажынізм неяк сам сабою знік, як нешта асобнае, і перайшоў, напрыклад у Пушчы, у зусім здаровую і патрэбную творчасць арыгінальных слоў і вобразаў».\\
 Сапраўды, ранняя творчасць Язэпа Пушчы, асабліва зборнік «Раніца рыкае», поўніцца пошукам арыгінальных мастацкіх вобразаў-дэталяў, тропаў, пластычных і разам з тым поўных неадназначнага сэнсу малюнкаў. У многіх вершах адчуваецца эксперыментатарства, імкненне дабівацца філіграннай адточанасці і слова, і рытмікі, і гукавой арганізацыі верша. Самы ўлюбёны яго вобраз гэтай пары — вобраз раніцы:
@@ Радок 67: / Радок 67: @@
 У вершы побач стаяць абсалютна разнародныя радкі: пра незвычайную прыроду і звычайнага чалавека-працаўніка; пра «заплаканы променя вырыс», закілзанае ў шлеі сонца і песні жней; пра саху, якой араты песціць зусім рэальныя «гонейкі». Адчуваецца, што паэт свядома дэкларуе сваё непадабенства да іншых і надзвычай ганарыцца гэтым. Адсюль — уяўнае бунтарства і пратэстанцтва («мне чупрыны не хочацца звесіць»), жаданне ўбачыць у свеце нерэальнае, незвычайнае, што можа страчваць сувязь са сваёй прадметнай асновай.\\
 Такім чынам, ранняя лірыка Язэпа Пушчы цікавая найперш эксперыментальным пошукам магчымасці новых слоўна-выяўленчых сродкаў. Аднак гэты пошук не выходзіць далёка за межы знаёмых у паэзіі з'яваў і прадметаў. Аднак ім, бадай што, сілком нададзена дзіўная прыгажосць. Першы зборнік — у многім вучнёўскі, эксперыментальны і сведчыць пра тое, як самамэтны фармальны эксперымент можа не толькі станоўча, але і адмоўна адбівацца на паэзіі ў цэлым.\\
-Другі этап творчасці паэта ўмоўна можна вызначыць 1926-1927 гг. Яго творчасць набыла новыя адзнакі: сталейшым, глыбейшым стала мысленне, і ўвогуле ўзрасла роля аналітычнай думкі. Адчуванне радасці жыцця нібы прытупілася, мастак пачаў задумвацца над унутранай сутнасцю рэчаў, пераасэнсоўваць свае адносіны да свету і да сябе. У стылёвых і ідэйных адносінах узмацняюцца такія фактары, як натуральнае спалучэнне светлых і змрочных фарбаў, што ўласціва рэальнаму жыццю. Афарыстычнасць мацнее ад твора да твора, відавочная перавага вобразаў-дэталяў, што раскрываюць «пагранічны стан прыроды і душы», — вобраз раздарожжа, крыжа і ўкрыжавання, восені пахмурнай раніцы, сутоння і вечаровых прыцемкаў, узлесся, сумежжа паміж дабром і злом. Менавіта непазбежная пераходнасць духоўнага стану, спроба знайсці сябе ў шырокай (зямной, агульнапланетарнай, нават касмічнай) і вузкай (дом, сям'я, няўтульная, з камяніцамі гарадская вуліца) прасторы, у межах вялікага і малога часу (паводле формулы М. Бахціна) і выводзіць Язэпа Пушчу ў гэтыя гады на шлях суб'ектыўнай, індывідуалізаванай, незалежнай ад прынятых на той час сацыяльных пастулатаў творчасці. На гэты час паэт паступова адасабляецца ад «Маладняка», выходзіць з яго і разам з [[litpers>кандрат-крапіва|Кандратам Крапівой]], [[litpers>кузьма-чорны|Кузьмой Чорным]], [[litpers>уладзімір-дубоўка|Уладзімірам Дубоўкам]], [[litpers>адам-бабарэка|Адамам Бабарэкам]] стварае аб'яднанне «Узвышша», мэта якога — захаванне і памнажэнне папярэдне выпрацаваных традыцый, высокая культура творчасці, намаганні ў стварэнні высокага, сапраўднага, а не дылетанцкага мастацтва слова. Выпрацоўцы іншых, філасофска-паглыбленых поглядаў на рэчаіснасць спрыяла таксама і вучоба ў Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, куды ён перавёўся з БДУ, дзе ўзровень інтэлектуальнага жыцця быў надзвычай высокім.\\
+Другі этап творчасці паэта ўмоўна можна вызначыць 1926-1927 гг. Яго творчасць набыла новыя адзнакі: сталейшым, глыбейшым стала мысленне, і ўвогуле ўзрасла роля аналітычнай думкі. Адчуванне радасці жыцця нібы прытупілася, мастак пачаў задумвацца над унутранай сутнасцю рэчаў, пераасэнсоўваць свае адносіны да свету і да сябе. У стылёвых і ідэйных адносінах узмацняюцца такія фактары, як натуральнае спалучэнне светлых і змрочных фарбаў, што ўласціва рэальнаму жыццю. Афарыстычнасць мацнее ад твора да твора, відавочная перавага вобразаў-дэталяў, што раскрываюць «пагранічны стан прыроды і душы», — вобраз раздарожжа, крыжа і ўкрыжавання, восені пахмурнай раніцы, сутоння і вечаровых прыцемкаў, узлесся, сумежжа паміж дабром і злом. Менавіта непазбежная пераходнасць духоўнага стану, спроба знайсці сябе ў шырокай (зямной, агульнапланетарнай, нават касмічнай) і вузкай (дом, сям'я, няўтульная, з камяніцамі гарадская вуліца) прасторы, у межах вялікага і малога часу (паводле формулы М. Бахціна) і выводзіць Язэпа Пушчу ў гэтыя гады на шлях суб'ектыўнай, індывідуалізаванай, незалежнай ад прынятых на той час сацыяльных пастулатаў творчасці. На гэты час паэт паступова адасабляецца ад «Маладняка», выходзіць з яго і разам з [[постаці/кандрат-крапіва|Кандратам Крапівой]], [[постаці/кузьма-чорны|Кузьмой Чорным]], [[постаці/уладзімір-дубоўка|Уладзімірам Дубоўкам]], [[постаці/адам-бабарэка|Адамам Бабарэкам]] стварае аб'яднанне «Узвышша», мэта якога — захаванне і памнажэнне папярэдне выпрацаваных традыцый, высокая культура творчасці, намаганні ў стварэнні высокага, сапраўднага, а не дылетанцкага мастацтва слова. Выпрацоўцы іншых, філасофска-паглыбленых поглядаў на рэчаіснасць спрыяла таксама і вучоба ў Ленінградскім дзяржаўным універсітэце, куды ён перавёўся з БДУ, дзе ўзровень інтэлектуальнага жыцця быў надзвычай высокім.\\
 Пераходны ад мажорнага ў цэлым да філасофска-аб'ектыўнага ў сваіх вытоках настрою двухгадовы перыяд творчасці Язэпа Пушчы складаюць творы са зборнікаў «Vita» і «Дні вясны». Першы ў перакладзе азначае «жыццё». Сам паэт у прадмове тлумачыць паходжанне назвы кнігі, якая з'явілася пасля сустрэчы ў траўні 1923 г. з паэтам Н. Чарнушэвічам і крытыкам А. Бабарэкам, калі сябрам захацелася вызначыць назву кірунку ў тагачаснай беларускай літаратуры, «разгадаць яе заўтра». «Кожны з нас больш-менш пагаджаўся, што чарговае яе заданне — сінтэз, СТРОЙНАЯ СУГУЧНАСЦЬ РАМАНТЫЗМУ ЖЫЦЦЯ З ЯГО РЭАЛІЗМАМ (вылучана ў Язэпа Пушчы), і гэта мы хацелі назваць словам «Vita» — жыццё — «вітавізм». Зборнік складаецца з чатырох раздзелаў — «Жыццё», «Мелодыі», «Сугучнасць» і «Нашы дні». Заўважаецца, што назвы адцягнена-філасофскія, яны арыентуюць чытача на ацэнку з'яў у святле вечных катэгорый. Роздумнасць выступае тут апанентам апісальнасці і выцясняе яе амаль канчаткова. Назіраецца дыктат думкі ў абсалютнай большасці твораў. Гэта відаць ужо з першага верша: «Жыццё! — суровасць і закон...», якім пачынаецца кніга. Паэт спрабуе даць у ім ацэнку жыццю, у якім спалучаюцца «суровасць» і «закон», яму мроіцца «сонцавейная сяўба», радасць, вясна. Ён шукае адзнакі «надрання эры» (зноў памежная сітуацыя, пераходны вобраз), але суровая рэальнасць разбівае яго ўражанні і прыніжае настрой. Калі ў першым паэтычным зборніку рамантычная мара і не менш рамантычная вера ў гармонію рэчаіснасці перамагалі, то ў другім яны нібы сутыкнуліся з рэальнай явай і спыніліся на палове дарогі, сталі на тым рубяжы, за якім здарыцца (крыху пазней) трагедыйны разлад мастака са светам, з людзьмі, з самім сабой — ранейшым.\\
 Раўнавага душы парушана. З'яўляюцца, паўтараюцца, узмацняюцца з твора ў твор сентэнцыі накшталт наступных: «прыйшоў з пакрыўджанай сям'і», «мой смех паранен», «у сэрцы холад, гнеў, у сэрцы смутак стыне». Парушэнне раўнавагі, адчуванне дысгармоніі жыцця нараджаюць у многіх вершах трагедыйнасць светаадчування. Яна ў сваю чаргу адлюстроўваецца ў малюнках прыроды, якіх раней мастак проста не заўважаў. У сувязі з гэтым надзвычай характэрны верш з цыкла «Мелодыі» — «Вечар асенні, вечар маўклівы»:
@@ Радок 139: / Радок 139: @@
 \\
 I ўсё ж Язэп Пушча за два гады ўзняўся да прызнання разломнасці і нястройнасці, негарманічнасці жыцця. I гэта быў подзвіг паэта, які ішоў за ўласным адчуваннем свету. Заставаліся ў яго лірыцы і спакусліва-яркія імажынісцкія вобразы: «Зоры паўзорылі свірань»; «Дні загарэлага лета, — сочыцца сонца з суніц»; «прастор аўсяны»; «Няхай сонцам узойдзе сталецце на скрыжалі маёй песні-вяены». Ламалася часта рытміка-інтанацыйная структура (вершы «Надранне», «Непагодай», «Скамячыўшы злосць»), рэальнае злучалася з іррэальным, чароўна-фантастычным. Але адычны настрой год ад году саступаў месца элегічнаму, каб канчатова знікнуць у творах канца 20-х гадоў. Наступаў новы перыяд у творчасці паэта, калі ён змог «Супраць ветру размахнуць крыламі».\\
-Гэты перыяд прыпадае на 1927 (з часу ад'езду на вучобу ў Ленінград) — 1930-я гады, да самага арышту і зняволення. Паэту даводзіцца вытрымліваць напады крытыкі, якая вышуквала ў яго творах апалітызм, рысы наццэмаўства (з гэтым паняццем побач часта ставілася паняцце «нацыянал-фашызм»). Асабліва стараліся ў сваім імкненні выкрыць «дробнабуржуазныя» настроі паэта Алесь Дудар (выступаў у крытыцы пад [[slounik>псеўданім|псеўданімам]] Тодар Глыбоцкі), А. Канакоцін ды інш. Часам справа даходзіла да абсурду: пільныя знаўцы і кіраўнікі літаратурнага працэсу крытыкавалі паэта за... сумны настрой, за яскравую, каларытную вобразнасць. Трагедыйнасць перажыванняў аўтара і лірычнага героя яго твораў выдавалася за варожасць, здраду сацыялістычным ідэалам. Паэт перажываў беспадстаўныя абвінавачванні, годна адказваў ідэалагічна заангажаваным праціўнікам, што яны з'яўляюцца «ворагамі ўсяго новага, ворагамі творчасці», дабіваюцца ад пісьменнікаў толькі ліслівага лакейства. Падобныя адказы на крытыку, паслядоўная непрымірымасць да дыктату і падпарадкавання агульным прынцыпам услужлівага, «прыдворнага» мастацтва не маглі быць незаўважаныя. Пушчу-паэта, Плашчынскага-крытыка бэсцілі, як маглі і як хацелі. Адрыў ад Радзімы таксама паўплываў на настрой аўтара «Лістоў да сабакі», «Асенніх лістоў» (1927), паэмы «Цень Консула» (1928) і іншых глыбока трагедыйных твораў. Трэба адзначыць, што ў зборніку «Песні на руінах» (1929), паэме «Крывавы плакат» (пазнейшая назва «Крывавы год» — 1930) трагедыйнае пачуццё дамінуе. Светлы настрой канчаткова выцясняецца змрочнымі думамі-мроямі, віруюць і цягнуць у чорную бездань вобразы — сімвалы гора, бяды, няшчасця — «змяіныя вякі», «змрок вячорны», «заплаканы вечар», «нагата зямлі», «дзікі голас», «чорная дарога», «крывавая сляза», «укрыжаваная радзіма». Праўда, у паэме «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-сады-вятроў|Сады вятроў]]» (1930) паэт пастараецца «раскрыць» сваю пазіцыю, глыбінна выказаць сваё канцэптуальнае разуменне жыцця і паэзіі вуснамі паэта-рамантыка Грыміцкага, які з'яўляецца вобразным увасабленнем фігуры самога аўтара.\\
+Гэты перыяд прыпадае на 1927 (з часу ад'езду на вучобу ў Ленінград) — 1930-я гады, да самага арышту і зняволення. Паэту даводзіцца вытрымліваць напады крытыкі, якая вышуквала ў яго творах апалітызм, рысы наццэмаўства (з гэтым паняццем побач часта ставілася паняцце «нацыянал-фашызм»). Асабліва стараліся ў сваім імкненні выкрыць «дробнабуржуазныя» настроі паэта Алесь Дудар (выступаў у крытыцы пад [[слоўнік/псеўданім|псеўданімам]] Тодар Глыбоцкі), А. Канакоцін ды інш. Часам справа даходзіла да абсурду: пільныя знаўцы і кіраўнікі літаратурнага працэсу крытыкавалі паэта за... сумны настрой, за яскравую, каларытную вобразнасць. Трагедыйнасць перажыванняў аўтара і лірычнага героя яго твораў выдавалася за варожасць, здраду сацыялістычным ідэалам. Паэт перажываў беспадстаўныя абвінавачванні, годна адказваў ідэалагічна заангажаваным праціўнікам, што яны з'яўляюцца «ворагамі ўсяго новага, ворагамі творчасці», дабіваюцца ад пісьменнікаў толькі ліслівага лакейства. Падобныя адказы на крытыку, паслядоўная непрымірымасць да дыктату і падпарадкавання агульным прынцыпам услужлівага, «прыдворнага» мастацтва не маглі быць незаўважаныя. Пушчу-паэта, Плашчынскага-крытыка бэсцілі, як маглі і як хацелі. Адрыў ад Радзімы таксама паўплываў на настрой аўтара «Лістоў да сабакі», «Асенніх лістоў» (1927), паэмы «Цень Консула» (1928) і іншых глыбока трагедыйных твораў. Трэба адзначыць, што ў зборніку «Песні на руінах» (1929), паэме «Крывавы плакат» (пазнейшая назва «Крывавы год» — 1930) трагедыйнае пачуццё дамінуе. Светлы настрой канчаткова выцясняецца змрочнымі думамі-мроямі, віруюць і цягнуць у чорную бездань вобразы — сімвалы гора, бяды, няшчасця — «змяіныя вякі», «змрок вячорны», «заплаканы вечар», «нагата зямлі», «дзікі голас», «чорная дарога», «крывавая сляза», «укрыжаваная радзіма». Праўда, у паэме «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-сады-вятроў|Сады вятроў]]» (1930) паэт пастараецца «раскрыць» сваю пазіцыю, глыбінна выказаць сваё канцэптуальнае разуменне жыцця і паэзіі вуснамі паэта-рамантыка Грыміцкага, які з'яўляецца вобразным увасабленнем фігуры самога аўтара.\\
 У зборніку «Песні на руінах», паэмах «Песня вайны» і «Цень Консула» з гэтай кнігі і пазнейшай, выдадзенай асобна, — «Крывавы плакат» (1930), як і ў падрыхтаваным да друку і канфіскаваным зборніку «Грэшная кніга», выказваецца пратэст супраць несвабоды як крэда дзейнасці, умовы і спосабу жыцця чалавека, а тым больш — мастака. Таму асноўнымі матывамі паэзіі гэтай пары становяцца матывы пратэсту, зняверанасці ў перспектыве жыцця, што адразу расцэньвалася вульгарна-сацыялагічнай крытыкай як упадніцтва.\\
 Асабліва рэзка крытыкаваўся твор «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-лісты-да-сабакі|Лісты да сабакі]]», напісаны паэтам у пару вучобы ў Ленінградскім універсітэце і надрукаваным у складзе сямі вершаў у нізцы пад агульным загалоўкам «Асеннія песні» ў часопісе «Узвышша». У кожным творы непрыхаваны, скандэнсаваны да выбуху боль. Усе яны разам — сведчанне велізарнага прадоння, якое адкрылася паміж асобай і грамадствам.\\
@@ Радок 206: / Радок 206: @@
 Многія з вершаў таго часу з'яўляюцца гімнамі, песнямі, заздраўнымі тостамі ў гонар вяртання на Радзіму, сустрэчы з сябрамі. Да сапраўднай, больш высокай у мастацкіх адносінах паэзіі «позні» Пушча прарываўся ў вершах аб роднай прыродзе, да якой ён дакрануўся пасля вяртання ў родны край і якую можа цяпер параўнаць з рускай і нават экзатычнай паўднёвай і сібірскай. У вершах падобнага тэматычнага зместу — «Кіпарысы» (1955), «Салавей», «Восень» (абодва — 1956), «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-лета|Лета]]» (1957) — шмат яркіх мастацкіх дэталей. Асаблівасць прыродаапісальных твораў Пушчы натуральна вымагалі санетнай формы: іх у паэта некалькі дзесяткаў. Санеты не толькі аб прыгажосці прыроды, а і аб вернасці роднаму краю, неўміручасці працы і мастацтва. Высокі санетны строй спатрэбіўся паэту, як сам ён піша ў вершы «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-буду-жыць|Буду жыць]]» (1957), дзеля таго, каб «выткаць родныя узоры», упрыгожыць «чало Радзімы» і тым самым абяссмерціць яе імя.\\
 Рысы гарманічнага стылю надзвычай выразна выяўляюцца ў вершы «Лета», напісаным таксама ў форме санета. З гэтага твора так і патыхае нейкай першазданнай свежасцю, светласцю. У ім ажываюць у рамантычным стылі навальніцы, пярун, бліскавіцы, паўстае з загарэлымі на сонцы шчокамі, як дзяўчына, лета — усё жыве, рухаецца, падобна чалавеку, пераліваецца фарбамі:\\
-Як і некаторыя іншыя беларускія паэты, высланыя на Поўнач і ў далёкую Сібір, у першую чаргу [[litpers>станіслаў-шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], Мікола Хведаровіч, [[litpers>сяргей-грахоўскі|Сяргей Грахоўскі]], Язэп Пушча стварыў арыгінальную паэзію пра чужы для беларусаў экзатычны край — «Дзекабрыстам» (1933), «Шумі, уральская тайга» (1935). Самотны, далёка ад Радзімы, ён склаў песні «красе цудоўнай», перадаў тайзе і некранутай, неабсяжнай прыродзе прывітанне ад роднага краю. Даволі яркімі атрымаліся ў яго і вершы аб моры («На узмор'і», «Кіпарысы», «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-мора|Мора]]» (усе — 1955). Многа ў іх ад пушкінскай велічы, легендарнасці, урачыстасці, нейкай унутранай засяроджанасці на галоўным — неабсяжнасці, шырыні і вечнасці марской стыхіі. Радкі з верша «Мора» адкладваюцца ў свядомасці не толькі словамі, а малюнкамі, больш таго — з аўтарскага апісання вымалёўваецца скульптурны партрэт прыроды і ўпісанага ў яе чалавека.\\
+Як і некаторыя іншыя беларускія паэты, высланыя на Поўнач і ў далёкую Сібір, у першую чаргу [[постаці/станіслаў-шушкевіч|Станіслаў Шушкевіч]], Мікола Хведаровіч, [[постаці/сяргей-грахоўскі|Сяргей Грахоўскі]], Язэп Пушча стварыў арыгінальную паэзію пра чужы для беларусаў экзатычны край — «Дзекабрыстам» (1933), «Шумі, уральская тайга» (1935). Самотны, далёка ад Радзімы, ён склаў песні «красе цудоўнай», перадаў тайзе і некранутай, неабсяжнай прыродзе прывітанне ад роднага краю. Даволі яркімі атрымаліся ў яго і вершы аб моры («На узмор'і», «Кіпарысы», «[[творы/язэп-пушча/язэп-пушча-мора|Мора]]» (усе — 1955). Многа ў іх ад пушкінскай велічы, легендарнасці, урачыстасці, нейкай унутранай засяроджанасці на галоўным — неабсяжнасці, шырыні і вечнасці марской стыхіі. Радкі з верша «Мора» адкладваюцца ў свядомасці не толькі словамі, а малюнкамі, больш таго — з аўтарскага апісання вымалёўваецца скульптурны партрэт прыроды і ўпісанага ў яе чалавека.\\
 У апошні перыяд жыцця Пушча пісаў і паэмы. У аснове іх — падзеі Вялікай Айчыннай вайны, якую паэт на свае вочы не бачыў, а толькі перажыў, вывучыў па дакументах. Таму і атрымаліся яны — «Бор шуміць» (1957) і «Людвіся» (1959) — хоць і поўнымі трагізму, але меладраматычныя, эскізныя, са слаба акрэсленымі характарамі патрыётаў і фашыстаў. Самымі ўдалымі момантамі ў сувязі з гэтым якраз і аказаліся сцэны мірнага жыцця, пейзажныя малюнкі — тое, што добра ведаў сам аўтар.\\
 Язэп Пушча — мастак арыгінальны і непаўторны. Пачаўшы з даволі традыцыйных прыродаапісальных твораў, з выяўлення гарманічнага і цэласнага настрою, ён затым змог перадаць трывожнае адчуванне разломнай даваеннай эпохі, скласці «песні на руінах» мар і светлых надзей, прыйшоў да сапраўдных законаў мастацтва.\\