Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:ядвігін-ш:ядвігін-ш-антон-іванавіч-лявіцкі [2025/08/23 15:45] – vedybeadmin
+++ творы:ядвігін-ш:ядвігін-ш-антон-іванавіч-лявіцкі [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Ядвігіну Ш. - Антону Іванавічу Лявіцкаму (1861-1922) — па арыгінальнасці і мастацкай форме ўвасаблення ментальнасці беларуса роўных няма.
-Творчасць пісьменніка шматжанравая: байкі ў прозе, лірычныя метафарычныя апавяданні, сатырычныя замалёўкі, [[slounik>анекдот|анекдоты]], прытчы, [[slounik>фельетон|фельетоны]], дарожныя нататкі, вершы ў прозе, мастацкая публіцыстыка, мемуары, раман «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-золата|Золата]]».
+Творчасць пісьменніка шматжанравая: байкі ў прозе, лірычныя метафарычныя апавяданні, сатырычныя замалёўкі, [[слоўнік/анекдот|анекдоты]], прытчы, [[слоўнік/фельетон|фельетоны]], дарожныя нататкі, вершы ў прозе, мастацкая публіцыстыка, мемуары, раман «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-золата|Золата]]».
 Самы першы друкаваны твор Ядвігіна Ш. апавяданне «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-суд|Суд]]» (апублікаваны ў газеце «Наша воля» ў 1906 г.) — жанрава праграмны твор.
@@ Радок 57: / Радок 57: @@
 — Э.., не, даражэнькія! Вы не ведаеце маёй жонкі: яна і мёртвая супраць цячэння ісці будзе.
-Упартасць да дабра не даводзіць. Гэта зразумела ўсім. Ядвігін Ш. усёй сваёй творчасцю сцвярджае: усё празмернае да дабра не даводзіць. Нават празмерная руплівасць, самаахвярнасць, як і бацькоўская бязмежная любоў да дзяцей. Лішняга і свінні не ядуць — кажуць людзі. Усё добра ў меру. І з розумам. Бязмежная цярплівасць, якую, да прыкладу, называюць талерантнасцю, мяжуе з прыніжэннем і стратай годнасці, з халуйствам. Як справядліва сказаў [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]]: «Зноў нас хваляць — і зноў за халуйства. І мы ўдзячна прымаем хвалу...»
+Упартасць да дабра не даводзіць. Гэта зразумела ўсім. Ядвігін Ш. усёй сваёй творчасцю сцвярджае: усё празмернае да дабра не даводзіць. Нават празмерная руплівасць, самаахвярнасць, як і бацькоўская бязмежная любоў да дзяцей. Лішняга і свінні не ядуць — кажуць людзі. Усё добра ў меру. І з розумам. Бязмежная цярплівасць, якую, да прыкладу, называюць талерантнасцю, мяжуе з прыніжэннем і стратай годнасці, з халуйствам. Як справядліва сказаў [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]]: «Зноў нас хваляць — і зноў за халуйства. І мы ўдзячна прымаем хвалу...»
 Пісьменнік-прарок задоўга да Міхаіла Булгакава папярэдзіў і нас пра небяспеку з'яўлення шарыкавых — таго тыпу людзей, якія, валодаючы мізэрным запасам маральных і інтэлектуальных якасцей, могуць прэтэндаваць на ролю «вяршыцеляў лесу»; нават больш — скарыстаўшы небяспечныя грамадскія пафозлівыя анамаліі і перакосы, рэалізуюць свае прэтэнзіі і ўжо тры скуры здзяруць з тых, хто адну скуру добраахвотна зняў з сябе раней, каб «падласенькі стаўся чалавекам». Падласенькі пасля няўдалай спробы «рыхтавання на чалавека» заяўляе банькам: «Гэта я... толькі так — да часу, a калі хочаце, каб саўсім стаўся чалавекам, то на навуку не адну, а тры скуры спусціце...» Падласенькі, папярэджвае пісьменнік, не стаўся і ніколі не стане чалавекам; нават больш — падласенькі зарохкае і ўжо свіным капыцікам пастукае нам усім у акно. І вось тады будзе позна!
@@ Радок 65: / Радок 65: @@
 На карысць таго, што «Гадунец» — метафарычнае філасофскае апавяданне-прытча, а не байка, сведчыць наступнае.
-Умоўнасць у гэтым творы — сімвал, а не [[slounik>алегорыя|алегорыя]], як у байцы. Алегорыя — адназначны троп. У тлумачэнні ж сімвала магчымыя варыянты. Ён дапускае рознае разуменне, злучае некалькі значэнняў.
+Умоўнасць у гэтым творы — сімвал, а не [[слоўнік/алегорыя|алегорыя]], як у байцы. Алегорыя — адназначны троп. У тлумачэнні ж сімвала магчымыя варыянты. Ён дапускае рознае разуменне, злучае некалькі значэнняў.
 Для некаторых кусцікі — толькі ахвяры зла ці нават носьбіты дабра, што загінулі ад зла, імі ж узгадаванага: «Тоўстае карэнне, вялікія галіны, густыя лісты баранілі іх ад ворагаў: паводак, ветраў, — але гадунец гэты закрыў ім і... сонца. І — пагінулі кусцікі!»
@@ Радок 71: / Радок 71: @@
 «Гадунец гэты» — так выявіў аўтар свае адносіны да таго, хто перамог. Але каго перамог? У імя чаго? Не ўслаўленне вечнасці жыцця і ў мовы яго руху наперад, калі новае ідзе на змену старому, а асуджэнне бяздумнай, бязмернай дабрыні, што ўзгадавала сваю пагібель, і жаль па ахвярах чуюцца ў творы.
-Павучанне, перасцярога ў гэтым прыкладзе настолькі адчувальная, што твор усведамляецца як [[slounik>прытча|прытча]]. Да ўсяго ж у ім героі выпрабоўваюцца выбарам, а ў аснове прытчы - этычны выбар. Сэнс прытчы не ў тым, які чалавек паказаны, а ў тым, які этычны выбар ім зроблены. І галоўная ідэя выяўляецца ў прытчы праз сітуацыю выбару, якой і выпрабоўваюцца героі. І ў «Гадунцы» кусцікі таксама «сталі шаптацца... каб як долю сваю паправіць. Раіліся, раіліся і ўрэшце прыдумалі...». Прыдуманае кусцікамі дзеля свайго выратавання «разраслося на здзіў высокое, на здзіў шырокае, на здзіў густое», што закрыла і сонца.
+Павучанне, перасцярога ў гэтым прыкладзе настолькі адчувальная, што твор усведамляецца як [[слоўнік/прытча|прытча]]. Да ўсяго ж у ім героі выпрабоўваюцца выбарам, а ў аснове прытчы - этычны выбар. Сэнс прытчы не ў тым, які чалавек паказаны, а ў тым, які этычны выбар ім зроблены. І галоўная ідэя выяўляецца ў прытчы праз сітуацыю выбару, якой і выпрабоўваюцца героі. І ў «Гадунцы» кусцікі таксама «сталі шаптацца... каб як долю сваю паправіць. Раіліся, раіліся і ўрэшце прыдумалі...». Прыдуманае кусцікамі дзеля свайго выратавання «разраслося на здзіў высокое, на здзіў шырокае, на здзіў густое», што закрыла і сонца.
-У апавяданні «Заведзеная надзея» з [[slounik>эпіграф|эпіграфам]] «Не тудой дарога» вырашаецца падобная сітуацыя, але ўжо з праекцыяй на чалавечае грамадства. Жыццё людзей нейкага краю стала ўжо зусім невыносным, і на сваёй галоўнай радзе яны вырашылі, «надумаліся ўзгадаваць спаміж сябе такого, каторага веліч і сіла змагла б усіх ворагаў беднага люду».
+У апавяданні «Заведзеная надзея» з [[слоўнік/эпіграф|эпіграфам]] «Не тудой дарога» вырашаецца падобная сітуацыя, але ўжо з праекцыяй на чалавечае грамадства. Жыццё людзей нейкага краю стала ўжо зусім невыносным, і на сваёй галоўнай радзе яны вырашылі, «надумаліся ўзгадаваць спаміж сябе такого, каторага веліч і сіла змагла б усіх ворагаў беднага люду».
 І вось якімі былі вынікі тых нечалавечых высілкаў: «Аддаў ён [народ] ужо ўсё, што мог аддаць, і вось цяпер узгадаванаму з остатка гадунцу свайму пачаў выкладаць свой жаль, сваю крыўду, каб заступіўся за іх. Але, як гром з ясного неба, неспадзяванае няшчасце знішчыла ўжо надзею абяднеўшага народа: яго стогн каціўся па зямлі, але не шыбаў у гару, дзе бы пачуў народны выбранец, а той, спаглядаючы з гэтай вышы ўніз, не мог даглядзець потам і крывёй залітай зямлі, па каторай варушыліся яго маленькія кармільцы».
@@ Радок 87: / Радок 87: @@
 Повязь вякоў і пакаленняў, сіла і мудрасць, якую перадаюць дубы-дзядулі «ценькім дубочкам», — вось, на думку пісьменніка, закон вечнасці і яе ўмова. Маналог дуба-дзядулі напоўнены пісьменніцкім клопатам і пачуццём трывогі за найвялікшую каштоўнасць, якая перадаецца ў спадчыну новаму пакаленню і дзеля якой трэба шукаць жывой вады, — за Бацькаўшчыну. Шукаць жывую ваду і знайсці яе — значыць служыць Бацькаўшчыне верай і праўдай, берагчы яе як зрэнку вока. Толькі пры такой умове з-пад дубоў, што ўпалі, будуць прарастаць ценькія дубочкі... Метафарычнае апавяданне «Дуб-дзядуля» — мудрая казка жыцця.
-А вось апавяданне «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дачэсныя|Дачэсныя]]» сапраўды нагадвае [[slounik>байка|байку]] і ў значнай ступені адпавядае канонам гэтага жанру. У творы ёсць усе прыкметы байкі:
+А вось апавяданне «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дачэсныя|Дачэсныя]]» сапраўды нагадвае [[слоўнік/байка|байку]] і ў значнай ступені адпавядае канонам гэтага жанру. У творы ёсць усе прыкметы байкі:
 • іншасказанне (алегорыя);
-• злая, здзеклівая сатыра, [[slounik>іронія|іронія]];
+• злая, здзеклівая сатыра, [[слоўнік/іронія|іронія]];
-• мараль, павучанне (праз [[slounik>падтэкст|падтэкст]]);
+• мараль, павучанне (праз [[слоўнік/падтэкст|падтэкст]]);
 • нават папярэджанне, пераканальна выпісаная «перспектыва» і наступствы пэўных адмоўных грамадскіх з'яў (самы,бадай, прарочы з усіх твораў Ядвігіна Ш.);
@@ Радок 99: / Радок 99: @@
 • нават трагікамічная сітуацыя («мудрахітрая» пастанова даглядаць і даіць карову па чарзе і апісанне, чым гэта скончылася).
-Гэты твор, аднак, мае акрэсленыя прыкметы і [[slounik>памфлет|памфлета]]. Нагадаем, што памфлет можа выступаць у форме розных жанраў. Ад памфлета ў «Дачэсных» — выкрыццё непрымальнага, варожага пісьменніку палітычнага ладу або канкрэтных яго прадстаўнікоў, вострае высмейванне пэўнай грамадскай з'явы.
+Гэты твор, аднак, мае акрэсленыя прыкметы і [[слоўнік/памфлет|памфлета]]. Нагадаем, што памфлет можа выступаць у форме розных жанраў. Ад памфлета ў «Дачэсных» — выкрыццё непрымальнага, варожага пісьменніку палітычнага ладу або канкрэтных яго прадстаўнікоў, вострае высмейванне пэўнай грамадскай з'явы.
 Элементам светапогляду Ядвігіна Ш. было непрыманне рэвалюцыйнага шляху вырашэння любых супярэчнасцяў, арганічнае непрыманне таго, што адбылося ў выніку кастрычніцкага перавароту ў 1917 г. Твор напісаны ў 1912 г. Трагедыя Ядвігіна Ш. — гэта трагедыя чалавека, які ўсё разумее, усё прадбачыць, але бяссільны спыніць гэтую жудасную машыну. Што ж, нас папярэджвалі, і Ядвігін Ш. — адзін з многіх, хто рабіў гэта.