Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:ядвігін-ш:ядвігін-ш-антон-іванавіч-лявіцкі [2025/08/22 11:11] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:ядвігін-ш:ядвігін-ш-антон-іванавіч-лявіцкі [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Ядвігіну Ш. - Антону Іванавічу Лявіцкаму (1861-1922) — па арыгінальнасці і мастацкай форме ўвасаблення ментальнасці беларуса роўных няма.
-Творчасць пісьменніка шматжанравая: байкі ў прозе, лірычныя метафарычныя апавяданні, сатырычныя замалёўкі, [[slounik>анекдот|анекдоты]], прытчы, [[slounik>фельетон|фельетоны]], дарожныя нататкі, вершы ў прозе, мастацкая публіцыстыка, мемуары, раман «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-золата|Золата]]».
+Творчасць пісьменніка шматжанравая: байкі ў прозе, лірычныя метафарычныя апавяданні, сатырычныя замалёўкі, [[слоўнік/анекдот|анекдоты]], прытчы, [[слоўнік/фельетон|фельетоны]], дарожныя нататкі, вершы ў прозе, мастацкая публіцыстыка, мемуары, раман «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-золата|Золата]]».
-Самы першы друкаваны твор Ядвігіна Ш. апавяданне «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-суд|Суд]]» (апублікаваны ў газеце «Наша воля» ў 1906 г.) — жанрава праграмны твор.
+Самы першы друкаваны твор Ядвігіна Ш. апавяданне «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-суд|Суд]]» (апублікаваны ў газеце «Наша воля» ў 1906 г.) — жанрава праграмны твор.
 Ён — заяўка на жанр, на гумар у нашай літаратуры. Смех Ядвігіна Ш. — гэта суд над тым, што не мае права на існаванне, што недарэчна і небяспечна, што бесчалавечна, амаральна і нават проціпраўна.
@@ Радок 33: / Радок 33: @@
 Не патрэбны майстру і крытыкі-адвакаты, якія па-ментарску даводзяць чытачу, маўляў, Ядвігін Ш. са здзеклівай сатырай піша пра паноў, а пра мужыка — з гумарам. Ядвігін Ш. смяецца з дурасці, прыніжанасці, пыхлівасці незалежна ад таго, хто іх носьбіт.
-Сінтэз камічнага і трагічнага вызначыў такую разнавіднасць анекдота, як лубок. З яго, як з крыніцы, чэрпаюць сюжэты твораў і «сакрэты» майстэрства і сучасныя пісьменнікі. Трагікамічная сітуацыя, калі бацькі пахавалі «свайго» сына-блакунягу, а ён... з'явіўся на ўласныя памінкі, стала асновай філасофскай сацыяльна-бытавой сатырычнай камедыі [[bellit>аляксей-дудараў/аляксей-дудараў-парог|«Парог» Аляксея Дударава]].
+Сінтэз камічнага і трагічнага вызначыў такую разнавіднасць анекдота, як лубок. З яго, як з крыніцы, чэрпаюць сюжэты твораў і «сакрэты» майстэрства і сучасныя пісьменнікі. Трагікамічная сітуацыя, калі бацькі пахавалі «свайго» сына-блакунягу, а ён... з'явіўся на ўласныя памінкі, стала асновай філасофскай сацыяльна-бытавой сатырычнай камедыі [[творы/аляксей-дудараў/аляксей-дудараў-парог|«Парог» Аляксея Дударава]].
-Мудрасць, прароцтва, аптымізм Ядвігіна Ш. выявіліся ў байках, анекдотах, прытчах [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-падласенькі|«Падласенькі»]], «Вучоны бык», «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-з-маленькім-білецікам|З маленькім білецікам]]», «Пазыка».
+Мудрасць, прароцтва, аптымізм Ядвігіна Ш. выявіліся ў байках, анекдотах, прытчах [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-падласенькі|«Падласенькі»]], «Вучоны бык», «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-з-маленькім-білецікам|З маленькім білецікам]]», «Пазыка».
 Некаторыя з названых твораў — своеасаблівая «школа для прасцякоў». Героі трапляюць у трагікамічную сітуацыю праз асабістую празмерную даверлівасць, шчырасць, дабрыню, самаахвярнасць, якія жорстка скарыстаны злыднямі, круцялямі, рабаўнікамі, нават уласнымі дзецьмі.
@@ Радок 57: / Радок 57: @@
 — Э.., не, даражэнькія! Вы не ведаеце маёй жонкі: яна і мёртвая супраць цячэння ісці будзе.
-Упартасць да дабра не даводзіць. Гэта зразумела ўсім. Ядвігін Ш. усёй сваёй творчасцю сцвярджае: усё празмернае да дабра не даводзіць. Нават празмерная руплівасць, самаахвярнасць, як і бацькоўская бязмежная любоў да дзяцей. Лішняга і свінні не ядуць — кажуць людзі. Усё добра ў меру. І з розумам. Бязмежная цярплівасць, якую, да прыкладу, называюць талерантнасцю, мяжуе з прыніжэннем і стратай годнасці, з халуйствам. Як справядліва сказаў [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]]: «Зноў нас хваляць — і зноў за халуйства. І мы ўдзячна прымаем хвалу...»
+Упартасць да дабра не даводзіць. Гэта зразумела ўсім. Ядвігін Ш. усёй сваёй творчасцю сцвярджае: усё празмернае да дабра не даводзіць. Нават празмерная руплівасць, самаахвярнасць, як і бацькоўская бязмежная любоў да дзяцей. Лішняга і свінні не ядуць — кажуць людзі. Усё добра ў меру. І з розумам. Бязмежная цярплівасць, якую, да прыкладу, называюць талерантнасцю, мяжуе з прыніжэннем і стратай годнасці, з халуйствам. Як справядліва сказаў [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]]: «Зноў нас хваляць — і зноў за халуйства. І мы ўдзячна прымаем хвалу...»
 Пісьменнік-прарок задоўга да Міхаіла Булгакава папярэдзіў і нас пра небяспеку з'яўлення шарыкавых — таго тыпу людзей, якія, валодаючы мізэрным запасам маральных і інтэлектуальных якасцей, могуць прэтэндаваць на ролю «вяршыцеляў лесу»; нават больш — скарыстаўшы небяспечныя грамадскія пафозлівыя анамаліі і перакосы, рэалізуюць свае прэтэнзіі і ўжо тры скуры здзяруць з тых, хто адну скуру добраахвотна зняў з сябе раней, каб «падласенькі стаўся чалавекам». Падласенькі пасля няўдалай спробы «рыхтавання на чалавека» заяўляе банькам: «Гэта я... толькі так — да часу, a калі хочаце, каб саўсім стаўся чалавекам, то на навуку не адну, а тры скуры спусціце...» Падласенькі, папярэджвае пісьменнік, не стаўся і ніколі не стане чалавекам; нават больш — падласенькі зарохкае і ўжо свіным капыцікам пастукае нам усім у акно. І вось тады будзе позна!
@@ Радок 65: / Радок 65: @@
 На карысць таго, што «Гадунец» — метафарычнае філасофскае апавяданне-прытча, а не байка, сведчыць наступнае.
-Умоўнасць у гэтым творы — сімвал, а не [[slounik>алегорыя|алегорыя]], як у байцы. Алегорыя — адназначны троп. У тлумачэнні ж сімвала магчымыя варыянты. Ён дапускае рознае разуменне, злучае некалькі значэнняў.
+Умоўнасць у гэтым творы — сімвал, а не [[слоўнік/алегорыя|алегорыя]], як у байцы. Алегорыя — адназначны троп. У тлумачэнні ж сімвала магчымыя варыянты. Ён дапускае рознае разуменне, злучае некалькі значэнняў.
 Для некаторых кусцікі — толькі ахвяры зла ці нават носьбіты дабра, што загінулі ад зла, імі ж узгадаванага: «Тоўстае карэнне, вялікія галіны, густыя лісты баранілі іх ад ворагаў: паводак, ветраў, — але гадунец гэты закрыў ім і... сонца. І — пагінулі кусцікі!»
@@ Радок 71: / Радок 71: @@
 «Гадунец гэты» — так выявіў аўтар свае адносіны да таго, хто перамог. Але каго перамог? У імя чаго? Не ўслаўленне вечнасці жыцця і ў мовы яго руху наперад, калі новае ідзе на змену старому, а асуджэнне бяздумнай, бязмернай дабрыні, што ўзгадавала сваю пагібель, і жаль па ахвярах чуюцца ў творы.
-Павучанне, перасцярога ў гэтым прыкладзе настолькі адчувальная, што твор усведамляецца як [[slounik>прытча|прытча]]. Да ўсяго ж у ім героі выпрабоўваюцца выбарам, а ў аснове прытчы - этычны выбар. Сэнс прытчы не ў тым, які чалавек паказаны, а ў тым, які этычны выбар ім зроблены. І галоўная ідэя выяўляецца ў прытчы праз сітуацыю выбару, якой і выпрабоўваюцца героі. І ў «Гадунцы» кусцікі таксама «сталі шаптацца... каб як долю сваю паправіць. Раіліся, раіліся і ўрэшце прыдумалі...». Прыдуманае кусцікамі дзеля свайго выратавання «разраслося на здзіў высокое, на здзіў шырокае, на здзіў густое», што закрыла і сонца.
+Павучанне, перасцярога ў гэтым прыкладзе настолькі адчувальная, што твор усведамляецца як [[слоўнік/прытча|прытча]]. Да ўсяго ж у ім героі выпрабоўваюцца выбарам, а ў аснове прытчы - этычны выбар. Сэнс прытчы не ў тым, які чалавек паказаны, а ў тым, які этычны выбар ім зроблены. І галоўная ідэя выяўляецца ў прытчы праз сітуацыю выбару, якой і выпрабоўваюцца героі. І ў «Гадунцы» кусцікі таксама «сталі шаптацца... каб як долю сваю паправіць. Раіліся, раіліся і ўрэшце прыдумалі...». Прыдуманае кусцікамі дзеля свайго выратавання «разраслося на здзіў высокое, на здзіў шырокае, на здзіў густое», што закрыла і сонца.
-У апавяданні «Заведзеная надзея» з [[slounik>эпіграф|эпіграфам]] «Не тудой дарога» вырашаецца падобная сітуацыя, але ўжо з праекцыяй на чалавечае грамадства. Жыццё людзей нейкага краю стала ўжо зусім невыносным, і на сваёй галоўнай радзе яны вырашылі, «надумаліся ўзгадаваць спаміж сябе такого, каторага веліч і сіла змагла б усіх ворагаў беднага люду».
+У апавяданні «Заведзеная надзея» з [[слоўнік/эпіграф|эпіграфам]] «Не тудой дарога» вырашаецца падобная сітуацыя, але ўжо з праекцыяй на чалавечае грамадства. Жыццё людзей нейкага краю стала ўжо зусім невыносным, і на сваёй галоўнай радзе яны вырашылі, «надумаліся ўзгадаваць спаміж сябе такого, каторага веліч і сіла змагла б усіх ворагаў беднага люду».
 І вось якімі былі вынікі тых нечалавечых высілкаў: «Аддаў ён [народ] ужо ўсё, што мог аддаць, і вось цяпер узгадаванаму з остатка гадунцу свайму пачаў выкладаць свой жаль, сваю крыўду, каб заступіўся за іх. Але, як гром з ясного неба, неспадзяванае няшчасце знішчыла ўжо надзею абяднеўшага народа: яго стогн каціўся па зямлі, але не шыбаў у гару, дзе бы пачуў народны выбранец, а той, спаглядаючы з гэтай вышы ўніз, не мог даглядзець потам і крывёй залітай зямлі, па каторай варушыліся яго маленькія кармільцы».
-A. Дышлевіч у артыкуле «На пераломе стагоддзяў» сцвярджае, што пераважная большасць алегарычных апавяданняў [Ядвігіна III.] — паводле формы, стылю, накіраванасці нагадвае байкі ў прозе (да прыкладу, «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-рабы|Рабы]]», [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля|«Дуб-дзядуля»]], «Вяселле», «Зарабляюць», «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-з-бальнічнага-жыцця|З бальнічнага жыцця]]», «Гаротная»). Большасць пералічаных А. Дышлевічам твораў ніяк не адпавядаюць жанру байкі.
+A. Дышлевіч у артыкуле «На пераломе стагоддзяў» сцвярджае, што пераважная большасць алегарычных апавяданняў [Ядвігіна III.] — паводле формы, стылю, накіраванасці нагадвае байкі ў прозе (да прыкладу, «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-рабы|Рабы]]», [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля|«Дуб-дзядуля»]], «Вяселле», «Зарабляюць», «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-з-бальнічнага-жыцця|З бальнічнага жыцця]]», «Гаротная»). Большасць пералічаных А. Дышлевічам твораў ніяк не адпавядаюць жанру байкі.
-[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля-гдз|«Дуб-дзядуля»]] — своеасаблівая літаратурная загадка, сутнасць якой можна раскрыць словамі Ф. Скарыны: у ёй хаваецца «іншая мудрасць і навука». У ёй схавана «мудрасць, як сіла ў дарагім каменні, як золата ў пяску, і ядро ў арэху».
+[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля-гдз|«Дуб-дзядуля»]] — своеасаблівая літаратурная загадка, сутнасць якой можна раскрыць словамі Ф. Скарыны: у ёй хаваецца «іншая мудрасць і навука». У ёй схавана «мудрасць, як сіла ў дарагім каменні, як золата ў пяску, і ядро ў арэху».
 Змест твора складае сон-сімвал. Сімвал, бо нехта ўсвядоміць яго як суцяшэнне знявераным, што шлях да выратавальнай жывой вады ляжыць праз пакуты і выпрабаванні, праз працу, праз бяду і гора - праз цярпенне; нехта — як наказ мудрым і дужым ісці і не схіляцца ні перад чым у імя таго, каб «ценькія, але гладкія, роўныя дубочкі» вылезлі з-пад дуба-дзядулі.
@@ Радок 87: / Радок 87: @@
 Повязь вякоў і пакаленняў, сіла і мудрасць, якую перадаюць дубы-дзядулі «ценькім дубочкам», — вось, на думку пісьменніка, закон вечнасці і яе ўмова. Маналог дуба-дзядулі напоўнены пісьменніцкім клопатам і пачуццём трывогі за найвялікшую каштоўнасць, якая перадаецца ў спадчыну новаму пакаленню і дзеля якой трэба шукаць жывой вады, — за Бацькаўшчыну. Шукаць жывую ваду і знайсці яе — значыць служыць Бацькаўшчыне верай і праўдай, берагчы яе як зрэнку вока. Толькі пры такой умове з-пад дубоў, што ўпалі, будуць прарастаць ценькія дубочкі... Метафарычнае апавяданне «Дуб-дзядуля» — мудрая казка жыцця.
-А вось апавяданне «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-дачэсныя|Дачэсныя]]» сапраўды нагадвае [[slounik>байка|байку]] і ў значнай ступені адпавядае канонам гэтага жанру. У творы ёсць усе прыкметы байкі:
+А вось апавяданне «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дачэсныя|Дачэсныя]]» сапраўды нагадвае [[слоўнік/байка|байку]] і ў значнай ступені адпавядае канонам гэтага жанру. У творы ёсць усе прыкметы байкі:
 • іншасказанне (алегорыя);
-• злая, здзеклівая сатыра, [[slounik>іронія|іронія]];
+• злая, здзеклівая сатыра, [[слоўнік/іронія|іронія]];
-• мараль, павучанне (праз [[slounik>падтэкст|падтэкст]]);
+• мараль, павучанне (праз [[слоўнік/падтэкст|падтэкст]]);
 • нават папярэджанне, пераканальна выпісаная «перспектыва» і наступствы пэўных адмоўных грамадскіх з'яў (самы,бадай, прарочы з усіх твораў Ядвігіна Ш.);
@@ Радок 99: / Радок 99: @@
 • нават трагікамічная сітуацыя («мудрахітрая» пастанова даглядаць і даіць карову па чарзе і апісанне, чым гэта скончылася).
-Гэты твор, аднак, мае акрэсленыя прыкметы і [[slounik>памфлет|памфлета]]. Нагадаем, што памфлет можа выступаць у форме розных жанраў. Ад памфлета ў «Дачэсных» — выкрыццё непрымальнага, варожага пісьменніку палітычнага ладу або канкрэтных яго прадстаўнікоў, вострае высмейванне пэўнай грамадскай з'явы.
+Гэты твор, аднак, мае акрэсленыя прыкметы і [[слоўнік/памфлет|памфлета]]. Нагадаем, што памфлет можа выступаць у форме розных жанраў. Ад памфлета ў «Дачэсных» — выкрыццё непрымальнага, варожага пісьменніку палітычнага ладу або канкрэтных яго прадстаўнікоў, вострае высмейванне пэўнай грамадскай з'явы.
 Элементам светапогляду Ядвігіна Ш. было непрыманне рэвалюцыйнага шляху вырашэння любых супярэчнасцяў, арганічнае непрыманне таго, што адбылося ў выніку кастрычніцкага перавароту ў 1917 г. Твор напісаны ў 1912 г. Трагедыя Ядвігіна Ш. — гэта трагедыя чалавека, які ўсё разумее, усё прадбачыць, але бяссільны спыніць гэтую жудасную машыну. Што ж, нас папярэджвалі, і Ядвігін Ш. — адзін з многіх, хто рабіў гэта.
@@ Радок 125: / Радок 125: @@
 Заслуга Ядвігіна Ш. у тым, што ён змог, як і Франц Кафка, Андрэй Платонаў, Міхаіл Булгакаў, прадбачыць многае з сённяшніх рэалій. У гэтым нельга адмовіць геніяльнаму філосафу, творчасць якога больш як паўвека, па сутнасці, не была вядома шырокаму колу чытачоў.
-У творах «Зарабляюць» і «[[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-гаротная|Гаротная]]» няма, як у папярэдніх, алегарычнага, фантастычнага, неверагоднага. Гэта не байкі і не казкі. а праўда жыцця. І такая праўда, якую не пажадаеш зведаць нікому.
+У творах «Зарабляюць» і «[[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-гаротная|Гаротная]]» няма, як у папярэдніх, алегарычнага, фантастычнага, неверагоднага. Гэта не байкі і не казкі. а праўда жыцця. І такая праўда, якую не пажадаеш зведаць нікому.
 Яшчэ ў гэтых творах буйным планам выпісаны не носьбіты дабра ці носьбіты зла, а ахвяры зла. Гэта не алегарычныя, а рэалістычныя апавяданні.
@@ Радок 161: / Радок 161: @@
 Вобразамі сірот, беларускіх «дзяцей падзямелля», пісьменнік не толькі паказаў трагедыю народа, але і нагадаў нам усім спрадвечны маральны закон, паводле якога лічыцца цяжкім, неадпушчальным грахом пакрыўдзіць сіраціну, а дапамагчы ёй - зрабіць святую справу, дагадзіць Богу і ўратаваць сваю душу. Існуе павер'е, што за сіраціну заступіцца Бог, пакараўшы крыўдзіцеля. Сіроцкія слёзы не падаюць на камень. На галаву крыўдзіцеля падаюць слёзы сіраціны.
-Філасофія, пісьменніцкая канцэпцыя ў большасці твораў Ядвігіна Ш. выяўляецца праз умоўнасці і падтэкст. Творчасць яго — сваеасаблівая літаратурная загадка, прачытанне і спасціжэнне якой патрабуе ад чытача духоўных і інтэлектуальных высілкаў, сатворчасці з пісьменнікам. Прачытанне такога кшталту літара туры — разгадка з мэтай спасціжэння глыбокай мудрасці і духоўнага вопыту пісьменніка-філосафа. Так, да прыкладу, у метафарычным апавяданні [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-бярозка-гдз|«Бярозка»]] сімвалічным вобразам бярозкі пісьменнік сцвярджае, што прырода здольная дапамагчы чалавеку, ратаваць, лячыць яго знявечаную душу. Некаторыя ж чытачы лічаць вобраз спарахнелай бярозкі ўвасабленнем нешчаслівай жаночай долі Марыські.
+Філасофія, пісьменніцкая канцэпцыя ў большасці твораў Ядвігіна Ш. выяўляецца праз умоўнасці і падтэкст. Творчасць яго — сваеасаблівая літаратурная загадка, прачытанне і спасціжэнне якой патрабуе ад чытача духоўных і інтэлектуальных высілкаў, сатворчасці з пісьменнікам. Прачытанне такога кшталту літара туры — разгадка з мэтай спасціжэння глыбокай мудрасці і духоўнага вопыту пісьменніка-філосафа. Так, да прыкладу, у метафарычным апавяданні [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-бярозка-гдз|«Бярозка»]] сімвалічным вобразам бярозкі пісьменнік сцвярджае, што прырода здольная дапамагчы чалавеку, ратаваць, лячыць яго знявечаную душу. Некаторыя ж чытачы лічаць вобраз спарахнелай бярозкі ўвасабленнем нешчаслівай жаночай долі Марыські.
 Цэнтральная праблема твора сфармулявана праз рэпліку Марыські. Сапраўды, чаму чалавек не знаходзіць спагады і паратунку ў людзей? Хто вінаваты ў тым? Усе людзі — жорсткія? Ці чалавек і сам вінаваты, што адзінокі на свеце?
@@ Радок 179: / Радок 179: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-падласенькі]]
+  * [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-падласенькі]]
-  * [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-бярозка-гдз]]
+  * [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-бярозка-гдз]]
-  * [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-павук]]
+  * [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-павук]]
-  * [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-сабачча-служба]]
+  * [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-сабачча-служба]]
-  * [[bellit>ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля-гдз]]
+  * [[творы/ядвігін-ш/ядвігін-ш-дуб-дзядуля-гдз]]