Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:цішка-гартны:цішка-гартны-сокі-цаліны [2025/08/23 15:44] – vedybeadmin
+++ творы:цішка-гартны:цішка-гартны-сокі-цаліны [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Эпічны твор «Сокі цаліны» — першы беларускі раман, які складаецца з чатырох квадраў-кніг: «Бацькава воля», «На перагібе», «Крыжавыя дарогі» і «Чырвоныя зарніцы».\\
 «Сокі цаліны» — гэта раман пра вялікія працэсы абуджэння чалавека, пра выспяванне рэвалюцыйнай свядомасці, пра той час напярэдадні Кастрычніка, калі «багатая сокамі цаліна агромністай краіны расціла маладыя пасынкі» — стойкіх і мужных барацьбітоў за новы грамадскі лад. Пісьменнік прасачыў не толькі шляхі рэвалюцыйнага пралетарыя, ён разгарнуў шырокія малюнкі завадскіх будняў, местачковага побыту, закрануў многія праблемы грамадскага і палітычнага жыцця Расіі, што было новым для беларускай прозы.\\
-У цэнтры рамана «Сокі цаліны» вобраз Рыгора Нязвычнага, які выйшаў з местачковага сялянскага асяроддзя і стаў рабочым — прафесійным рэвалюцыянерам. У асобе Нязвычнага [[litpers>цішка-гартны|Цішка Гартны]] паказаў кіруючую ролю партыі ў збіранні і гартаванні рэвалюцыйных сіл, самаахвярную адданасць яе лепшых сыноў вялікай справе вызвалення працоўных. Рыгор — натура валявая, арганізатар народных мас, чалавек, поўны бурлівай энергіі; ён заўсёды наперадзе, у самым віры падзей, там, дзе найбольш цяжкі і адказны ўчастак барацьбы.\\
+У цэнтры рамана «Сокі цаліны» вобраз Рыгора Нязвычнага, які выйшаў з местачковага сялянскага асяроддзя і стаў рабочым — прафесійным рэвалюцыянерам. У асобе Нязвычнага [[постаці/цішка-гартны|Цішка Гартны]] паказаў кіруючую ролю партыі ў збіранні і гартаванні рэвалюцыйных сіл, самаахвярную адданасць яе лепшых сыноў вялікай справе вызвалення працоўных. Рыгор — натура валявая, арганізатар народных мас, чалавек, поўны бурлівай энергіі; ён заўсёды наперадзе, у самым віры падзей, там, дзе найбольш цяжкі і адказны ўчастак барацьбы.\\
 Рыгор Нязвычны — гэта чалавек з непахіснай верай у перамогу народа, верай, якая акрыляе яго, памагае пераносіць цяжкасці, адольваць перашкоды: «Хто спаў — прачынаецца, а хто маўчаў — пачынае гаварыць: хто цярпеў — пратэстуе, хто паддаваўся — змагаецца, песні жалю змяняюцца песнямі перамогі... Наперад да боек!». Дзе б ні быў ён — сярод сілцоўскіх сяброў, рыжскіх ці пецярбургскіх рабочых, у турме ці ў высылцы,— рэвалюцыйны аптымізм не пакідае Рыгора, які сваім асабістым прыкладам уздымае «новыя парасткі» на змаганне.\\
 Аднак, паказваючы некаторыя тыповыя рысы новага чалавека, Гартны не змог яшчэ стварыць яркі і жывы вобраз рабочага ва ўсёй глыбіні і складанасці яго характару. Справа ў тым, што пісьменнік не пазбавіўся канчаткова той схемы паказу прадстаўніка пралетарыяту, калі рэвалюцыйныя і сацыяльныя рысы засланялі ў ім звычайныя чалавечыя пачуцці. З другога боку, аўтар паставіў перад сабою складаную і адказную задачу — стварыць не проста вобраз радавога барацьбіта, а правадыра, трыбуна рэвалюцыі, што яшчэ больш прымушала «гераізаваць» Рыгора Нязвычнага, адрываць ад рэальных абставін, усяляк і ўсюды падкрэсліваць яго незвычайнасць.\\
@@ Радок 21: / Радок 21: @@
 Іншая справа, калі ён ствараў вобразы рабочых. У распрацоўцы рабочай тэматыкі, у раскрыцці вобраза новага героя Цішку Гартнаму выпала быць першапраходцам, прыйшлося першаму пракладаць сваю сцежку ў беларускай прозе. Гэта, зразумела, надало наватарскі характар раману «Сокі цаліны». Але гэта абумовіла і пэўныя слабасці.\\
 Ідучы ад рэальных падзей, жыццёвых назіранняў, Цішка Гартны не заўсёды, на жаль, выбіраў найбольш істотнае і важнае, без належнага творчага асэнсавання, а падаваў некаторыя падзеі ў «сырым» выглядзе. У рамане побач з яркімі жанравымі малюнкамі местачковага побыту, паказам масавых сцэн (дэманстрацый і мітынгаў у сталіцы напярэдадні рэвалюцыі, паэтычнымі карцінамі вясковай працы — касьбы і жніва) ёсць, на жаль, малавыразныя і прыземлена-хранікальныя старонкі. Гэта ў сваю чаргу абумовіла кампазіцыйную рыхласць рамана, вяло да аслаблення ўнутранага драматызму і напружанасці дзеяння.\\
-Калі ў кнізе «Бацькава воля» недахопы ў кампазіцыі рамана выявіліся не так выразна, бо ў аснову твора пісьменнік узяў востры сацыяльны канфлікт, дык адсутнасць вострай сюжэтнай [[slounik>калізія|калізіі]] ў другой і трэцяй кнігах зрабіла іх вельмі хранікальнымі, апісальнымі. Многа траціць раман (асабліва кнігі «На перагібе» і «Крыжавыя дарогі») ад таго, што, апрача вобразаў сілцоўскіх багацеяў, свет, варожы народу, паказаны чамусьці ў безасабовым, абагульненым выглядзе. Гэта акалічнасць значна абмежавала магчымасці аўтара драматызаваць дзеянне, сутыкнуць характары і паказаць бурлівыя сацыяльна-гістарычныя падзеі праз лёс герояў, праз абвастрэнне класавых супярэчнасцей.\\
+Калі ў кнізе «Бацькава воля» недахопы ў кампазіцыі рамана выявіліся не так выразна, бо ў аснову твора пісьменнік узяў востры сацыяльны канфлікт, дык адсутнасць вострай сюжэтнай [[слоўнік/калізія|калізіі]] ў другой і трэцяй кнігах зрабіла іх вельмі хранікальнымі, апісальнымі. Многа траціць раман (асабліва кнігі «На перагібе» і «Крыжавыя дарогі») ад таго, што, апрача вобразаў сілцоўскіх багацеяў, свет, варожы народу, паказаны чамусьці ў безасабовым, абагульненым выглядзе. Гэта акалічнасць значна абмежавала магчымасці аўтара драматызаваць дзеянне, сутыкнуць характары і паказаць бурлівыя сацыяльна-гістарычныя падзеі праз лёс герояў, праз абвастрэнне класавых супярэчнасцей.\\
 Наватарскі па задуме раман, у якім пісьменнік смела ўзяўся за асэнсаванне новага жыццёвага матэрыялу для беларускай прозы, вызначаўся яркімі рэалістычнымі малюнкамі, публіцыстычнай завостранасцю. Звяртаючыся да багатых жыватворных крыніц народнай мовы, Цішка Гартны ўмела карыстаўся бытавой лексікай з выразным дыялектным каларытам роднага Капыля. Вось жывая мова местачкоўцаў: «Няўжо ж ты думаеш, што Рыгор табе раўня? Хто ж Рыгор з сябе? Лапатнік, балагол, галадранец. Ну, ушчаміў капялюх, дык ужо, думаеш, і паніч. Невялікая мацыя, невялікі хвэрт, нябось Мікола зразу раскусіў — калі і заікнуцца не дае аб’ём...».\\
 З сапраўдным майстэрствам выпісаны пейзажныя малюнкі. Вось пачатак касьбы: «Перш рэдкія нясмелыя стукі паляцелі з аднаго двара, адгукваючыся праз вуліцу ў другім, а пасля часцей і часцей, пераскокваючы з двара на двор, з вуліцы на вуліцу, пакаціліся яны срэбным шротам усцяж вуліц, праз гароды і сады, па ўсім мястэчку... Птушкі, што не паспелі вылецець у поле, гавяда, што асталася пры доме, дзеці і старыя, што не адлучаліся з мястэчка — усе замоўклі і прыслухоўваліся да ўрачыстых зыкаў кляпання кос. Нават дзярэўцы ў садах настаражыліся і не трапяталі лісцем; нават ветрык, зранку павяваўшы, прыціх паміж платоў... Толькі цёплае паветра, раскалыханае самым стукам, нервова трапяталася пад асвечанымі капяжамі хат, над зелянінаю гародаў, у шчылінах загарадзі. Мэрам бы ўцякала кудысь к лесу, за мястэчка, на прастор, дзе б не гудзелі гэтыя сталёвыя восы». Удаліся Цішку Гартнаму і урбаністычныя замалёўкі: «Вось ён, Пецярбург! Горад камення і жалеза! Горад палацаў ды фабрык. Гняздо абсалютызму і калыска рэвалюцыйнага руху. Кузня культуры і засценак сярэдневякоўя... Пецярбург гудзеў кіпучым жыццём. Адзін за другім праносіліся стройныя вагоны трамвая, свісталі аўтамабілі і траскацелі рамізнікі. Паводкаю ліліся людзі ў адзін бок вуліцы і ў другі, насустрач і ў бакі». Трапна перадае Цішка Гартны ў рамане грамадскія падзеі: «Расія жыла пад знакам вайны. З усіх канцоў краіны накіроўваліся да яе заходняй граніцы сотні эшалонаў салдат, аружжа, адзення, ежы. Па асірацелых сёлах затупала апусценне, заняпад. На свежых пожнях глыбей у зямлю палезлі карэнні былля, дзікатраўя. Загойсала здань недастач, разладдзя ў хатах. Настаражыліся сірочыя сэрцы ў чаканні вестак з франтоў чынных армій. Зацяжна, кружнымі шляхамі паўзлі яны, акрываўленыя, авеяныя смерцю, у белых канвертах, з няроўна выведзенымі літарамі да закінутых вёсак, у сумныя хаты. Цёплыя прывітанні бацькам, жонкам і дзецям з далёкіх мясцін стылі ў непрагляднай жудзе, енках і жалю».\\