Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:францішак-багушэвіч:жыццё-і-творчасць-францішка-багушэвіча [2025/08/22 11:11] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:францішак-багушэвіч:жыццё-і-творчасць-францішка-багушэвіча [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Жыццё і творчасць Францішка Багушэвіча ======
 Францішак Бенедыкт Багушэвіч (1840-1900) нарадзіўся ў фальварку Свіраны, на Віленшчыне, у сям’і збяднелага шляхціца. Закончыў Віленскую губернскую гімназію. З 1861 г. вучыўся на фізіка-матэматычным факультэце Пецярбургскага ўніверсітэта, адкуль быў адлічаны за ўдзел у студэнцкіх хваляваннях. Улетку 1863 г. Францішак Багушэвіч далучыўся да аднаго з паўстанцкіх аддзелаў, што вёў змаганне з царскімі войскамі на Беласточчыне. У адным з баёў быў паранены і мусіў хавацца на вёсцы, потым у Вільні. У 1865 г. праз пратэкцыю вядомага навукоўца Яна Карловіча яму ўдалося паступіць у Нежынскі юрыдычны ліцэй. Пасля заканчэння ў 1868 г., Багушэвіч працаваў судовым следчым на Чарнігаўшчыне і ў Валагодскай губерні, а з 1884 г. займаўся адвакацкай практыкай у Вільні. Менавіта тут ён сур’ёзна заняўся літаратурнай творчасцю, з сярэдзіны 1880-х гг. пачаў актыўна супрацоўнічаць з пецярбургскім польскамоўным часопісам "Край". Свае беларускамоўныя творы пры жыцці ён здолеў апублікаваць толькі за межамі Расійскай імперыі. Зборнік вершаў "Дудка беларуская" (пад псеўданімам Мацей Бурачок) і апавяданне "Тралялёначка" выйшлі ў Кракаве, адпаведна ў 1891 і 1892 г., а кніжка вершаў "Смык беларускі", падпісаная Сымонам Рэўкам з-пад Барысава, была надрукаваная ў 1894 г. – відаць, у Познані. Вядома, што Багушэвічам таксама былі падрыхтаваныя да друку зборнік паэзіі "Скрыпка беларуская" і кніга "Беларускія апавяданні Бурачка", але сёння лёс гэтых рукапісаў невядомы. Памёр Францішак Багушэвіч 15 (28) красавіка 1900 г. у сваім маёнтку Кушляны на Смаргоншчыне. Пахаваны ў Жупранах (сёння гэта Ашмянскі раён Гродзенскай вобласці).\\
-У сваёй творчасці Францішак Багушэвіч, па сутнасці, фармулюе мэты літаратуры ў справе абуджэння нацыянальнай самасвядомасці – перадусім, у сялянскім асяроддзі. У сувязі з гэтым ён бачыць абсалютна неабходным абараніць ад прыніжэння і, урэшце, адрадзіць беларускую мову. У [[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-прадмова-да-зборніка|прадмове да "Дудкі беларускай"]] ён шукае тых эмацыйных слоў, якія б дазволілі беларусам убачыць у сваёй мове неацэнны скарб:
+У сваёй творчасці Францішак Багушэвіч, па сутнасці, фармулюе мэты літаратуры ў справе абуджэння нацыянальнай самасвядомасці – перадусім, у сялянскім асяроддзі. У сувязі з гэтым ён бачыць абсалютна неабходным абараніць ад прыніжэння і, урэшце, адрадзіць беларускую мову. У [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-прадмова-да-зборніка|прадмове да "Дудкі беларускай"]] ён шукае тых эмацыйных слоў, якія б дазволілі беларусам убачыць у сваёй мове неацэнны скарб:
 "Братцы мілыя, дзеці Зямлі-маткі маёй! Вам афяруючы працу сваю, мушу з вамі пагаварыць трохі аб нашай долі-нядолі, аб нашай бацькавай спрадвечнай мове, каторую мы самі, дый не адны мы, а ўсе людзі цёмныя "мужыцкай" завуць, а завецца яна "беларускай". Я сам калісь думаў, што мова наша – "мужыцкая" мова, і толькі таго! Але, паздароў Божа добрых людцоў, як навучылі мяне чытаць-пісаць. З той пары я шмат гдзе быў, шмат чаго відзеў і чытаў: і праканаўся, што мова наша ёсць такая ж людская і панская, як і французская альбо нямецкая, альбо і іншая якая… "
@@ Радок 21: / Радок 21: @@
 Мацнейшы ад веры вашай Мацей!"
-Але ў "Дудцы беларускай" (усе творы зборніка напісаныя ў 1886-1890 гг.) гучыць слова не толькі ў абарону беларускай самабытнасці. Багушэвіч крытыкуе сацыяльныя асновы сучаснага яму жыцця, становіцца на абарону беларускага селяніна. У вершы "[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-мая-дудка|Мая дудка]]" з грудзей песняра вырываецца "крык аб волі":
+Але ў "Дудцы беларускай" (усе творы зборніка напісаныя ў 1886-1890 гг.) гучыць слова не толькі ў абарону беларускай самабытнасці. Багушэвіч крытыкуе сацыяльныя асновы сучаснага яму жыцця, становіцца на абарону беларускага селяніна. У вершы "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-мая-дудка|Мая дудка]]" з грудзей песняра вырываецца "крык аб волі":
 …Сорак гадоў б’юся,\\
@@ Радок 32: / Радок 32: @@
 Дык вольным стаецца…
-У такіх творах, як "[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-бог-не-роўна-дзеле|Бог не роўна дзеле]]", "У астрозе", "Як праўды шукаюць" і інш., мы сустракаем спробы з агульнагуманістычных пазіцый зірнуць на штодзённае жыццё сялянства, паказаць сацыяльны прыгнёт і нацыянальны ўціск, што былі яго доляй у агромністай Расійскай імперыі:
+У такіх творах, як "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-бог-не-роўна-дзеле|Бог не роўна дзеле]]", "У астрозе", "Як праўды шукаюць" і інш., мы сустракаем спробы з агульнагуманістычных пазіцый зірнуць на штодзённае жыццё сялянства, паказаць сацыяльны прыгнёт і нацыянальны ўціск, што былі яго доляй у агромністай Расійскай імперыі:
 Чым то дзеіцца на свеце,\\
@@ Радок 47: / Радок 47: @@
 ("Бог не роўна дзеле")
-Шмат якія творы з "Дудкі беларускай" набліжаюцца да жанру вядомай нам [[slounik>гавэнда|гавэнды]] – толькі ў якасці апавядальніка тут часцей за ўсё выступае не адукаваны шляхціц, а непісьменны, але дасціпны і назіральны мужык. У згаданым вершы "Як праўды шукаюць" гэты мужык абсалютна ў рэалістычным духу абмалёўвае сацыяльнае асяроддзе навокал сябе:
+Шмат якія творы з "Дудкі беларускай" набліжаюцца да жанру вядомай нам [[слоўнік/гавэнда|гавэнды]] – толькі ў якасці апавядальніка тут часцей за ўсё выступае не адукаваны шляхціц, а непісьменны, але дасціпны і назіральны мужык. У згаданым вершы "Як праўды шукаюць" гэты мужык абсалютна ў рэалістычным духу абмалёўвае сацыяльнае асяроддзе навокал сябе:
 …Як камень у воду, так праўда прапала!\\
@@ Радок 61: / Радок 61: @@
 ("Праўда")
-У невялікай вершаванай аповесці "[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-кепска-будзе|Кепска будзе!]]" ў цэнтры ўвагі аўтара знаходзіцца сялянскі хлопец Аліндарка, якому ад самага свайго нараджэння наканавана перажываць адну несправядлівасць за другой, выпрабоўваючы свой характар на трываласць, захаванне ў ім гуманістычнага пачатку, прагі да волі. Адданасць галоўнага героя традыцыйным каштоўнасцям беларускай вёскі, яго жыццялюбнасць, непрыманне ўціску ў любых праявах робяць гэты твор Багушэвіча адной з першых спроб падступіцца да жанру ліра-эпічнай паэмы ў беларускамоўнай літаратуры.\\
+У невялікай вершаванай аповесці "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-кепска-будзе|Кепска будзе!]]" ў цэнтры ўвагі аўтара знаходзіцца сялянскі хлопец Аліндарка, якому ад самага свайго нараджэння наканавана перажываць адну несправядлівасць за другой, выпрабоўваючы свой характар на трываласць, захаванне ў ім гуманістычнага пачатку, прагі да волі. Адданасць галоўнага героя традыцыйным каштоўнасцям беларускай вёскі, яго жыццялюбнасць, непрыманне ўціску ў любых праявах робяць гэты твор Багушэвіча адной з першых спроб падступіцца да жанру ліра-эпічнай паэмы ў беларускамоўнай літаратуры.\\
 Мужык у вершах другога зборніка Багушэвіча, "Смык беларускі", які ствараўся ў 1890-1894 гг., не толькі скардзіцца на сваю нядолю ці бэсціць паноў і падпанкаў, але і разважае пра неабходнасць набыцця кніжнай мудрасці:
@@ Радок 69: / Радок 69: @@
 А гдзе ж ксёнжка для нас, мужыкоў?..
-("[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-не-цурайся|Не цурайся]]")
+("[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-не-цурайся|Не цурайся]]")
-Лірычны герой "Смыка беларускага" бывае вельмі блізкі да асобы самога аўтара. У вершы "[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-ахвяра|Ахвяра]]" (у арыгінале: "Афяра", 1891) ён прамаўляе словы, поўныя горкай іроніі і асуджэння эгаізму, хцівасці і абмежаванасці паноў:
+Лірычны герой "Смыка беларускага" бывае вельмі блізкі да асобы самога аўтара. У вершы "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-ахвяра|Ахвяра]]" (у арыгінале: "Афяра", 1891) ён прамаўляе словы, поўныя горкай іроніі і асуджэння эгаізму, хцівасці і абмежаванасці паноў:
 Маліся ж, бабулька, да Бога,\\
@@ Радок 82: / Радок 82: @@
 У другіх каб не відзеў віны…
-У сваім першым, сярод апублікаваных, празаічным творы, апавяданні "[[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-тралялёначка|Тралялёначка]]" (1892), Францішак Багушэвіч стварыў вобраз беларускага Габсэка – вясковага багацея Бартака Саска. Раскрываючы гэты вобраз, беларускі творца імкнецца да псіхалагічнай матывацыі яго ўчынкаў, іх ацэнкі з гледзішча традыцыйнай народнай маралі.\\
+У сваім першым, сярод апублікаваных, празаічным творы, апавяданні "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-тралялёначка|Тралялёначка]]" (1892), Францішак Багушэвіч стварыў вобраз беларускага Габсэка – вясковага багацея Бартака Саска. Раскрываючы гэты вобраз, беларускі творца імкнецца да псіхалагічнай матывацыі яго ўчынкаў, іх ацэнкі з гледзішча традыцыйнай народнай маралі.\\
-На думку беларускіх літаратуразнаўцаў, дакладнасць мастацкіх дэталяў, стварэнне тыповай карціны беларускай парэформеннай рэчаіснасці робяць з Багушэвіча пісьменніка-рэаліста. Натуральна, што з гледзішча фармальнай паэтыкі творчасць Францішка Багушэвіча сёння можна было б крытыкаваць у шмат якіх аспектах. Моцны бок гэтай творчасці – не гэтулькі ў дасканалым валоданні паэтычным словам, а хутчэй, у разуменні глыбінных рысаў менталітэту беларуса-селяніна. Менавіта гэта адзначала, пазнаёміўшыся з багушэвічавымі творамі, [[litpers>эліза-ажэшка|Эліза Ажэшка]]. Сам жа Францішак Багушэвіч у вершы да яе, у сваю чаргу, пісаў:
+На думку беларускіх літаратуразнаўцаў, дакладнасць мастацкіх дэталяў, стварэнне тыповай карціны беларускай парэформеннай рэчаіснасці робяць з Багушэвіча пісьменніка-рэаліста. Натуральна, што з гледзішча фармальнай паэтыкі творчасць Францішка Багушэвіча сёння можна было б крытыкаваць у шмат якіх аспектах. Моцны бок гэтай творчасці – не гэтулькі ў дасканалым валоданні паэтычным словам, а хутчэй, у разуменні глыбінных рысаў менталітэту беларуса-селяніна. Менавіта гэта адзначала, пазнаёміўшыся з багушэвічавымі творамі, [[постаці/эліза-ажэшка|Эліза Ажэшка]]. Сам жа Францішак Багушэвіч у вершы да яе, у сваю чаргу, пісаў:
 …А ты, пані, смела\\
@@ Радок 119: / Радок 119: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>францішак-багушэвіч/творчасць-францішка-багушэвіча]]
+  * [[творы/францішак-багушэвіч/творчасць-францішка-багушэвіча]]
-  * [[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-ахвяра]]
+  * [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-ахвяра]]
-  * [[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-гора]]
+  * [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-гора]]
-  * [[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-бог-не-роўна-дзеле]]
+  * [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-бог-не-роўна-дзеле]]
-  * [[bellit>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-смык]]
+  * [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-смык]]