Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:уладзімір-караткевіч:уладзімір-караткевіч-чорны-замак-альшанс [2025/08/22 11:11] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:уладзімір-караткевіч:уладзімір-караткевіч-чорны-замак-альшанс [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Уладзімір Караткевіч — Чорны замак Альшанскі ======
 Кожны новы твор высвечваў усё новыя і новыя грані таленту мастака. Каб зразумець сучаснасць і прагназаваць будучыню, неабходна звяртацца да мінуўшчыны. У "Каласах пад сярпом тваім" пісьменнік пісаў: "Хто згубіў сваю памяць — згубіў усё..." Гэты, адзін з галоўных эстэтычных прынцыпаў пісьменніка выразна выявіўся і ў рамане "Чорны замак Альшанскі" (1979). Галоўны герой Антон Косміч: "Хто не памятае мінулага, хто забывае мінулае — асуджаны зноў перажыць яго. Безліч разоў".\\
-Антон Косміч — спецыяліст па сярэдневяковай гісторыі. Аднак пільная ўвага да мінулага свайго народа ў яго не толькі чыста прафесійная. Для Косміча, як і для іншых станоўчых герояў [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]], гісторыя з'яўляецца часткай духоўнага жыцця. Гэта натура валявая і энергічная, не церпіць зла і несправядлівасці. Зацікавіўшыся падзеямі з беларускай гісторыі, Косміч змог раскрыць злачынствы, якія адбыліся не толькі амаль чатырыста гадоў таму, але ў мінулую вайну і ў нашы дні.\\
+Антон Косміч — спецыяліст па сярэдневяковай гісторыі. Аднак пільная ўвага да мінулага свайго народа ў яго не толькі чыста прафесійная. Для Косміча, як і для іншых станоўчых герояў [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]], гісторыя з'яўляецца часткай духоўнага жыцця. Гэта натура валявая і энергічная, не церпіць зла і несправядлівасці. Зацікавіўшыся падзеямі з беларускай гісторыі, Косміч змог раскрыць злачынствы, якія адбыліся не толькі амаль чатырыста гадоў таму, але ў мінулую вайну і ў нашы дні.\\
 Уладзімір Караткевіч хоча не проста зацікавіць, заінтрыгаваць чытача самай дзівоснай і неверагоднай гісторыяй з жыцця свайго героя. Ён хоча сцвердзіць, што ўсё ў жыцці ўзаемазвязана і ад кожнага можа залежыць многае.\\
 У рамане "Чорны замак Альшанскі" Караткевіч паспяхова выкарыстоўвае прыёмы дэтэктыўнага жанру. Таямніча ці загадкава паміраюць многія героі, ёсць дынамічныя вострасюжэтныя апісанні, не абыходзіцца, як часта бывае ў творах падобнага плана, без міліцыі, графалагічнай экспертызы. Тым не менш гэта ўсё знешнія прыкметы жанру. Аўтар і сам крытычна ставіцца да іх. Вуснамі аднаго з персанажаў сцвярджае: "Нічога гэтага не будзе. I перастрэлкі таксама. Бо — досыць стандартаў". Уладзімір Караткевіч хоча раскрыць нешта вельмі ўласнае, глыбока перажытае, выпакутаванае і адначасова грамадска значнае, агульначалавечае, важнае для ўсіх.\\
 Антона Косміча глыбока ўзрушыла смерць яго лепшага сябра Мар'яна Пташынскага. Падсвядома ён адчувае, што Пташынскі быў забіты. I таму не адступае ад жадання раскрыць праўду.\\
-Меў рацыю Міхась Тычына, які ў [[slounik>рэцэнзія|рэцэнзіі]] на раман "Чорны замак Альшанскі" пісаў: "У рамане Караткевіча акцэнт ставіцца на ўслаўленні чалавечай інтуіцыі, творчых адносін да свету, у аснове якіх ляжыць усё вялікае багацце чалавечай прыроды, яго эрудыцыя, яго жывое, непасрэднае ўспрыманне падзей і ўменне павярнуць сабе на карысць нават самую нявыгадную сітуацыю". Космічу ўласцівы нешаблонны, творчы і актыўны падыход да жыцця і людзей. Імкнучыся расшыфраваць тэкст старажытнай запіскі, ён разумее перавагу чалавека ў гэтых адносінах над любой, самай разумнай машынай, бо нават "адмаўленне загадзя ад невырашальнай задачы не сведчанне бяссілля, а сведчанне ўсемагутнай сілы чалавечай логікі". I гэта логіка грунтуецца на жывой чалавечай страсці, інтуіцыі, фантазіі і розуме, на актыўным, неабыякавым стаўленні да жыцця і людзей.\\
+Меў рацыю Міхась Тычына, які ў [[слоўнік/рэцэнзія|рэцэнзіі]] на раман "Чорны замак Альшанскі" пісаў: "У рамане Караткевіча акцэнт ставіцца на ўслаўленні чалавечай інтуіцыі, творчых адносін да свету, у аснове якіх ляжыць усё вялікае багацце чалавечай прыроды, яго эрудыцыя, яго жывое, непасрэднае ўспрыманне падзей і ўменне павярнуць сабе на карысць нават самую нявыгадную сітуацыю". Космічу ўласцівы нешаблонны, творчы і актыўны падыход да жыцця і людзей. Імкнучыся расшыфраваць тэкст старажытнай запіскі, ён разумее перавагу чалавека ў гэтых адносінах над любой, самай разумнай машынай, бо нават "адмаўленне загадзя ад невырашальнай задачы не сведчанне бяссілля, а сведчанне ўсемагутнай сілы чалавечай логікі". I гэта логіка грунтуецца на жывой чалавечай страсці, інтуіцыі, фантазіі і розуме, на актыўным, неабыякавым стаўленні да жыцця і людзей.\\
 Антона Косміча раздражняе міліцыянер Клепча, які "гаворыць штампамі і, там, дзе гэтага не трэба, занадта ўзнёсла". Маральная глухата нараджае казённа-бюракратычныя адносіны да справы, якую Клепча выконвае. Таму Косміч пры раскрыцці злачынства знаходзіць саюзнікаў у людзях, духоўна блізкіх яму, — Хілінскім, "Абелі ў адстаўцы", і Шчуку — прадстаўніках органаў дзяржаўнай бяспекі, людзях з багатым жыццёвым вопытам. Хілінскі, напрыклад, разважаючы пра падзеі мінулай вайны і разумеючы ўсю складанасць і супярэчлівасць жыцця, сцвярджае, што чалавек павінен заставацца чалавекам у самых крытычных сітуацыях: "Там таксама не толькі героі. Там розныя людзі былі. Была і выпадковая сволач, накіп... Адчувае — застанешся на месцы — каюк, а ў лесе, можа, і ўратуешся. Дав-вай у партызанку!.. I вось пасылаюць кагосьці на самае страшнае, на службу ў немцаў... I вось, уявім, застаўся адзіным сведкам адзін вось такі, медузападобны. Адзіным сведкам, адзінай надзеяй таго, хто "ў немцаў" прадаваў... Бывае, што і адхрысціцца гэтая "адзіная надзея"... Адрачэцца. Каб цень не лёг, каб крый божа, кар'еры не сапсуць, каб вылезці наверх... Баіцца, дрыжыць: а раптам не разбяруцца дый мяне як саўдзельніка... А мёртваму што, мёртваму ж не лягчэй? Мёртвым усё роўна, ім не баліць". Тут пісьменнік думае не толькі і, відаць, не столькі пра вайну, колькі пра чалавека і ягоныя паводзіны ў выключных абставінах.\\
 Вайна наклала адбітак на лес многіх герояў, трывожнай і балючай памяццю прысутнічае ў іхняй свядомасці. Праўда, некаторыя, напрыклад, Высоцкі, гатовы спекульнуць на гэтым святым пачуцці. Прайдзісвет і злачынца за польскім часам і ў дні вайны, кіраўнік банды ў пасляваенныя гады, ён прыкінуўся такім ціхім, бяскрыўдным і спакойным абывацелем. Яго, як і Косміча, абураюць словы, кінутыя ў іхні адрас пасажырам цягніка — "тубыльцы". Высоцкага раздражняе, што ён павінен у нейкай глухамані сядзець і шукаць схаваны нямецкі архіў, які можа выкрыць яго як злачынцу. Раздражняе, што не знаходзяцца схаваныя каштоўнасці. I ён злосна іграе перад Космічам сваю ролю пакрыўджанага. У гэтай сцэне мы яшчэ не ведаем, хто ёсць хто, што Высоцкі — колішні здраднік і бандыт. I ўсё ж Косміч падсвядома адчуў нешта няладнае ў словах Высоцкага, і яму "стала раптам сорамна і ўспаміну, і таго, як я тады расхваляваўся". А ўспомніў Косміч выпадак, калі аднойчы ў вагоне ён асадзіў рэзкім словам пасажыра, які, гледзячы з акна вагона на прыдарожны беларускі пейзаж, прамовіў, што немцы мелі рацыю, называючы гэты край "шайзэланд" (дрэнная краіна, зямля). Вось як атрымліваецца. Чалавеканенавісніцкая ідэалогія фашызму і мараль мешчаніна збліжаюцца. Пісьменнік, як той авадзень Сакрата, трывожыць і непакоіць грамадства, напамінае, якое гора прыносіць зло, у якой бы форме яно ні выяўлялася.\\
@@ Радок 24: / Радок 24: @@
 Пісьменнік піша: "Я ведаю, як вы зараз паглядзіце на мае апавяданне. Меладрама? Гамлет з чэрапам? Шкілеты флінтавых ахвяр на "Востраве скарбаў"? Баярын Орша?" У гэтым выказванні выявілася сутнасць асобы мастака. Усё гэта сапраўды магло здацца меладрамай, каб толькі не адзін маленькі, але шматзначны штрых: пад тазавымі касцямі жанчыны ляжалі костачкі дзіцяці, якое не нарадзілася. Вось яно, жыццё ва ўсёй яго аголенасці — поўнае драматызму і трагедый. I не варта нічога выдумляць, чаго не было ў жыцці. Пісьменнік сцвярджае, што "выдумшчыкаў такіх меладрам паложана, уласна кажучы, біць па мордзе".\\
 I калі Косміч пакідае Альшаны, то пра людзей, якія прыйшлі яго праводзіць, думае, што гэта былі ягоныя людзі, яны сталі яму блізкімі. Тут ён знайшоў каханне: неўзабаве Косміч жэніцца са Стасяй.\\
-У рамане "Чорны замак Альшанскі" Караткевіч дасягнуў асаблівай свабоды самавыяўлення, зрабіў, і не без поспеху, нават спробу вызначыць характар сваёй творчасці. Адзін з герояў з лагоднай [[slounik>іронія|іроніяй]] і мяккім гумарам кажа пра Караткевіча наступнае: "А нішто сабе. Толькі чумавы нейкі, дурашны. Левай рукой правае вуха цераз галаву чухае... Ніколі не ведаеш, чаго ад яго чакаць". I гэта сапраўды так. Ягоная характарыстыка ўласнай асобы, пры пэўным іранічным і гарэзлівым адценні, надзвычай трапная і дакладная. Калі ў яго папярэдніх творах узаемадзейнічалі рэалістычны і рамантычны пачаткі, то ў "Чорным замку Альшанскім" дамінуючым і вызначальным, асабліва пры паказе сучаснасці і недалёкай мінуўшчыны, з'яўляецца рэалістычны. Бывае, героі ўнутрана пратэстуюць супраць рэалізму, але, як і раней, яны пратэстуюць, паводле слоў самога пісьменніка, супраць таго паршывага нашага рэалізму, які дазволіў Космічу вытлумачыць таямніцу з'яўлення на сцяне замка адбіткаў манаха і жанчыны, а тым самым здолеў "такую казку, прыгажосць такую ў друз расшкуматаць".\\
+У рамане "Чорны замак Альшанскі" Караткевіч дасягнуў асаблівай свабоды самавыяўлення, зрабіў, і не без поспеху, нават спробу вызначыць характар сваёй творчасці. Адзін з герояў з лагоднай [[слоўнік/іронія|іроніяй]] і мяккім гумарам кажа пра Караткевіча наступнае: "А нішто сабе. Толькі чумавы нейкі, дурашны. Левай рукой правае вуха цераз галаву чухае... Ніколі не ведаеш, чаго ад яго чакаць". I гэта сапраўды так. Ягоная характарыстыка ўласнай асобы, пры пэўным іранічным і гарэзлівым адценні, надзвычай трапная і дакладная. Калі ў яго папярэдніх творах узаемадзейнічалі рэалістычны і рамантычны пачаткі, то ў "Чорным замку Альшанскім" дамінуючым і вызначальным, асабліва пры паказе сучаснасці і недалёкай мінуўшчыны, з'яўляецца рэалістычны. Бывае, героі ўнутрана пратэстуюць супраць рэалізму, але, як і раней, яны пратэстуюць, паводле слоў самога пісьменніка, супраць таго паршывага нашага рэалізму, які дазволіў Космічу вытлумачыць таямніцу з'яўлення на сцяне замка адбіткаў манаха і жанчыны, а тым самым здолеў "такую казку, прыгажосць такую ў друз расшкуматаць".\\
 Тут пісьменнік імкнуўся паказаць жыццё ва ўсім багацці і разнастайнасці, стварыць характары не толькі рамантычна яркія, але і рэалістычна праўдзівыя, тыповыя, шматгранныя, якія дзейнічаюць і раскрываюцца часам у некалькі незвычайных, але вельмі рэальных жыццёвых абставінах. Ён засяродзіўся, задумаўся над сутнасцю жыцця і смерці, над сэнсам людскога існавання. Аднак і ў гэтым рамане пазнаецца ранейшы Уладзімір Караткевіч, неўтаймаваны, неспакойны і адначасова жыццелюбівы, пяшчотны і лірычны. I ў гэтай кнізе шмат аўтарскіх адступленняў, якія сведчаць пра адзнакі таленту і светаадчування мастака, вызначаюць паэтыку твора. Пісьменнік як бы між іншым, але вельмі сур'ёзна папракне беларускіх вучоных, што яны "так і не ўдасужыліся за сто год даследаванняў зрабіць адносна поўны слоўнік старабеларускай мовы" ці заўважыць, што "славутая Мала-Мажэйкаўская царква, шэдэўр наш, на самай справе стаіць у вёсцы Мураванае".\\
 Караткевіч па-ранейшаму шмат думае пра беларускі нацыянальны характар, пра гістарычны лес беларускага народа. Паказальны дыялог Косміча і Шаблыкі:\\
 — Н-на,— сказаў урэшце я,— зямелька ў вас з фокусам!., страшнаватая. I на кожным кроку фардыбачыць, як неаб'езджаная кабыла.\\
 — А гэта таму, — сказаў Шаблыка, — што мы на сабе ездзіць нікому не дазвалялі.\\
-Галоўны герой разважае: "Добры ўклад унеслі браткі-беларусы ў культуру свайго і братняга, польскага, народаў... I потым, не будзь гэтых людзей, не выраслі б на гэтай глебе ні [[litpers>ян-баршчэўскі|Баршчэўскі]], ні паэт-тытан, ад уласнай беднасці падораны намі Польшчы". I ў гэтым выказванні няма адзнак правінцыялізму. Сапраўды, беларуская зямля дала многіх славутых людзей, у тым ліку і выдатнага польскага паэта [[litpers>адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]].\\
+Галоўны герой разважае: "Добры ўклад унеслі браткі-беларусы ў культуру свайго і братняга, польскага, народаў... I потым, не будзь гэтых людзей, не выраслі б на гэтай глебе ні [[постаці/ян-баршчэўскі|Баршчэўскі]], ні паэт-тытан, ад уласнай беднасці падораны намі Польшчы". I ў гэтым выказванні няма адзнак правінцыялізму. Сапраўды, беларуская зямля дала многіх славутых людзей, у тым ліку і выдатнага польскага паэта [[постаці/адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]].\\
 Караткевіч закранае і такое пытанне, як захаванне помнікаў архітэктуры і ўвогуле духоўнай і матэрыяльнай культуры беларускага народа. Што казаць, часта сустракаліся ў тыя гады выпадкі, калі аснова старажытнай будыніны была падмуркам для кароўніка, а на помнік архітэктуры гналі бульдозер.\\
 У сваім рамане пісьменнік выступіў супраць духоўнага спусташэння чалавека. Ён імкнуўся раскрыць не прыватную і займальную гісторыю, што здарылася з ягоным героем, а паспрабаваць выявіць повязь паміж мінуўшчынай і сучаснасцю, раскрыць жыццё ва ўсіх яго складанасцях і супярэчнасцях, сцвердзіць думку пра непераможнасць і ўсемагутнасць дабра і чалавечнасці.\\
 Косміч, Шаблыка, Змагіцель, Хілінскі і іншыя станоўчыя героі рамана неабыякавыя да зла і несправядлівасці. Сумленныя людзі, яны вераць, што "помста ўсё ж ёсць... За кожную кроплю крыві, за кожную слязу. Не цяпер, дык заўтра. Не самому, дык нашчадкам". I разважаюць яны на ўзроўні персанажаў класічных твораў. Нагадаем хоць бы герояў Дастаеўскага з іхнім пакутлівым роздумам над многімі праблемамі людскога быцця.\\
-Роздумам над лёсам чалавечым і над прызначэннем творцы Уладзімір Караткевіч блізкі і да [[litpers>максім-гарэцкі|Максіма Гарэцкага]]. Так, беларускі аўтар у драматызаванай аповесці "Антон" Гарэцкага мукі галоўнага героя і прычыну ягонага самагубства бачыць у драме чалавечага духу. Апавядальнік на заключнай старонцы твора паведамляе: "Схадзіў я на наклон крыжу твайму пахіламу, Антоне, пасядзеў пад бярозкаю шумна-ціхаю, падзівіўся на край родны беларускі і\\
+Роздумам над лёсам чалавечым і над прызначэннем творцы Уладзімір Караткевіч блізкі і да [[постаці/максім-гарэцкі|Максіма Гарэцкага]]. Так, беларускі аўтар у драматызаванай аповесці "Антон" Гарэцкага мукі галоўнага героя і прычыну ягонага самагубства бачыць у драме чалавечага духу. Апавядальнік на заключнай старонцы твора паведамляе: "Схадзіў я на наклон крыжу твайму пахіламу, Антоне, пасядзеў пад бярозкаю шумна-ціхаю, падзівіўся на край родны беларускі і\\
 — Жыць!\\
 Вечны спакой табе, Антоне, і табе, Іванька!\\
@@ Радок 39: / Радок 39: @@
 Браты, сястрычкі, ідзіце за мною. Дзядзінка! Выстагнаўся твой пляменнік.\\
 — Жыць!"\\
-Галоўны герой рамана Караткевіча ў [[slounik>эпілог|эпілогу]] сцвярджае, што ён пастараецца "пражыць жыццё, рэшту яго спаўна... Аддаць сябе поўнасцю братам". I тады ён пойдзе на спатканне з Богам, калі ён у яго ёсць, і скажа Богу: "Я адрабіў спаўна і па сваёй ахвоце сваю катаргу на зямлі. Я зрабіў нават болей таго, што мог. I не для сябе, а дзеля іх, дзеля гэтага акіяна, народа майго".\\
+Галоўны герой рамана Караткевіча ў [[слоўнік/эпілог|эпілогу]] сцвярджае, што ён пастараецца "пражыць жыццё, рэшту яго спаўна... Аддаць сябе поўнасцю братам". I тады ён пойдзе на спатканне з Богам, калі ён у яго ёсць, і скажа Богу: "Я адрабіў спаўна і па сваёй ахвоце сваю катаргу на зямлі. Я зрабіў нават болей таго, што мог. I не для сябе, а дзеля іх, дзеля гэтага акіяна, народа майго".\\
 I заканчваецца твор шматзначнай і красамоўнай фразай: "О, жыццё!"\\
 Гэтыя і многія іншыя радкі сведчылі пра глыбока гуманістычны змест твораў Караткевіча, пра яго самаахвярнае служэнне мастацкаму слову. Вернасць свайму народу азначала для пісьменніка вернасць вялікім гуманістычным прынцыпам дабра і справядлівасці. I ён ніколі не саступаў з таго шляху, які выбраў.\\
@@ Радок 49: / Радок 49: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>уладзімір-караткевіч/творчасць-уладзіміра-караткевіча]]
+  * [[творы/уладзімір-караткевіч/творчасць-уладзіміра-караткевіча]]
-  * [[bellit>уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-лісце-каштанаў]]
+  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-лісце-каштанаў]]
-  * [[bellit>уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-чазенія-гдз]]
+  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-чазенія-гдз]]
-  * [[bellit>уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы]]
+  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы]]
-  * [[bellit>уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы-гдз]]
+  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы-гдз]]