Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:уладзімір-караткевіч:уладзімір-караткевіч-хрыстос-прызямліўся [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ творы:уладзімір-караткевіч:уладзімір-караткевіч-хрыстос-прызямліўся [2025/08/23 15:58] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Уладзімір Караткевіч — Хрыстос прызямліўся ў Гародні ======
-Бясспрэчнай заслугай [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] з'яўляецца тое, што ўпершыню ў беларускай літаратуры ён стварыў такі глыбокі і змястоўны філасофска-гістарычны твор, як раман "Хрыстос прызямліўся ў Гародні", раман-прытчу, раман-легенду пра жыццё на Беларусі ў XVI стагоддзі, напоўнены горкай іроніяй, драматызмам і адначасова гумарам, весялосцю, аптымізмам.\\
+Бясспрэчнай заслугай [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] з'яўляецца тое, што ўпершыню ў беларускай літаратуры ён стварыў такі глыбокі і змястоўны філасофска-гістарычны твор, як раман "Хрыстос прызямліўся ў Гародні", раман-прытчу, раман-легенду пра жыццё на Беларусі ў XVI стагоддзі, напоўнены горкай іроніяй, драматызмам і адначасова гумарам, весялосцю, аптымізмам.\\
 Пры напісанні гэтага рамана Уладзімір Караткевіч праявіў вялікую мастацкую фантазію, асабліва ў тых выпадках, дзе ён не меў у дастатковай ступені неабходныя матэрыялы.\\
 Як вынікае з [[слоўнік/эпіграф|эпіграфа]], запісу з "Хронікі..." Стрыйкоўскага, падзеі, што апісваюцца ў рамане, павінны адбывацца на пачатку XVI стагоддзя, у гады праўлення Жыгімонта I Старога (1506-1548). Гэта пацвярджае і ліст да Хрыста папы рымскага Льва X, які займаў прастол у 1513-1521 гады.\\
@@ Радок 52: / Радок 52: @@
 Пісьменнік часта звяртаецца да Бібліі, што таксама пэўным чынам адбілася на стылі. Ён умела выкарыстоўвае [[слоўнік/інверсія|інверсію]] і стараславянізмы, якія надаюць твору велічнае і ўрачыстае гучанне: "гішторыяй круцельскай", "рачоны Хрыстос у Гародню зайшоў", "ныня і мы разам з вамі", "і не былэ яснасці ў душы ягонай", "Паўсюль пытаў ён аб жанчыне, якую шукаў, і нідзе ані слова не пачуў пра яе, і ў адчаі ўсё больш злаваўся на подласць роду людскога", "Што ж, ад гэтага падне мая справа?", ужывае [[слоўнік/гістарызмы|гістарызмы]]: ратман, каноны, корд, баніцыя і іншыя.\\
 Аўтар шырока выкарыстоўвае народныя выслоўі. Побач са словамі высокага кніжнага стылю ўжывае прастамоўныя словы ці выразы, свае ўласныя параўнанні — простыя, натуральныя, часам арыгінальныя і незвычайныя: "аж ногі да зямлі прыкіпелі, і неба здалося з літоўскі кажух", "Зямля была чорная. Уся ў сетцы трэшчын, у глыбокіх расколінах, сухая, як далонь земляроба і як порах", "юрод, падобны на цюк анучніка, калматы, худы, як віца", "у пергаментны скрутак, пад якім, як крывавы плявок, вісела і гайдалася пячатка мудрага і вялікага Айца", "Горад гудзеў, як вулей, у які нейкі гарэза кінуў каменьчык" і іншыя.\\
-У творы моцна адчуваецца іранічна-гумарыстычны гратэскавы пачатак, які ўзнік з усведамлення беларускім сярэдневяковым чалавекам паўнаты жыцця, з адчування ім смешнага ў рэчаіснасці. Аднак пры ўсім камізме сітуацый, у якія трапляюць героі, пісьменнік гістарычна дакладны. Прыгадаем вобраз Багдана Роскаша, беларускага двараніна, Фамы Нявернага. Як вядома, Статутам 1529 года ў Вялікім княстве Літоўскім шляхта была вылучана ў самастойнае саслоўе. Шляхціч, паводле гэтага Статута, карыстаўся многімі прывілеямі, напрыклад, асабістай і маёмаснай недатыкальнасцю, быў вызвалены ад падаткаў. Галоўным ягоным абавязкам была воінская служба. У свядомасці беларускага народа выпрацаваліся крыху насмешлівыя адносіны да "шляхецкага саслоўя". Ды і мастацкая літаратура сказала сваё важкае слова пра дробнапамесную шляхту. Прыгадаем і [[litpers>адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]], які пісаў, што шляхціц у сваім агародзе роўны ваяводзе, і [[litpers>вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] з ягонай "Пінскай шляхтай". Нельга абысці ўвагай таксама фанабэрыстага Адольфа Быкоўскага з "Паўлінкі" [[litpers>янка-купала|Янкі Купалы]]. I калі смех Купалы быў паблажліва-здзеклівы, то смех Караткевіча лагодны, стрыманы, афарбаваны лёгкай іроніяй. Вось як апавядае пра сябе Багдан Роскаш: "Скура ў мяне не такая грубая і закарэлая, як у нейкага там мужыка або ў польскага ці жмойскага двараніна, і таму я ішоў за высокай сваей сахою асцярожна, каб церне не ўпялася ў нагу". Камічны эфект дасягаецца тут дзякуючы кантрастнасці — усведамленнем Роскашам сваёй перавагі над іншымі і рэальным станам рэчаў. Ён, як і звычайны мужык, ішоў за сахою босы, асцерагаўся, "каб церне не ўпялася ў нагу". Паказальна і наступнае выказванне Роскаша: "Ды дваранін нізавошта б з каня не ўпаў — хіба што толькі зусім п'яны". Там, дзе з'яўляецца Роскаш, пануе весялосць. Ён любіць пагуляць, выпіць і ўвогуле адчуць усе асалоды жыцця, якія толькі могуць быць. Каларытна і маляўніча апісаны ў рамане гулянкі апосталаў. Згадаем хоць бы сцэну, дзе магутны Багдан Роскаш для радасці і ўцехі апосталаў на выцягнутых руках прынёс аж восем дзевак і не зморкаў нейкіх, а такіх, дзе "ёсць што абняць". Як бачым, Уладзімір Караткевіч плённа працягваў і развіваў гумарыстычна-сатырычны кірунак у беларускай літаратуры.\\
+У творы моцна адчуваецца іранічна-гумарыстычны гратэскавы пачатак, які ўзнік з усведамлення беларускім сярэдневяковым чалавекам паўнаты жыцця, з адчування ім смешнага ў рэчаіснасці. Аднак пры ўсім камізме сітуацый, у якія трапляюць героі, пісьменнік гістарычна дакладны. Прыгадаем вобраз Багдана Роскаша, беларускага двараніна, Фамы Нявернага. Як вядома, Статутам 1529 года ў Вялікім княстве Літоўскім шляхта была вылучана ў самастойнае саслоўе. Шляхціч, паводле гэтага Статута, карыстаўся многімі прывілеямі, напрыклад, асабістай і маёмаснай недатыкальнасцю, быў вызвалены ад падаткаў. Галоўным ягоным абавязкам была воінская служба. У свядомасці беларускага народа выпрацаваліся крыху насмешлівыя адносіны да "шляхецкага саслоўя". Ды і мастацкая літаратура сказала сваё важкае слова пра дробнапамесную шляхту. Прыгадаем і [[постаці/адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]], які пісаў, што шляхціц у сваім агародзе роўны ваяводзе, і [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] з ягонай "Пінскай шляхтай". Нельга абысці ўвагай таксама фанабэрыстага Адольфа Быкоўскага з "Паўлінкі" [[постаці/янка-купала|Янкі Купалы]]. I калі смех Купалы быў паблажліва-здзеклівы, то смех Караткевіча лагодны, стрыманы, афарбаваны лёгкай іроніяй. Вось як апавядае пра сябе Багдан Роскаш: "Скура ў мяне не такая грубая і закарэлая, як у нейкага там мужыка або ў польскага ці жмойскага двараніна, і таму я ішоў за высокай сваей сахою асцярожна, каб церне не ўпялася ў нагу". Камічны эфект дасягаецца тут дзякуючы кантрастнасці — усведамленнем Роскашам сваёй перавагі над іншымі і рэальным станам рэчаў. Ён, як і звычайны мужык, ішоў за сахою босы, асцерагаўся, "каб церне не ўпялася ў нагу". Паказальна і наступнае выказванне Роскаша: "Ды дваранін нізавошта б з каня не ўпаў — хіба што толькі зусім п'яны". Там, дзе з'яўляецца Роскаш, пануе весялосць. Ён любіць пагуляць, выпіць і ўвогуле адчуць усе асалоды жыцця, якія толькі могуць быць. Каларытна і маляўніча апісаны ў рамане гулянкі апосталаў. Згадаем хоць бы сцэну, дзе магутны Багдан Роскаш для радасці і ўцехі апосталаў на выцягнутых руках прынёс аж восем дзевак і не зморкаў нейкіх, а такіх, дзе "ёсць што абняць". Як бачым, Уладзімір Караткевіч плённа працягваў і развіваў гумарыстычна-сатырычны кірунак у беларускай літаратуры.\\
 Здаровым народным гумарам прасякнута ўся кніга. Каларытна апісана, як уцякалі "ліхадзеі, скамарошкі, блазны несамавітыя" са Свіслачы і ад шляхцюкоў з хутара ля вёскі Вераскава, дзе яны спалілі хату "каменнай бабы". Камічная сцэна ўваходу Хрыста і ягоных апосталаў у Гародню ("і на тварах іхніх было ўсё, што душа зажадае, толькі не святасць"). З адценнем гумару і іроніі апавядае пісьменнік пра прыгоды сваіх герояў. Яны акунаюць п'янага да забыцця Лазара ў крыніцу, дзе той працверазеў. I ў падзяку за такое "ўваскрэсенне" дамашнія Лазара частуюць Хрыста і апосталаў ды даюць ім яшчэ на дарогу. Падарожнікі ідуць далей: "... I зноў дарога. Поўныя сумы за спіною. У скрыні ў Іуды бразгаюць грошы, і, значыць, можна ісці далёка-далёка. А перад Іліяшам бяжыць свіння. Адна з двухсот Лазаравых. Таму што Лазар — сальняк. Свіння харошая, пярэстая". Ад перапою ў іх баляць галовы. Сябры з самазадавальненнем і скрытаю ўсмешкай наракаюць, што ў падзяку за ўваскрэсенне Лазара іх добра-такі пачаставалі.\\
 Наракае на свой лёс таксама і гародзенскі кат, які чалавека ведае да апошняга і лічыць, што работа ў яго старадрэўняя, пачэсная, ганаровая: "З усімі вялікімі людзьмі, ужо не кажучы пра ўсіх разумных, знаёмы". Нават ад людзей, якіх ён карае, гэты кат хацеў бы пачуць словы падзякі. Але яму падзякуюць хіба толькі айцы царквы.\\