Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Уладзімір Караткевіч — Маці ўрагану
&keywords = Караткевіч, маці, Вецер, Агна
&abstract = Чытаць кароткі змест п'есы "Маці ўрагану" Уладзіміра Караткевіча
&iftrue = nan
~~

====== Уладзімір Караткевіч — Маці ўрагану ======
У сярэдзіне XVIII стагоддзя, калі адбываецца дзеянне п'есы, у Рэчы Паспалітай назіраўся глыбокі крызіс абсалютысцкай улады і дзяржаўнасці. Былі амаль паралізаваны выканаўчая і судовая ўлады, бяздзейнічаў закон. Магнаты, аддаючы цэлыя рэгіёны пад апеку арандатараў, асуджалі гэтыя вобласці на беззаконне. Пры гэтым няшчадна прыгняталася амаль усё насельніцтва краю - ад сялян і мяшчан да дробнай шляхты і святароў. У такой сітуацыі апынулася Крычаўскае староства, фактычна аддадзенае на рабункі хіжым адкупшчыкам - братам Іцкавічам.\\
У прадмове да п'есы [[творы/уладзімір-караткевіч/творчасць-уладзіміра-караткевіча|Уладзімір Караткевіч]] падрабязна аналізуе эканамічную сітуацыю на Крычаўшчыне, што папярэднічала выбуху народнага гневу ў 1743 - 1744 гадах. Гэта сведчыць пра тое, што пад рамантычныя ў цэлым дзеянне і характары аўтар імкнуўся падвесці трывалую рэалістычную падставу.\\
Трагізм сітуацыі, у якой апынуліся крычаўцы, акрэсліваецца аўтарам надзвычай эмацыянальна: "Поўная безвыходнасць панавала над крычаўскімі паўстанцамі. Няма выйсця. Нідзе.\\
Але чалавек не можа пагадзіцца з гэтым. Зламаць шыю лёсу, нават калі сам пры гэтым зломіш шыю. Адказваць безнадзейнай барацьбою на безнадзейнасць, уласнай загібеллю на безвыходнасць становішча.\\
Нават самім паражэннем перамагчы - гэтага чалавеку не можа забараніць ніхто.\\
У гэтым пафас паўстання, як яго разумее аўтар...".\\
Аўтар зноў выбірае панарамны спосаб паказу падзей паўстання. Ёсць у творы і масавыя, і нават батальныя сцэны. Дзеянне штораз пераносіцца то ў палац князёў Радзівілаў, то ў карчму, то ў шляхецкі маёнтак, то на поле бітвы. Трагічныя эпізоды чаргуюцца са сцэнамі, у якіх пераважае смех, часам грубаваты народны гумар. Смехавая, карнавальная стыхія звязана перадусім з вобразамі карчмаркі Магды і яе каханка Лаўрэна Каўбасы, якія выконваюць у творы амплуа блазнаў.\\
У гэтым сэнсе п'еса таксама мае прыкметы кінематаграфічнасці; зрэшты, па матывах твора быў пастаўлены аднайменны мастацкі фільм у 1990 годзе (рэжысёр Юры Марухін).\\
Асноўнае дзеянне твора пабудавана паводле законаў драмы. На першы план вылучаюцца дзве асобы - Агна і Васіль Вецер.\\
Цікава, што ў лік цэнтральных персанажаў не трапіў нават Васіль Вашчыла, натхніцель і кіраўнік паўстання. Ён сваім душэўным складам, бунтарскімі якасцямі настроены на барацьбу.\\
У адрозненне ад яго Васіль Вецер - чалавек далікатнага, вытанчанага душэўнага складу, высокаадукаваны, схільны да самааналізу інтэлігент, гуманіст. Паўстанне распачынаецца якраз у той момант, калі Вецер бярэ шлюб з Надзеяй, у якую бязмерна закаханы. І вось у момант найвялікшага чалавечага шчасця прыходзіць вестка пра паўстанне і прапанова Васілю ўдзельнічаць у ім. Ад чаго ён спярша адмаўляецца.\\
Не, дарэмна Васіль Вашчыла ў гарачцы называе Ветра здраднікам. Васіль Вецер - не здраднік і не баязлівец. Але як чалавек інтэлекту, міралюбівы па натуры і закаханы ў жыццё, ён мае свае аргументы супраць кровапраліцця і забойстваў. Ён прыводзіць іх у размове з маці.\\
"В е ц е р. Я не жадаю крыві. Ува мне зараз неба. І я так палюбіў жыццё і Надзею, што трэба баяцца, як бы я не зганьбіў сябе яшчэ горш... Вось схопяць... Ты можаш зрабіць так, каб я не пахіснуўся, каб смяяўся ім у вочы, каб не стагнаў ад успамінаў у апошнюю ноч? Я не жадаю даць ім гэтае ўцехі. Я не хачу чужой крыві і не хачу ліць сваю! Ратуй мяне. Зрабі, каб я не шкадаваў іхняга жыцця і свайго. Ратуй мяне ад ганьбы!".\\
Маем адвечны ў драматургіі выбар - паміж грамадзянскім абавязкам і асабістым шчасцем. У гэтым творы сітуацыя выбару вырашаецца спосабам, надзвычай характэрным для рамантычнага стылю, -- праз экстраардынарны, выключны ўчынак. Гэты ўчынак робіць маці Васіля Ветра, Агна.\\
Яна таксама як і сын, не пазбаўлена ваганняў; выбар даецца ёй не менш балюча. Але Агна натура дзейсная, рашучая, бескампрамісная. Гэтыя якасці былі ўласцівыя славутым жанчынам Беларусі.\\
Агна пасылае сына ў пячору, дзе жыве "чалавек", Пракажоны. Захварэўшы на праказу, Вецер перастане шкадаваць аб страчаных жыццёвых радасцях і цалкам аддасць сябе барацьбе. Яго лёс дзеляць з ім маці і жонка.\\
У творы яшчэ нямала ўражлівых, неардынарных, эфектных эпізодаў, якія сведчаць пра рамантычны характар дзеяння. Напрыклад, лютая, фантастычна жорсткая расправа князя Гераніма Радзівіла над паўстанцамі - іх зашываюць у мядзведжыя шкуры і цкуюць сабакамі. Або помста Агны Вецер, якая перадае праказу паслугачам князя і праклінае самога Гераніма.\\
Рамантызацыі падлягаюць і антыгероі. Гэта азначае, што перад намі не проста адмоўныя персанажы, але асобы, надзеленыя выключнай жорсткасцю, падступніцтвам, дэманізмам, "метафізічным злом". Асабліва вылучаецца паміж астатнімі сам Геранім Радзівіл - разумны і цынічны, страшны як для ворагаў, так і для свайго атачэння, але не пазбаўлены пачуцця "чорнага гумару".\\
Пошук характараў у творы ідзе ўскладненым шляхам: на рэалістычнай, гістарычнай глебе, але з дапамогай сродкаў рамантызацыі, узбуйнення вобразаў, гіпербалізацыі. У параўнанні з п'есай [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-званы-віцебска|"Званы Віцебска"]] персанажам у большай ступені ўласцівае адчуванне гісторыі, свайго месца ў ёй, значнасці сваіх учынкаў. Займальнасць, дынаміка дзеяння, вострая інтрыга не заміналі аўтару паставіць філасофскае пытанне пра сэнс змагання і ахвяр, пра магчымасць чалавека ўплываць на ход гісторыі. Ці магчыма перамога, хаця б маральная, у безнадзейных абставінах? Які кошт такому супраціву, ці будзе ён мець наступствы?\\
Як бы ў адказ на гэтыя пытанні ў фінальнай сцэне твора "далятае аднекуль, як з таго свету, трубны голас ці то Ільі, ці то Дудара".\\
"Г о л а с. Маці. Пачуй нас. Не чуеш? Маці ветру. Маці ўрагану! Чорта яны нас узялі! Чорта лысага яны ўзялі і возьмуць нас!".

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/уладзімір-караткевіч/творчасць-уладзіміра-караткевіча]]
  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы]]
  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-чазенія-гдз]]
  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-кніганошы-гдз]]
  * [[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-лісце-каштанаў]]