Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:максім-багдановіч:творчасць-максіма-багдановіча [2025/08/23 15:43] – vedybeadmin
+++ творы:максім-багдановіч:творчасць-максіма-багдановіча [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Творчасць Максіма Багдановіча ======
-«Усяго 25 свечак адпала на зямным бяседным стале [[litpers>максім-багдановіч|Максіма Багдановіча]]. Кал і ў маі 1917 года пагасла апошняя, тоненькая і пахілая, побач не было ні сваякоў, ні сяброў, і выпадковыя людзі, якія паклалі ў камяністую крымскую зямлю высушанае туберкулёзам маладое цела, не здагадаліся нават, што хавалі аднаго з найвыдатнейшых беларускіх паэтаў, аднаго з самых любімых сыноў нацыі», — так пісаў [[litpers>генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]] у артыкуле «І жыве сёння з намі...» пра страту, якая напаткала беларускі народ у маі 1917 г.
+«Усяго 25 свечак адпала на зямным бяседным стале [[постаці/максім-багдановіч|Максіма Багдановіча]]. Кал і ў маі 1917 года пагасла апошняя, тоненькая і пахілая, побач не было ні сваякоў, ні сяброў, і выпадковыя людзі, якія паклалі ў камяністую крымскую зямлю высушанае туберкулёзам маладое цела, не здагадаліся нават, што хавалі аднаго з найвыдатнейшых беларускіх паэтаў, аднаго з самых любімых сыноў нацыі», — так пісаў [[постаці/генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]] у артыкуле «І жыве сёння з намі...» пра страту, якая напаткала беларускі народ у маі 1917 г.
 Якою ж «высокаю красою» трэба было валодаць, якую мець сілу і мужнасць, каб незадоўга да смерці ў сваім апошнім вершы так несамотна і светла сказаць пра зробленае ім для «краіны-браначкі», для свайго народа:
@@ Радок 21: / Радок 21: @@
 Кніга «з друкарні пана Марціна Кухты», — адзіны прыжыццёвы зборнік «Вянок» (1913). Засталіся рукапісы яго твораў з папраўкамі, дапрацоўкамі. Паэт рыхтаваў да выдання яшчэ тры зборнікі. «Узяў я карандаш, палавіну вершаў выкасаваў зусім, другую палавіну паспрабую абгладзіць. Дадам да гэтай другой палавіны лепшыя з вершаў 1912-1915 гг., і выйдзе зборнік «Маладзік» або «Красавік»... Выйдзе яшчэ адзін зборнік — «Пярсцёнак». А з вершаў апошняга часу і трэці — «Шыпшына». «Выкасоўваў» адны радкі, «абгладжваў» другія, бо ведаў, што не мае права на слабы верш, бо па кожным яго творы будуць меркаваць пра здольнасць беларускай мовы расказаць пра свой народ, які абавязкова выйдзе на шлях самаўсведамлення і адраджэння, які дачакаецца «залацістага, яснага дня». Тыя Багдановічавы праўкі — узор таго, як «трэба з сталі каваць, гартаваць гібкі верш, абрабіць яго трэба з цярпеннем».
-Зборнік вершаў Багдановіча на рускай мове называецца «Зеленя», што ў перакладзе на нашу мову азначае «ўсходы», «рунь». Ён сваім «гарачым словам рунь узняў на роднай зямлі», як вобразна сказаў пра спадчыну Багдановіча [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзімір Караткевіч]]. А кожнай хвілінай свайго такога кароткага і такога яркага жыцця пакінуў нам нямы папрок і дакор, што не спраўдзілі яго надзей. Некаторыя з нас, жывучы на зямлі сваіх продкаў, так і не змаглі авалодаць іх мовай... І ўжо адным гэтым не выключылі магчымасць весці ганебныя і абражальныя для любой нацыі спрэчкі, ці патрэбна наогул яна нам, тая мова, бо, можа, «ёй знікнуць пара»!
+Зборнік вершаў Багдановіча на рускай мове называецца «Зеленя», што ў перакладзе на нашу мову азначае «ўсходы», «рунь». Ён сваім «гарачым словам рунь узняў на роднай зямлі», як вобразна сказаў пра спадчыну Багдановіча [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзімір Караткевіч]]. А кожнай хвілінай свайго такога кароткага і такога яркага жыцця пакінуў нам нямы папрок і дакор, што не спраўдзілі яго надзей. Некаторыя з нас, жывучы на зямлі сваіх продкаў, так і не змаглі авалодаць іх мовай... І ўжо адным гэтым не выключылі магчымасць весці ганебныя і абражальныя для любой нацыі спрэчкі, ці патрэбна наогул яна нам, тая мова, бо, можа, «ёй знікнуць пара»!
-Ён жа, народжаны ў Менску, асірацелы ў Гродне, вывезены пяцігадовым з Беларусі, на доўгія гады адарваны ад роднай зямлі, ад матчынай мовы і бабуліных казак, вырашыў «авалодаць роднай мовай сваіх продкаў і авалодаць так, каб пісаць прыгожыя вершы і абагаціць гэтую мову новымі мастацкімі формамі», як пра тое напісана ў зборы ўспамінаў і біяграфічных матэрыялаў пра М. Багдановіча «Шлях паэта». І вучыўся М. Багдановіч у Ніжнім Ноўгарадзе (1902-1908) і Яраслаўлі (1908-1916). Бацька паэта Адам Ягоравіч, пісьменнік, вучоны, ва ўспамінах пра сына пісаў, што ў сям'і нават размаўлялі па-руску, але звычаі, захапленні ў аснове сваёй былі беларускія. Казкі і песні бацькоўскага краю, трапныя народныя [[slounik>прыказка|прыказкі]] і прымаўкі жывілі паэтычную душу Максіма і настолькі захапілі яго, што ў гады вучобы ў Яраслаўскім юрыдычным ліцэі ён арганізоўвае і вядзе сярод ліцэістаў гурток вывучэння беларускага фальклору. Беларускую мову ён вывучыў самастойна, яшчэ калі вучыўся ў Ніжагародскай мужчынскай гімназіі. Асабліва цікавіўся гісторыяй і этнаграфіяй Беларусі, а пад уздзеяннем твораў Янкі Купалы, [[litpers>янка-лучына|Янкі Лучыны]], Якуба Коласа, [[litpers>алаіза-пашкевіч-цётка|Цёткі]], [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[litpers>вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] і сам пачынае пісаць на роднай мове.
+Ён жа, народжаны ў Менску, асірацелы ў Гродне, вывезены пяцігадовым з Беларусі, на доўгія гады адарваны ад роднай зямлі, ад матчынай мовы і бабуліных казак, вырашыў «авалодаць роднай мовай сваіх продкаў і авалодаць так, каб пісаць прыгожыя вершы і абагаціць гэтую мову новымі мастацкімі формамі», як пра тое напісана ў зборы ўспамінаў і біяграфічных матэрыялаў пра М. Багдановіча «Шлях паэта». І вучыўся М. Багдановіч у Ніжнім Ноўгарадзе (1902-1908) і Яраслаўлі (1908-1916). Бацька паэта Адам Ягоравіч, пісьменнік, вучоны, ва ўспамінах пра сына пісаў, што ў сям'і нават размаўлялі па-руску, але звычаі, захапленні ў аснове сваёй былі беларускія. Казкі і песні бацькоўскага краю, трапныя народныя [[слоўнік/прыказка|прыказкі]] і прымаўкі жывілі паэтычную душу Максіма і настолькі захапілі яго, што ў гады вучобы ў Яраслаўскім юрыдычным ліцэі ён арганізоўвае і вядзе сярод ліцэістаў гурток вывучэння беларускага фальклору. Беларускую мову ён вывучыў самастойна, яшчэ калі вучыўся ў Ніжагародскай мужчынскай гімназіі. Асабліва цікавіўся гісторыяй і этнаграфіяй Беларусі, а пад уздзеяннем твораў Янкі Купалы, [[постаці/янка-лучына|Янкі Лучыны]], Якуба Коласа, [[постаці/алаіза-пашкевіч-цётка|Цёткі]], [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]], [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] і сам пачынае пісаць на роднай мове.
 У 1907 г. у «Нашай ніве» з'явіўся яго першы твор — лірычнае апавяданне «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-музыка|Музыка]]», галоўнай праблемай якога з'яўляецца праблема прызначэння мастака ў грамадстве і сцверджанне ролі духоўнага ў жыцці народа.
@@ Радок 29: / Радок 29: @@
 Эвалюцыя ўсведамлення паэтам духоўнасці дасягае свайго афарыстычнага выяўлення ў словах: «Нашто каласы, калі няма васількоў?» («Апокрыф»).
-Роля біблейскіх [[slounik>рэмінісцэнцыя|рэмінісцэнцый]] у «Апокрыфе» надзвычай разнастайная — ад апоры на аўтарытэт Бібліі і яе ідэю, што «не хлебам адзіным жыве чалавек», да прытчавасці як асноўнага мастацкага сродку. Але галоўнае — гэта стварэнне мнагазначнасці, вобразнасці і напаўненне яе філасофскім зместам.
+Роля біблейскіх [[слоўнік/рэмінісцэнцыя|рэмінісцэнцый]] у «Апокрыфе» надзвычай разнастайная — ад апоры на аўтарытэт Бібліі і яе ідэю, што «не хлебам адзіным жыве чалавек», да прытчавасці як асноўнага мастацкага сродку. Але галоўнае — гэта стварэнне мнагазначнасці, вобразнасці і напаўненне яе філасофскім зместам.
 Модным было перакананне М. Багдановіча, што народ, які не ўсведамляе ролі духоўнага ў сваім жыцці і грэбуе духоўным, пазбаўлены будучыні, бо ўрэшце страчвае і матэрыяльнае, і духоўнае. У «Апокрыфе» гэтая вечная біблейская ісціна напоўнена нацыянальным зместам: «і хадзіў Ён ( Бог) па ўсяму нашаму краю: і па Міншчыне, і па Віцебшчыне, і па Магілёўшчыне, і па Задзвінскай зямлі...» Лепш за іншых М. Багдановіч усведамляў, што калі не вырашаць праблему духоўнасці, то праблематычным стане само існаванне нашай нацыі. Васількі ў «Апокрыфе» — сімвал духоўнасці наогул і мастацтва ў прыватнасці.
@@ Радок 47: / Радок 47: @@
 Збудзіць святое сумленне, дапамагчы свайму народу парваць «духа путы», каб «ясны дзень» да нас наблізіўся, зможа толькі той пясняр, даводзіць Багдановіч, які не толькі клапоціцца пра тэхніку свайго «гібкага верша», але ўсяго сябе без астатку прысвяціць народу.
-Верш «Бывае, вада перапоўніць...» кранае нас не толькі лірызмам і адлюстраванай у ім асабістай трагедыяй паэта: «Я гэткі: Пяю я з надтрэснутым сэрцам, Апошні свой скарб аддаю». Верш здзіўляе і захапляе як факт мастацтва. У ім выявілася адметнасць стылю паэта М. Багдановіча: [[slounik>асацыятыўнасць|асацыятыўнасць]], схільнасць да філасофскіх абагульненняў праз вобразы і біблейскія рэмінісцэнцыі.
+Верш «Бывае, вада перапоўніць...» кранае нас не толькі лірызмам і адлюстраванай у ім асабістай трагедыяй паэта: «Я гэткі: Пяю я з надтрэснутым сэрцам, Апошні свой скарб аддаю». Верш здзіўляе і захапляе як факт мастацтва. У ім выявілася адметнасць стылю паэта М. Багдановіча: [[слоўнік/асацыятыўнасць|асацыятыўнасць]], схільнасць да філасофскіх абагульненняў праз вобразы і біблейскія рэмінісцэнцыі.
 Максім Багдановіч параўноўвае творцаў са стаўкамі. Адзін ставок перапаўняецца вадой, і калі «з яго выбежыць лішак, дык далей вада не бяжыць». Калі ж вада прарве плаціну — «сохне няшчасны ставок», бо з яго выбеглі «апошнія хвалі».
@@ Радок 57: / Радок 57: @@
 Другі ўсё, што мае.
-Прыгадаем біблейскую [[slounik>прытча|прытчу]] пра ахвяраванні на храм багацеем і няшчаснай удавой. Павучаючы сваіх вучняў, Ісус Хрыстос даводзіў, што намнога большым было ахвяраванне ўдавы, бо яна аддала апошняе, што мела, а багацей — лішняе з таго, што меў...
+Прыгадаем біблейскую [[слоўнік/прытча|прытчу]] пра ахвяраванні на храм багацеем і няшчаснай удавой. Павучаючы сваіх вучняў, Ісус Хрыстос даводзіў, што намнога большым было ахвяраванне ўдавы, бо яна аддала апошняе, што мела, а багацей — лішняе з таго, што меў...
 Без астатку ўсяго сябе і «апошні свой скарб» прысвяціў Багдановіч «краіне-браначцы» і свайму народу. У 1916 г. пасля заканчэння Яраслаўскага юрыдычнага ліцэя, стоячы на ростанях, выбірае для сябе шлях не чыноўніка, а слугі народа. Яшчэ ў выніку першай паездкі паэта на Радзіму ў 1911 г. Ім быў напісаны цыкл вершаў «Старая Беларусь».
@@ Радок 71: / Радок 71: @@
 У ёй нават мовы няма.
-Ён даказаў, што беларуская культура «не монстр, не рарытэт, не унікум», а глыбока жыццёвая з'ява, што на беларускай мове можна выказаць самыя высакародныя пачуцці; яна прыдатная для такіх «вытанчаных» паэтычных жанраў, як [[slounik>санет|санет]], [[slounik>трыялет|трыялет]], [[slounik>рандо|рандо]], [[slounik>тэрцына|тэрцыны]].
+Ён даказаў, што беларуская культура «не монстр, не рарытэт, не унікум», а глыбока жыццёвая з'ява, што на беларускай мове можна выказаць самыя высакародныя пачуцці; яна прыдатная для такіх «вытанчаных» паэтычных жанраў, як [[слоўнік/санет|санет]], [[слоўнік/трыялет|трыялет]], [[слоўнік/рандо|рандо]], [[слоўнік/тэрцына|тэрцыны]].
 У вершах «Лeтапісец», «Кніга», «Перапісчык» паэт нагадвае ўсім пра тое, што беларусы адыгралі значную ролю ў развіцці культуры ўсяго ўсходняга славянства.
-Вершы пра родны край, сэнс жыцця і самае святое пачуццё — любоў да Радзімы — «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-слуцкія-ткачыхі|Слуцкія ткачыхі]]», «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-мяжы|Мяжы]]», «Як Базыль у паходзе канаў...», «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-пагоня|Пагоня]]». Вершы «Зімой», «Добрай ночы, зара-зараніца!», «Па-над белым пухам вішняў...», «Зімовая дарога» — пра непаўторную прыгажосць родных краявідаў. [[slounik>асананс|Асананс]] і [[slounik>алітэрацыя|алітэрацыю]] паэт лічыў найбольш тонкімі сродкамі паэтычнага ўз'дзеяння. У яго вершах мы чуем раскаты грому, чуем, як «у бубны дахаў вецер б'е», чуем скрып снегу, пошум лесу. Хораша выяўляецца ў паэтычных радках звонкае і плаўнае гучанне беларускага слова, таму так добра кладуцца вершы паэта на музыку. [[slounik>эпітэт|Эпітэты]] і параўнанні ў яго вершах даюць нам магчымасць і самім убачыць заснежаную прастору, убачыць поле, што «нікне ў срэбным тумане», снег, што «блішчыць, як холодная сталь», дарожкі, што «ўюцца змейкой срабрыстай», «маркотныя месяца рожкі», што «праз морозную мглу зіхацяць»...
+Вершы пра родны край, сэнс жыцця і самае святое пачуццё — любоў да Радзімы — «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-слуцкія-ткачыхі|Слуцкія ткачыхі]]», «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-мяжы|Мяжы]]», «Як Базыль у паходзе канаў...», «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-пагоня|Пагоня]]». Вершы «Зімой», «Добрай ночы, зара-зараніца!», «Па-над белым пухам вішняў...», «Зімовая дарога» — пра непаўторную прыгажосць родных краявідаў. [[слоўнік/асананс|Асананс]] і [[слоўнік/алітэрацыя|алітэрацыю]] паэт лічыў найбольш тонкімі сродкамі паэтычнага ўз'дзеяння. У яго вершах мы чуем раскаты грому, чуем, як «у бубны дахаў вецер б'е», чуем скрып снегу, пошум лесу. Хораша выяўляецца ў паэтычных радках звонкае і плаўнае гучанне беларускага слова, таму так добра кладуцца вершы паэта на музыку. [[слоўнік/эпітэт|Эпітэты]] і параўнанні ў яго вершах даюць нам магчымасць і самім убачыць заснежаную прастору, убачыць поле, што «нікне ў срэбным тумане», снег, што «блішчыць, як холодная сталь», дарожкі, што «ўюцца змейкой срабрыстай», «маркотныя месяца рожкі», што «праз морозную мглу зіхацяць»...
-Метафары ў творах Багдановіча выяўляюць эмацыянальны стан [[slounik>вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]] і яго думкі. Бомы не толькі сумна гудуць, але і «запяваюць аб долі і волі, навяваюць у сэрцы спакой», «а за сцяной смяецца поле», «і думкі мкнуцца мімаволі»...
+Метафары ў творах Багдановіча выяўляюць эмацыянальны стан [[слоўнік/вобраз-лірычнага-героя|лірычнага героя]] і яго думкі. Бомы не толькі сумна гудуць, але і «запяваюць аб долі і волі, навяваюць у сэрцы спакой», «а за сцяной смяецца поле», «і думкі мкнуцца мімаволі»...
 Верай у свой народ, яго лепшую долю прасякнуты вершы «Беларусь, твой народ дачакаецца...» і «Санет». Кампазіцыя [[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-санет-паміж-пяскоў-егі|санета «Паміж пяскоў Егіпецкай зямлі...»]], выкарыстаныя ў ім параўнанні народа з жыватворнай крыніцай, асацыятыўныя сувязі паміж падзеяй, што моцна ўразіла, і загадкавасцю свайго народа, — усё спрыяе выяўленню філасофскай думкі, што дух народны «бясплодна не засне, а ўперадрынецца, маўляў, крыніца...», што духоўнае адраджэнне народа — гэта толькі пытанне часу, як і перамога дабра над злом. «І прад высокаю красою» паэзіі М. Багдановіча, у якой выяўлена і апета самае вартае пачуццё — каханне, схіляемся і мы. Палоніць нашу душу і эпічнае, як у «Вераніцы», і лірычнае, як у [[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-раманс|рамансе]] «Зорка Венера», выяўленне самоты па нязбытным каханні і адначасова ўдзячнасці лесу, за тое, што яно было ў жыцці, што сустрэў свой «вечны цэль» — свой ідэал. Мы ведаем, што ў гэтых вершах і трагедыя самога паэта, што гэта яго ўласны помнік свайму трагічнаму і адначасова шчасліваму каханню:
@@ Радок 101: / Радок 101: @@
 Ды няма адных — Страцімавых.
-«Усхвалявана, глухаватым голасам» чытаў паэт [[litpers>змітрок-бядуля|Змітраку Бядулю]], які жыў з ім у адным доме ў Ялце, куды, шукаючы паратунку, паехаў «бальны, бесскрыдлаты паэт», толькі што напісаны верш. «Надломаным тонам» прагаварыў ён канцоўку, замяніўшы слова «Страцімавых» на «Максімавых»... Так, «не вынеслі жылы напругі: Знік ты, лебедзь, у хвалях сівых», загінуў «за другі, за мяне, і за вас, і за ўсіх...»
+«Усхвалявана, глухаватым голасам» чытаў паэт [[постаці/змітрок-бядуля|Змітраку Бядулю]], які жыў з ім у адным доме ў Ялце, куды, шукаючы паратунку, паехаў «бальны, бесскрыдлаты паэт», толькі што напісаны верш. «Надломаным тонам» прагаварыў ён канцоўку, замяніўшы слова «Страцімавых» на «Максімавых»... Так, «не вынеслі жылы напругі: Знік ты, лебедзь, у хвалях сівых», загінуў «за другі, за мяне, і за вас, і за ўсіх...»
 Максімавымі патомкамі, калі заслужым, зможам звацца ўсе мы. І ён вернецца да нас не толькі ў выдатным помніку С. Вакара непадалёку ад дома, дзе нарадзіўся паэт. Прыгожы і малады, «вечна светлы і вечна дужы, вечна юны, як наша зямля». Калі заслужым, ён вернецца ў нашы душы.