Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:кузьма-чорны:сацыяльна-я-і-маральна-філасофская-прабл [2025/08/23 15:43] – vedybeadmin
+++ творы:кузьма-чорны:сацыяльна-я-і-маральна-філасофская-прабл [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 10: / Радок 10: @@
 Сёння відавочна, бадай, усім, хто здольны бачыць, што ні той лад, ні яго мараль, ні яго прынцыпы, ні яго "каштоўнасці", пра якія расказваецца ў рамане "[[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-трэцяе-пакаленне|Трэцяе пакаленне]]", не вытрымалі выпрабавання часам. Рухнула тая жудасная машына, але ж колькі ахвяр укруціла яна ў свой барабан, колькі лёсаў скалечыла, колькі гнёздаў раскідала, разбурыла!..\\
 [[творы/кузьма-чорны/жыццёвы-і-творчы-шлях-кузьмы-чорнага|Кузьма Чорны]] не раз у сваіх артыкулах даводзіў, што пісьменніка павінны цікавіць падзеі не самі па сабе, а тое, які ўплыў яны робяць на чалавека. I сюжэт, і вобразы рамана сведчаць пра тое, што пісьменнік ставіў мэту паказаць уздзеянне савецкай улады на чалавека, вызваленне яго ад уласніцкай псіхалогіі, паказаць цяжкасці станаўлення савецкай улады і ўсталёўвання новых узаемаадносін паміж людзьмі, выявіць новы, савецкі, бальшавіцкі падыход да такіх вякамі сфарміраваных каштоўнасцей, як сям'я, працавітасць...\\
-Як бачым, ужо сама задума вымагае ад твора сацыяльнай і маральна-філасофскай накіраванасці і заглыбленасці. Як жа рэалізавана ў рамане [[slounik>задума|задума]] аўтара, у чым жа ён нас пераканаў? Наколькі ўдалося таленавітаму пісьменніку-псіхолагу паказаць (як і патрабавалася тады ад усіх пісьменнікаў, што пісалі "па загаду сэрца", а сэрцы — "належалі партыі") савецкую ўладу як самую гу манную на зямлі, якая ўстанаўлівалася ў імя і на карысць такіх, як Міхал Тварыцкі?\\
+Як бачым, ужо сама задума вымагае ад твора сацыяльнай і маральна-філасофскай накіраванасці і заглыбленасці. Як жа рэалізавана ў рамане [[слоўнік/задума|задума]] аўтара, у чым жа ён нас пераканаў? Наколькі ўдалося таленавітаму пісьменніку-псіхолагу паказаць (як і патрабавалася тады ад усіх пісьменнікаў, што пісалі "па загаду сэрца", а сэрцы — "належалі партыі") савецкую ўладу як самую гу манную на зямлі, якая ўстанаўлівалася ў імя і на карысць такіх, як Міхал Тварыцкі?\\
 Вельмі арыгінальныя і цікавыя пісьменніцкія сродкі, якімі задума рэалізавана. I найперш сюжэт як найважнейшы сродак у эпічным творы. Сюжэт у рамане дэтэктыўны. Раман напісаны па законах дэтэктыўнага жанру, бо ў ім ёсць усе атрыбуты дэтэктыву: злачынствы, злачынцы і пакаранне; ёсць следства і суд. Назарэўскі судзіць Міхала, прыводзіць неабвержныя "доказы" яго віноўнасці. Такім доказам з'яўляюцца не толькі ўтоеныя ім знойдзеныя грошы, але нават закарэлая ад поту яго світка. Яна, на думку Назарэўскага, сведчыць калі не пра кулацкую прыналежнасць Тварыцкага, то пра яго філасофію кулака. Толькі ён сваё кулацкае нутро пад той світкай прыхаваць хоча, дэманструючы сваю беднасць і батрацкасць. Следства дапамагае весці жонка абвінавачанага, нават сама праводзіць вобыск: "Вельмі вырасла да Міхала варожасць. Часамі нават з'яўляліся адзнакі злараднага жадання: каб няйначай знайсці які-небудзь доказ яго вінаватасці. Увечары яна запаліла ліхтар і нанава перавярнула ўсё ў клеці. К вечару гэтага дня яна дайшла да самага большага напружання нерваў".\\
-Некаторыя хістанні і "няўпэўненасць у дачыненні да мужа і да свайго ўчынку" яна перамагла і заявіла на мужа. Пры гэтым яшчэ і параіла Назарэўскаму: "Трэба дамагацца ад яго, каб сказаў, дзе больш грошы. А не — то няхай давядзе фактамі, а не пустымі словамі, што грошай у яго больш няма". Што ж, Чорны не паграшыў супраць праўды. Як сказаў Твардоўскі: "Тут ни убавить, ни приба вить — так это было на земле!" Страшным грахом і злачынствам сталіншчыны, бальшавізму [[litpers>васіль-быкаў|Васіль Быкаў]] назваў вынішчэнне адвечнай народнай маралі. Усё можна, усё апраўдана ідэяй. Ніякіх сумненняў і ваганняў нават у дачыненні да самых блізкіх людзей. Таго патрабавала новая ідэалогія, новыя прынцыпы новай улады. Сын ішоў на бацьку, брат — на брата, жонка — на мужа. Рваліся сувязі, якія вякамі, тысячагоддзямі нельга было разарваць, — кроўныя. Сям'я як найвялікшая каштоўнасць і святыня ("сям'я — падмурак царквы", сказана ў Бібліі) таксама адрынута. Усё — на службу ідэалогіі.\\
+Некаторыя хістанні і "няўпэўненасць у дачыненні да мужа і да свайго ўчынку" яна перамагла і заявіла на мужа. Пры гэтым яшчэ і параіла Назарэўскаму: "Трэба дамагацца ад яго, каб сказаў, дзе больш грошы. А не — то няхай давядзе фактамі, а не пустымі словамі, што грошай у яго больш няма". Што ж, Чорны не паграшыў супраць праўды. Як сказаў Твардоўскі: "Тут ни убавить, ни приба вить — так это было на земле!" Страшным грахом і злачынствам сталіншчыны, бальшавізму [[постаці/васіль-быкаў|Васіль Быкаў]] назваў вынішчэнне адвечнай народнай маралі. Усё можна, усё апраўдана ідэяй. Ніякіх сумненняў і ваганняў нават у дачыненні да самых блізкіх людзей. Таго патрабавала новая ідэалогія, новыя прынцыпы новай улады. Сын ішоў на бацьку, брат — на брата, жонка — на мужа. Рваліся сувязі, якія вякамі, тысячагоддзямі нельга было разарваць, — кроўныя. Сям'я як найвялікшая каштоўнасць і святыня ("сям'я — падмурак царквы", сказана ў Бібліі) таксама адрынута. Усё — на службу ідэалогіі.\\
 Адметная асаблівасць пісьменніцкага стылю — моцная, выключная асоба ў выключных абставінах — у поўнай меры выяўлена і ў рамане "Трэцяе пакаленне". Доўгі час літаратурная крытыка фарміравала ў чытача ўсведамленне аб моцы і сіле Міхала Тварыцкага ў яго апантанасці да нажывы і багацця. На такое прачытанне вобраза скіроўвала вучня і школа, наладжваючы "ўрокі-суды над Міхалам Тварыцкім". Зусім не звярталася ўвага на тую мужнасць і сілу, з якой і Міхал, і Зося (таксама, безумоўна, модная, выключная асоба!) вытрымлівалі жыццёвыя нягоды і выпрабаванні. I тут Чорны-псіхолаг і рэаліст не паграшыў супраць праўды, надзяліўшы герояў тыповай для ўсяго нашага народа якасцю — выключнай працавітасцю, цягавітасцю і вынослівасцю. Прачытаўшы раман, нельга не пагадзіцца з высновай вучоных, якія даводзяць, што працавітасць — катэгорыя не столькі маральная, колькі біялагічная, бо яна— сведчанне моцнага інстынкту самазахавання. Лянота, нядбайнасць і гультайства — праграма на самавынішчэнне. З працавітасцю цесна звязана і вынікае з яе яшчэ адна якасць, што ў ментальнасці нашага народа наогул, — імкненне быць гаспадаром на сваёй зямлі, стварыць надзейны падмурак для годнага жыцця сваіх дзяцей, клопат пра іх.\\
 Усімі гэтымі якасцямі ў поўнай меры валодае Міхал Тварыцкі як прадстаўнік свайго народа. Сілу ён мае незвычайную. Аднак жа (і гэта таксама пераканаўча паказана ў рамане) на ўсякую сілу ёсць іншая сіла. Злачынства савецкай улады яшчэ і ў тым, што яна справакавала людзей на выяўленне і рэалізацыю не лепшых маральных якасцей. Вялікае назначэнне дэталі ў сцвярджэнні гэтай думкі. Пісьменнік пастаянна падкрэслівае прыкметы нялюдскага і нават звярынага ў абліччы Міхала, у лёсе якога ўсё рушыцца. З прыходам новай улады жыццё яго не толькі не палепшылася, а наадварот, ускладнілася новымі праблемамі, якія ўжо не вырашаліся нават яго нястомнай працавітасцю і дбайнасцю.\\