Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:кузьма-чорны:кузьма-чорны-зямля [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ творы:кузьма-чорны:кузьма-чорны-зямля [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Кузьма Чорны — Зямля ======
-Ужо назва рамана «Зямля» гаворыць пра тое, што галоўнай у ім з'яўляецца тэма зямлі. Сам пісьменнік прызнаваўся, што пафас гэтага твора — «замілаванне да роднай зямлі, да прыроды, хараство беларускіх простых людзей». Як і Якуб Колас у [[творы/якуб-колас/духоўнае-багацце-чалавека-ў-паэме-новая-|«Новай зямлі»]], Кузьма Чорны імкнуўся паказаць вялікую «ўладу зямлі» і ўладу над зямлёй, паэзію чалавечага існавання, быцця на зямлі». Да адлюстравання жыцця беларускай вёскі, побыту і псіхалогіі сялянства звярнуліся таксама ў сваіх эпічных творах у 20-я гг. [[litpers>міхась-лынькоў|Міхась Лынькоў]] («[[творы/міхась-лынькоў/міхась-лынькоў-на-чырвоных-лядах|На чырвоных лядах]]»), [[litpers>міхась-зарэцкі|Міхась Зарэцкі]] ([[творы/міхась-зарэцкі/міхась-зарэцкі-вязьмо|«Вязьмо»]]), [[litpers>кандрат-крапіва|Кандрат Крапіва]] («[[творы/кандрат-крапіва/кандрат-крапіва-мядзведзічы|Мядзведзічы]]»), Наша проза той пары добра раскрыла маральна-этычныя і эстэтычныя погляды беларуса на зямлю, працу, уклад жыцця. [[творы/кузьма-чорны/жыццёвы-і-творчы-шлях-кузьмы-чорнага|Кузьма Чорны]] стварыў паэму ў прозе, дзе лірычная плынь пачуццяў тонка знітавана з эпічным апавяданнем. Слушна адзначае [[litpers>васіль-вітка|Васіль Вітка]], што «ў Чорным, як вялікім мастаку, шчасліва аб'ядналіся два таленты — эпічны і лірычны. Боязь лірыкі ў прозе не замінала яму, аднак, быць паэтам».\\
+Ужо назва рамана «Зямля» гаворыць пра тое, што галоўнай у ім з'яўляецца тэма зямлі. Сам пісьменнік прызнаваўся, што пафас гэтага твора — «замілаванне да роднай зямлі, да прыроды, хараство беларускіх простых людзей». Як і Якуб Колас у [[творы/якуб-колас/духоўнае-багацце-чалавека-ў-паэме-новая-|«Новай зямлі»]], Кузьма Чорны імкнуўся паказаць вялікую «ўладу зямлі» і ўладу над зямлёй, паэзію чалавечага існавання, быцця на зямлі». Да адлюстравання жыцця беларускай вёскі, побыту і псіхалогіі сялянства звярнуліся таксама ў сваіх эпічных творах у 20-я гг. [[постаці/міхась-лынькоў|Міхась Лынькоў]] («[[творы/міхась-лынькоў/міхась-лынькоў-на-чырвоных-лядах|На чырвоных лядах]]»), [[постаці/міхась-зарэцкі|Міхась Зарэцкі]] ([[творы/міхась-зарэцкі/міхась-зарэцкі-вязьмо|«Вязьмо»]]), [[постаці/кандрат-крапіва|Кандрат Крапіва]] («[[творы/кандрат-крапіва/кандрат-крапіва-мядзведзічы|Мядзведзічы]]»), Наша проза той пары добра раскрыла маральна-этычныя і эстэтычныя погляды беларуса на зямлю, працу, уклад жыцця. [[творы/кузьма-чорны/жыццёвы-і-творчы-шлях-кузьмы-чорнага|Кузьма Чорны]] стварыў паэму ў прозе, дзе лірычная плынь пачуццяў тонка знітавана з эпічным апавяданнем. Слушна адзначае [[постаці/васіль-вітка|Васіль Вітка]], што «ў Чорным, як вялікім мастаку, шчасліва аб'ядналіся два таленты — эпічны і лірычны. Боязь лірыкі ў прозе не замінала яму, аднак, быць паэтам».\\
 У рамане «Зямля» пісьменнік шырока разгортвае перад чытачом маляўнічы і непаўторны свет прыроды роднага краю. Пейзажы тут з незамкнёнымі даляглядамі, эпічна-велічныя, поўныя раздольнай і разам з тым таямнічай красы: «Па высокім небе плылі абрыўкі хмар, і ўсё было прасторным на зямлі»; «...зялёная сінь неба веяла бязмежнай далечынёю. На зямлі было пуста і прасторна»; «Вялікая шырыня ляжала на ўсім» і інш. Які неабдымны зямны прастор, якая эмацыянальна-эстэтычная раскаванасць светаўспрымання! Стыль пейзажнага пісьма Кузьмы Чорнага найчасцей уяўляе мяккі акварэльны жывапіс, прасякнуты любаваннем «прасторнай цішынёй», маўклівай одумнасцю прыроды: «Сінія далягляды былі маўклівымі і думнымі, як і той дзень, шумны толькі ветрам ды жоўклым лісцем на кустах...» Прыродаапісанні ў рамане вельмі меладычныя, псіхалагічна-настраёвыя, пераважна мажорныя па сваёй афарбаванасці. Зямля паўстае як жывая, адухоўленая істота, і празаік імкнецца перадаць яе пэўны стан ці настрой: «...дзікія кветкі — пазгорталі па поўдні жоўтыя галоўкі і застылі так нерухома, надаюць яны зямлі выраз жывога твару, як і лагоднасць паблеклага ўвосень сонца», «летнім тварам зарадавалася зямля», «Весялілася ж і зямля...», «...зямля маўчала, слухала ў чулай дрымоце і вострай чуласці» і інш. Зямля, як думаецца, з'яўляецца галоўнай дзейнай асобай у творы. Восеньскія краявіды глыбока палоняць сэрца празаіка, нараджаюць адчуванне свабоднай шыры зямлі, пачуццё святочнага ўздыму. Празаік са сваімі героямі сузірае, як радуюцца прасторы, ён прыслухоўваецца да ціхага шолаху лістоты і да павеву ветру, бачыць-адчувае, як растуць дрэвы і адцвітаюць восеньскія кветкі. Кузьма Чорны выступае як тонкі знаўца роднай прыроды.\\
 У сваіх прыродаапісаннях ён дасягае яркай экспрэсіўнай выяўленчасці. Ягоныя сродкі маляўнічай выразнасці (метафары, [[слоўнік/эпітэт|эпітэты]], параўнанні, вобразныя дэталі) сведчаць пра мастацка-эстэтычную глыбіню пейзажнага майстэрства: «Цёмны вечар чула думаў, прыпаўшы да зямлі», «цяжкія дзяругі хмар раставалі і гінулі», «прабіваліся скрозь хмары ружовыя стужкі заходу» і інш. Колерава-светлавы фон пейзажаў Кузьмы Чорнага пазначаны сінімі і яркімі сонечнымі фарбамі, якія лагодзяць, паглынаюць чалавечае вока і душу. Малюнкі прыроды ствараюць адметны нацыянальны каларыт, эстэтычна гарманізуюць ідэйна-кампазіцыйную структуру твора, прыдаюць ёй цэльнасць.\\
@@ Радок 13: / Радок 13: @@
 Персанажы «Зямлі» — людзі жывога эмацыянальнага складу, здольныя адгукацца на прыгожае, умеюць «здзіўляцца вечнаму мудраму жыццю прыроды, пастаянна шукаюць сустрэч з ёю» (П. Дзюбайла). Па-дзіцячы непасрэдна і глыбока адчувае восеньскае хараство Юрка: «Юрка ўсё стаяў адзін. Пахла трава і лісце, і сонца адчувалася ўсёю істотаю. Вострае было яно і поўніла душу радасцю святла і волі». Юрка даглядае, шкадуе старога каня. Чалавечая спагада і дабрыня выратоўваюць няшчасную жывёліну. Праз адносіны да каня ў «Зямлі», як і ў раманах «Бацькаўшчына», [[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-пошукі-будучыні-асноўныя-пр|«Пошукі будучыні»]], празаік раскрывае душу вяскоўца, яе духоўную ўзвышанасць і чалавечнасць. Вельмі душэўная, чуйная натура — Ганна. Яна, ад'язджаючы з бацькоўскай хаты ў горад, балюча перажывае расстанне, бо ёй «шкада абмоклых дрэваў, гэтых паплавоў і агародаў. Прытаптаных сцежак цераз паплавы да рэчкі...». Аўтар паэтызуе ўнутраны свет дзяўчыны.\\
 Кузьма Чорны выдатна паказвае, што зямля — крыніца духоўнага жыцця, радасць існавання чалавека. Вуснамі старога Тамаша, працалюбівага селяніна, ён асуджае «гультайства, разбазыраюць», імкненне знайсці шчасце далей ад зямлі. Чорны даводзіць, што чалавек без каранёў у зямлі пазбаўлены філасофіі гаспадара, становіцца, як Тамашоў сын, адысеем. Яшчэ на самым пачатку калектывізацыі празаік перасцерагаў ад разбурэння традыцыйнага працоўнага ўкладу дзядоў і прашчураў, нібы прадбачыў, што выраджэнне сялянскай прыроды, народнага светапогляду можа прынесці непапраўную бяду. Удумна і разам з тым празорліва пісаў Кузьма Чорны: «А тым часам ніколі не цурайцеся зямлі. Няхай яна будзе сабе ў вас за плячыма. Часам давядзецца, жывучы на свеце, прыперціся да яе. А яна заўсёды прыме, і не абы-як прыме. Бо, можна сказаць, яна заўсёды гатова для чалавека,— прыйшоў да яе, не пашкадуй для яе поту, рук, і яна табе аддзякуе...» Хіба не актуальна гучаць сёння гэтыя словы пісьменніка? У рамане на вобразе Алеся ён паказаў шчырага і духоўна памятлівага сына роднай зямлі. На бяду нашага народа, як вядома, сталінская калектывізацыя рассяляніла вёску, забіла ў чалавеку пачуццё зямлі, адказнасці за яе лёс. Калісьці рускі пісьменнік Г. Успенскі ў сваіх «Пісьмах з вёскі» вельмі справядліва сказаў: «Адарвіце селяніна ад зямлі, ад тых клопатаў, якія яна накладвае па яго, ад тых інтарэсаў, якімі яна хвалюе селяніна,— дабіцеся, каб ён забыў «сялянства»,— і няма гэтага народа, няма народнага светасузірання, няма цеплыні, якая ідзе ад яго».\\
-Кузьма Чорны бачыў у беларускім селяніне і працы на зямлі трываласць нацыянальнага свету. У іншых сваіх творах, такіх, як «[[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-бацькаўшчына|Бацькаўшчына]]» (1932), «[[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-лявон-бушмар|Лявон Бушмар]]» (1930), [[творы/кузьма-чорны/сацыяльна-я-і-маральна-філасофская-прабл|«Трэцяе пакаленне»]] (1935), «Смага», ён працягваў узвышаць чалавека-працаўніка, паказваў яго ўнутраную цэльнасць, знітаванасць з роднай зямлёй. Паэзія прыроды, адвечная філасофія сялянскай працы ў многім дзякуючы Кузьме Чорнаму зрабілася вядучай ідэйна-эстэтычнай лініяй беларускай прозы. Крэўная блізкасць да зямлі, душэўная пародненасць з прыродай-маці ў творах К. Чорнага сугучная светаадчуванню такіх празаікаў, як [[litpers>іван-мележ|Іван Мележ]], [[творы/янка-брыль|Янка Брыль]], [[творы/іван-пташнікаў|Іван Пташнікаў]], [[litpers>вячаслаў-адамчык|Вячаслаў Адамчык]], [[творы/анатоль-кудравец|Анатоль Кудравец]]...\\
+Кузьма Чорны бачыў у беларускім селяніне і працы на зямлі трываласць нацыянальнага свету. У іншых сваіх творах, такіх, як «[[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-бацькаўшчына|Бацькаўшчына]]» (1932), «[[творы/кузьма-чорны/кузьма-чорны-лявон-бушмар|Лявон Бушмар]]» (1930), [[творы/кузьма-чорны/сацыяльна-я-і-маральна-філасофская-прабл|«Трэцяе пакаленне»]] (1935), «Смага», ён працягваў узвышаць чалавека-працаўніка, паказваў яго ўнутраную цэльнасць, знітаванасць з роднай зямлёй. Паэзія прыроды, адвечная філасофія сялянскай працы ў многім дзякуючы Кузьме Чорнаму зрабілася вядучай ідэйна-эстэтычнай лініяй беларускай прозы. Крэўная блізкасць да зямлі, душэўная пародненасць з прыродай-маці ў творах К. Чорнага сугучная светаадчуванню такіх празаікаў, як [[постаці/іван-мележ|Іван Мележ]], [[творы/янка-брыль|Янка Брыль]], [[творы/іван-пташнікаў|Іван Пташнікаў]], [[постаці/вячаслаў-адамчык|Вячаслаў Адамчык]], [[творы/анатоль-кудравец|Анатоль Кудравец]]...\\
 «Зямля» — чароўная сімфонія восеньскай прыроды, паэтычны пейзаж беларускай душы. Пасля прачытання гэтага рамана міжволі прыгадваюцца словы знакамітага акадэміка Дз. Ліхачова: «Чалавека стварае зямля. Без яе ён нічога...»