Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:еўдакія-лось:жыццёвы-і-творчы-шлях-еўдакіі-лось [2025/08/23 15:42] – vedybeadmin
+++ творы:еўдакія-лось:жыццёвы-і-творчы-шлях-еўдакіі-лось [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Жыццёвы і творчы шлях Еўдакіі Лось ======
-Адна з самых яркіх беларускіх паэтак – Еўдакія Лось. Калі выбудоўваць жаночую радаводную лінію ў нашай літаратуры, пачынаючы ад [[litpers>алаіза-пашкевіч-цётка|Алаізы Пашкевіч (Цёткі)]], Канстанцыі Буйло, [[litpers>зоська-верас|Зоські Верас]], то да гэтага сузор’я з творцаў другой паловы ХХ стагоддзя адной з першых трэба далучыць менавіта яе, Еўдакію Лось. Яшчэ адным красамоўным пацвярджэннем значнасці і неўвядальнасці яе таленту з’яўляюцца выдатныя, самыя лепшыя старонкі мастацкай спадчыны пісьменніцы, якія склалі прыгожа выдадзены том «І каласуе даўгалецце» (1998).\\
+Адна з самых яркіх беларускіх паэтак – Еўдакія Лось. Калі выбудоўваць жаночую радаводную лінію ў нашай літаратуры, пачынаючы ад [[постаці/алаіза-пашкевіч-цётка|Алаізы Пашкевіч (Цёткі)]], Канстанцыі Буйло, [[постаці/зоська-верас|Зоські Верас]], то да гэтага сузор’я з творцаў другой паловы ХХ стагоддзя адной з першых трэба далучыць менавіта яе, Еўдакію Лось. Яшчэ адным красамоўным пацвярджэннем значнасці і неўвядальнасці яе таленту з’яўляюцца выдатныя, самыя лепшыя старонкі мастацкай спадчыны пісьменніцы, якія склалі прыгожа выдадзены том «І каласуе даўгалецце» (1998).\\
-Еўдакія Лось належыць да першага пасляваеннага пакалення творчай моладзі, якое асабліва прыкметна сцвердзіла сябе ў літаратуры на зыходзе 1950-х – у 1960-я гады і якое даследчыкі часта называюць «пакаленнем дзяцей вайны», а яшчэ «філалагічным» (апошняе вызначэнне некаторыя з «шасцідзесятнікаў» успрымаюць крытычна). Родам з пасляваеннага пісьменніцкага пакалення і слаўных 1960-х гадоў у нашай літаратуры таксама [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзімір Караткевіч]], [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Генадзь Кляўко, Алесь Наўроцкі, [[творы/пятрусь-макаль/творчасць-петруся-макаля|Пятрусь Макаль]], [[litpers>васіль-зуёнак|Васіль Зуёнак]], [[litpers>генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]], [[litpers>міхась-стральцоў|Міхась Стральцоў]], [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янка Сіпакоў]], Мікола Арочка, Анатоль Грачанікаў, Алег Лойка, [[творы/анатоль-вярцінскі/анатоль-вярцінскі-аналіз-творчасці|Анатоль Вярцінскі]] і інш. Сапраўды, гэта «зорнае» пакаленне. Сфармаваныя як творчыя індывідуальнасці ў другой палове 1950-х – 1960-я гады, «шасцідзесятнікі» сталі ў беларускай літаратуры найярчэйшымі, непаўторнымі асобамі. Паэт і літаратуразнаўца Алег Лойка назваў Еўдакію Лось «Паэтэсай Пакалення» і з перакананасцю сцвярджаў, што «жыццё яе будзе ўпісана ў гісторыю беларускай літаратуры як жыццё Паэтэсы». «Еўдакія – ушацкая мадонна...» – так велічна-пашаноўна сказаў пра паэтку свайго пакалення і зямлячку Рыгор Барадулін. Знакаміты мастак слова ў вершы «Еўдакія Лось» ўслаўляе яе па-сялянску рупную натуру і па-мастацку важкае, таленавітае слова.\\
+Еўдакія Лось належыць да першага пасляваеннага пакалення творчай моладзі, якое асабліва прыкметна сцвердзіла сябе ў літаратуры на зыходзе 1950-х – у 1960-я гады і якое даследчыкі часта называюць «пакаленнем дзяцей вайны», а яшчэ «філалагічным» (апошняе вызначэнне некаторыя з «шасцідзесятнікаў» успрымаюць крытычна). Родам з пасляваеннага пісьменніцкага пакалення і слаўных 1960-х гадоў у нашай літаратуры таксама [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзімір Караткевіч]], [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Генадзь Кляўко, Алесь Наўроцкі, [[творы/пятрусь-макаль/творчасць-петруся-макаля|Пятрусь Макаль]], [[постаці/васіль-зуёнак|Васіль Зуёнак]], [[постаці/генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]], [[постаці/міхась-стральцоў|Міхась Стральцоў]], [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янка Сіпакоў]], Мікола Арочка, Анатоль Грачанікаў, Алег Лойка, [[творы/анатоль-вярцінскі/анатоль-вярцінскі-аналіз-творчасці|Анатоль Вярцінскі]] і інш. Сапраўды, гэта «зорнае» пакаленне. Сфармаваныя як творчыя індывідуальнасці ў другой палове 1950-х – 1960-я гады, «шасцідзесятнікі» сталі ў беларускай літаратуры найярчэйшымі, непаўторнымі асобамі. Паэт і літаратуразнаўца Алег Лойка назваў Еўдакію Лось «Паэтэсай Пакалення» і з перакананасцю сцвярджаў, што «жыццё яе будзе ўпісана ў гісторыю беларускай літаратуры як жыццё Паэтэсы». «Еўдакія – ушацкая мадонна...» – так велічна-пашаноўна сказаў пра паэтку свайго пакалення і зямлячку Рыгор Барадулін. Знакаміты мастак слова ў вершы «Еўдакія Лось» ўслаўляе яе па-сялянску рупную натуру і па-мастацку важкае, таленавітае слова.\\
-Зрэшты, Е. Лось была ў сваім часе беларускай савецкай паэткай, і гэтая «савецкасць» выяўляецца ў кожнай яе кнізе, праз гэтую «камуністычную ідэйнасць» сёй-той можа паставіцца да яе асобы скептычна. Так, яна з таго самага «ружовага туману», пра які казаў на старонках «ЛіМа» ў 1998 годзе публіцыст і крытык Сяргей Дубавец, маючы на ўвазе фальшыва-казённыя ідэі, якія сцвярджала наша літаратура ў савецкія часы. Адвага і смеласць палеміста С. Дубаўца палохае, даруйце, сваім бальшавіцкім падыходам – пад рэвізію трапляюць усе, хто прысвячаў творы Леніну, КПСС, камуністам, дружбе савецкіх народаў і г. д. «Нічога не вылушчыш з кніг Броўкі, Глебкі і нават яшчэ блізкіх [[litpers>іван-мележ|Мележа]], [[litpers>максім-танк|Танка]]... Там паўсюль ёсць няпраўда, або метастазы сатанізму, ачалавечвання бесчалавечнасці», – даводзіць крытык. Акрамя згаданых пісьменнікаў, савецкі «сатанісцкі культ» як чорна-цяжкае таўро кладзецца на паэтаў [[litpers>пімен-панчанка|Пімена Панчанку]], Аляксея Пысіна... Не сумняваюся, што падобныя да С. Дубаўца гарачыя галовы паставілі крыж і на творчасці Е. Лось, якая пісала:
+Зрэшты, Е. Лось была ў сваім часе беларускай савецкай паэткай, і гэтая «савецкасць» выяўляецца ў кожнай яе кнізе, праз гэтую «камуністычную ідэйнасць» сёй-той можа паставіцца да яе асобы скептычна. Так, яна з таго самага «ружовага туману», пра які казаў на старонках «ЛіМа» ў 1998 годзе публіцыст і крытык Сяргей Дубавец, маючы на ўвазе фальшыва-казённыя ідэі, якія сцвярджала наша літаратура ў савецкія часы. Адвага і смеласць палеміста С. Дубаўца палохае, даруйце, сваім бальшавіцкім падыходам – пад рэвізію трапляюць усе, хто прысвячаў творы Леніну, КПСС, камуністам, дружбе савецкіх народаў і г. д. «Нічога не вылушчыш з кніг Броўкі, Глебкі і нават яшчэ блізкіх [[постаці/іван-мележ|Мележа]], [[постаці/максім-танк|Танка]]... Там паўсюль ёсць няпраўда, або метастазы сатанізму, ачалавечвання бесчалавечнасці», – даводзіць крытык. Акрамя згаданых пісьменнікаў, савецкі «сатанісцкі культ» як чорна-цяжкае таўро кладзецца на паэтаў [[постаці/пімен-панчанка|Пімена Панчанку]], Аляксея Пысіна... Не сумняваюся, што падобныя да С. Дубаўца гарачыя галовы паставілі крыж і на творчасці Е. Лось, якая пісала:
 Як маці беражлівая дзіця,\\
@@ Радок 19: / Радок 19: @@
 \\
 Што ж, была такая вера – у Леніна, камуністычную партыю. Але хіба, акрамя вершаў ідэйна-палітычнай тэматыкі, паэтка нічога больш не стварыла?! Пасля гэтага міжвольнага запытання так і просіцца адказ: «Яшчэ колькі напісала цудоўных лірычных твораў!» Адзін з іх – верш «[[творы/еўдакія-лось/еўдакія-лось-роднай-мове|Роднай мове]]» (1957), які гучыць як узнёслая песня. Гэтым шчасцем тварыць на роднай мове і жыла Еўдакія Лось. А яшчэ тым, што ў творчасці мела магчымасць выказаць самыя запаветныя і спавядальна-шчырыя пачуцці. Навошта агулам «ляпіць» з нашых паэтаў і пісьменнікаў савецкага часу вобразы нейкіх надчалавечых істот і нават монстраў? Хапала, вядома, усякага, і негатыўнага перадусім. Але ж было і станоўчае, і вечнае, бо людзі не маглі не кахаць, не нараджаць дзяцей, яны радаваліся і здзіўляліся красе прыроды, жыццю, імкнуліся быць чалавечнымі, спагаднымі, асуджалі зло і подласць. На гэтыя агульналюдскія радасці і пачуцці, разнастайныя перажыванні чалавечага сэрца багатая лірыка паэткі Еўдакіі Лось. Яе вершаванае слова нараджалася ў глыбінях чулай і чуйнай душы, таму абсалютная большасць твораў трымаецца не на эстэтыцы сацрэалізму, а на той адвечнай эстэтыцы мастацтва, згодна якой на зямлі ёсць высокае і нізкае, прыгожае і брыдкае, вечнае і часовае.\\
-Родная старонка Еўдакіі Якаўлеўны Лось – Ушаччына, дзе яна нарадзілася ў вёсцы Старына 1 сакавіка 1929 года. А Ушаччына, як вядома, дала нашай літаратуры [[litpers>пятрусь-броўка|Петруся Броўку]], [[litpers>васіль-быкаў|Васіля Быкава]], Рыгора Барадуліна. Крэўнай прыналежнасцю да гэтага краю паэтка вельмі ганарылася, як ганарылася і тым, што яе землякі – слынныя беларускія пісьменнікі. У вершы «[[творы/еўдакія-лось/еўдакія-лось-у-мяцеліцу|У мяцеліцу]]» яна малюе радзіму свайго маленства.\\
+Родная старонка Еўдакіі Якаўлеўны Лось – Ушаччына, дзе яна нарадзілася ў вёсцы Старына 1 сакавіка 1929 года. А Ушаччына, як вядома, дала нашай літаратуры [[постаці/пятрусь-броўка|Петруся Броўку]], [[постаці/васіль-быкаў|Васіля Быкава]], Рыгора Барадуліна. Крэўнай прыналежнасцю да гэтага краю паэтка вельмі ганарылася, як ганарылася і тым, што яе землякі – слынныя беларускія пісьменнікі. У вершы «[[творы/еўдакія-лось/еўдакія-лось-у-мяцеліцу|У мяцеліцу]]» яна малюе радзіму свайго маленства.\\
 Пра дзень сваіх народзінаў на самым пачатку вясны, калі ўвесь навакольны свет абуджаецца да жыцця, Е. Лось гаварыла з вялікай радасцю ў вершы «[[творы/еўдакія-лось/еўдакія-лось-сакавік|Сакавік]]».\\
 Незвычайна-дзівосны час адраджэння прыроды, напэўна, паўплываў на тое, што ў беларускай паэзіі з’явілася такая апантаная пяснярка вясны і кветак, а яе першы вершаваны зборнік невыпадкова атрымаў вясновую назву – «Сакавік» (1958).\\
@@ Радок 64: / Радок 64: @@
 Паэтка журылася па палеглых, спаленых, закатаваных і, як усе людзі, што спазналі жахі вайны і акупацыі, перажылі страту блізкіх, жадала аднаго – вечнага міру на зямлі (вершы «Дома», «Вёскі, якія не ўсталі», «Мая Хатынь», «Майданак» і інш.). Ваенная тэма – не проста скразная ў яе творчасці, а перадусім – паэтычная споведзь, у якой раскрываецца ахвярна-пакутніцкі лёс пакалення дзяцей вайны і ўвогуле беларусаў у гады фашызму.\\
 Унутраны водгук нараджаў часам у творах Е. Лось паглыбленае эмацыянальна-медытатыўнае саманазіранне і роздум. Сведчанне таму – вершы «Сляды», «Гады жывуць у чалавеку...» і некаторыя іншыя. Але філасофскай ускладненасцю адметны шэраг вершаў з напісанага напрыканцы жыцця «Бараўлянскага сшытка». Трагедыйны адбітак ляжыць на строфах ад усведамлення завядання жыцця. Думалася пра тое, што застанецца пасля адыходу, і найперш думалася пра сына. Духоўнае шуканне адказу на хвалюючыя пытанні быцця вызначае змест яе «[[творы/еўдакія-лось/еўдакія-лось-думкі|Думак]]» (1976).\\
-Як патрабавальны творца, Еўдакія Лось ведала мерку і кошт сапраўднай паэзіі. Найвялікшым ідэалам для яе стаў [[litpers>янка-купала|Янка Купала]] (вершы «Свой Купала», «Верная заўсёднай звычцы...», «І лажылася з вершам...»). Зусім натуральна, што Е. Лось нямала разважала пра паэзію і асобу паэта. Яна адстойвала права выказваць інтымнае, набалелае, пісаць «вершы – пра сваё» («Рэдактар кажа: дайце пра грамадскае...»). Зрэшты, пісьменніца ўмела радавацца добрым вершам, напісаным іншымі, не прымала неаб’ектыўнай крытыкі. А яшчэ прагнула эстэтычнай дасканаласці і высокай мастацкасці. Можа, самае сутнаснае для яе як паэткі было ў тым, пра што яна сказала ў адным з вершаў: «Даў Бог мне сэрца, сэрцу – хваляванне, %%//%% А іншых і не хочацца даброт!» («Шчаслівая, што сэрцам адгукнулася...»).\\
+Як патрабавальны творца, Еўдакія Лось ведала мерку і кошт сапраўднай паэзіі. Найвялікшым ідэалам для яе стаў [[постаці/янка-купала|Янка Купала]] (вершы «Свой Купала», «Верная заўсёднай звычцы...», «І лажылася з вершам...»). Зусім натуральна, што Е. Лось нямала разважала пра паэзію і асобу паэта. Яна адстойвала права выказваць інтымнае, набалелае, пісаць «вершы – пра сваё» («Рэдактар кажа: дайце пра грамадскае...»). Зрэшты, пісьменніца ўмела радавацца добрым вершам, напісаным іншымі, не прымала неаб’ектыўнай крытыкі. А яшчэ прагнула эстэтычнай дасканаласці і высокай мастацкасці. Можа, самае сутнаснае для яе як паэткі было ў тым, пра што яна сказала ў адным з вершаў: «Даў Бог мне сэрца, сэрцу – хваляванне, %%//%% А іншых і не хочацца даброт!» («Шчаслівая, што сэрцам адгукнулася...»).\\
 Свет лірыкі Е. Лось – шматмерны і поліфанічны. Мы свядома стараліся не засяроджваць падрабязную ўвагу на творах паэткі ідэалагічнага парадку і зместу. Ужо аднатыпнай і схематычнай у нашым сучасным літаратуразнаўстве зрабілася манера доўга гаварыць пра запалітызаваную творчасць пісьменнікаў, калі яны траплялі ў палон фальшу, афіцыёзу, прапагандавалі казённыя лозунгі, думалі штампамі, схемамі і да т. п. Напэўна, з вышыні сённяшняга дня насамперш трэба не на мякіну дзьмухаць, бо яе ўжо адвеяў сам час, а адкрываць першародны і неўвядальны сэнс вечных слоў, дзівіцца залацінкам творчасці.\\
 Імя Еўдакіі Лось упісана на скрыжалі гісторыі нацыянальнай літаратуры ХХ стагоддзя. Яна была паэткай, якая тонка адчувала водар, прыгажосць і мілагучнасць роднага слова, стварыла нямала добрых і выдатных узораў беларускай лірыкі, па магчымасцях свайго таленту ўзбагачала свет нашага паэтычнага мастацтва. А яшчэ яна імкнулася быць яркай творчай асобай, верыла-спадзявалася, што мае права на заслужаную ацэнку сваёй творчасці, на ўдзячную памяць: