Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:вінцэнт-дунін-марцінкевіч:вінцэнт-дунін-марцінкевіч-пінская-шляхта [2025/08/23 15:42] – vedybeadmin
+++ творы:вінцэнт-дунін-марцінкевіч:вінцэнт-дунін-марцінкевіч-пінская-шляхта [2025/08/23 16:13] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Яркім прыкладам таго, як светапогляд вызначае дзейнасць чалавека наогул і пісьменніцкую ў прыватнасці, як эвалюцыя, што адбылася ў свядомасці чалавека, можа каранным чынам змяніць накірунак яго дзейнасці, з'яўляецца п'еса «Пінская шляхта».
-Надзеі, якія ўскладаў [[litpers>вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] на рэформу 1861 г., не спраўдзіліся. Да таго ж пісьменнік больш за год знаходзіўся пад следствам у мінскай турме па падазрэнні ва ўдзеле ў паўстанні 1863 г. і на горкім вопыце пераканаўся, што «не надта свабодна ў гэтай свабодзе» ([[litpers>францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]). І творчасць яго з ідылічнай, рамантычнай становіцца не проста рэалістычнай, а рэзка сатырычнай, аблічальнай.
+Надзеі, якія ўскладаў [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] на рэформу 1861 г., не спраўдзіліся. Да таго ж пісьменнік больш за год знаходзіўся пад следствам у мінскай турме па падазрэнні ва ўдзеле ў паўстанні 1863 г. і на горкім вопыце пераканаўся, што «не надта свабодна ў гэтай свабодзе» ([[постаці/францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]). І творчасць яго з ідылічнай, рамантычнай становіцца не проста рэалістычнай, а рэзка сатырычнай, аблічальнай.
 Пра тое, куды патрапіла зброя сатырыка, яскрава сведчыць рэакцыя віленскага губернатара на спробу надрукаваць у 1890 г. «Пінскую шляхту». Здавалася б, такая смешная камедыя, з куплетамі, з любоўнай інтрыгай (дзве сям'і варагуюць, a дзеці ворагаў пакахалі адно аднаго і хочуць пажаніцца), але губернатар рашуча запратэставаў. Ён заявіў, што твор, дзе «ў неприглядным выглядзе паказана асоба станавога прыстава, які пры гэтым усюды называецца «найяснейшая карона», друкаваць нельга.
@@ Радок 35: / Радок 35: @@
 Абсурдны канфлікт, з-за якога «заварылася ўся гэта каша»: Іван Цюхай-Ліпскі назваў Ціхона Пратасавіцкага мужыком. Такой абразай «гонару» нанесена «смяротная» крыўда. Пыхлівыя шляхціцы аб'явілі вайну адзін аднаму — і каша заварылася. Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч — выдатны майстар стварэння эфекту абсурду. Эфект дасягаецца найперш камічнымі сітуацыямі, якія выдатна вызначаюць цану «гонару і годнасці» пыхлівых шляхціцаў. Кручкоў назначае Ціхону Пратасавіцкаму «как угалоўнаму прэступніку» «25 лоз на голой земле без дывана» (вядома ж, які дыван таму, каго абазвалі мужыком!); Івану Цюхаю-Ліпскаму, «как нанёсшаму лічнае аскарбленіе Протасавіцкаму», «15 лоз на дыване». Да ўсяго ж і штрафы заплацілі «в пользу врэменнаго прысуцтвія». Але самым вялікім выдаткам для сябе з усяго гэтага «дзела» Ціхон лічыць той, што кару давядзецца адбываць на сырой зямлі: «Даў бы сто рублёў, каб дыван падаслалі». Вось такое бязладдзе, што заўсёды ідзе ад безгалоўя, паказана ў сатырычнай камедыі.
-Мы яшчэ раз пераконваемся, што канфлікты і страсці чалавечыя заўсёды такія, якія самі людзі. Паражэнне паўстання [[litpers>кастусь-каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]] выявіла да ўсяго яшчэ і поўнае банкруцтва шляхты як грамадскай сілы. А паказаная Вінцэнтам Дуніным-Марцінкевічам шляхта была наогул самай інертнай і кансерватыўнай часткай грамадства. Клопаты і страсці, якія валодалі шляхтай, выдатна яе характарызуюць.
+Мы яшчэ раз пераконваемся, што канфлікты і страсці чалавечыя заўсёды такія, якія самі людзі. Паражэнне паўстання [[постаці/кастусь-каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]] выявіла да ўсяго яшчэ і поўнае банкруцтва шляхты як грамадскай сілы. А паказаная Вінцэнтам Дуніным-Марцінкевічам шляхта была наогул самай інертнай і кансерватыўнай часткай грамадства. Клопаты і страсці, якія валодалі шляхтай, выдатна яе характарызуюць.
 Але самым гратэскавым у п'есе з'яўляецца вобраз Кручкова. Гэта здзеклівая пародыя на правасуддзе. Прыёмам давядзення ўчынкаў галоўнага героя да абсурду («свідзецелям, каторыя відзелі драку і не разнялі дзерушчыхся, — пa 10 лоз на дыване і пa 10 руб. штрафа в пользу врэменног о прысуцтвія; всей прочэй шляхце, которая не відзела дракі, за то, што не відзела, а цем самым не магла і разняць дзерушчыхся — па 5 лоз на дыване і па 5 руб. штрафа...») сатырык дасягае ўжо зусім іншага эфекту.
@@ Радок 43: / Радок 43: @@
 Заслуга Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча як драматурга заключаецца яшчэ і ў тым, што ён персаніфікаваў мову дзеючых асоб. Мова кожнага персанажа індывідуальная і служыць выдатным сродкам яго характарыстыкі. Духоўная абмежаванасць, грубасць Ціхона Пратасавіцкага і Івана Ліпскага выяўлены не толькі ў камічных сітуацыях, але і праз іх мову, любімыя іx слоўкі: «хрэн табе ў вочы», «чортаў сын», «сабака».
-Зусім іншая мова Куторгі — «хітрага ліса», што перахітрыў самога сябе і «ўехаў у нерат — ні ўзад, ні ўперад». Пацярпеўшы фіяска, Куторга самакрытычна зазначае: «Які тут у чорта розум, калі так неасцярожна папаўся ў бяду, вось швед пад Палтавай!» Усё сваё пісьменніцкае і чалавечае захапленне найбагацейшым скарбам народным — мовай — Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч выявіў праз вобраз Куторгі. Мова яго надзвычай багатая на трапныя народныя залацінкі: «млын меле — мука будзе, язык меле — бяда будзе»; «здаровы, як рыжык баровы». І куплеты Куторгі — таксама фальклорная [[slounik>рэмінісцэнцыя|рэмінісцэнцыя]], што з'яўляецца яшчэ адным сведчаннем увагі пісьменніка да творчасці народа і шырокага выкарыстання фальклору ва ўласных творах. Гэта адна з асаблівасцяў творчага метаду пісьменніка.
+Зусім іншая мова Куторгі — «хітрага ліса», што перахітрыў самога сябе і «ўехаў у нерат — ні ўзад, ні ўперад». Пацярпеўшы фіяска, Куторга самакрытычна зазначае: «Які тут у чорта розум, калі так неасцярожна папаўся ў бяду, вось швед пад Палтавай!» Усё сваё пісьменніцкае і чалавечае захапленне найбагацейшым скарбам народным — мовай — Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч выявіў праз вобраз Куторгі. Мова яго надзвычай багатая на трапныя народныя залацінкі: «млын меле — мука будзе, язык меле — бяда будзе»; «здаровы, як рыжык баровы». І куплеты Куторгі — таксама фальклорная [[слоўнік/рэмінісцэнцыя|рэмінісцэнцыя]], што з'яўляецца яшчэ адным сведчаннем увагі пісьменніка да творчасці народа і шырокага выкарыстання фальклору ва ўласных творах. Гэта адна з асаблівасцяў творчага метаду пісьменніка.
-Мова Кручкова такая ж вычварная, скалечаная, як і яго душа. Нахабству і цынізму яго няма межаў. І каб паддаць больш жару, каб яшчэ больш запалохаць і без таго запалоханую шляхту, ён свае «ўказы і законы» стараецца выдаць на «панскай» мове, каб уразіць усіх яшчэ і сваёй вучонасцю. Але мова яго — найгоршы з варыянтаў так званай «трасянкі». Традыцыі Вінцэнта. Дуніна-Марцінкевіча ў абмалёўцы вобразаў з дапамогай персаніфікаванай мовы прадоўжылі [[litpers>янка-купала|Янка Купала]], [[litpers>кандрат-крапіва|Кандрат Крапіва]], [[litpers>андрэй-макаёнак|Андрэй Макаёнак]].
+Мова Кручкова такая ж вычварная, скалечаная, як і яго душа. Нахабству і цынізму яго няма межаў. І каб паддаць больш жару, каб яшчэ больш запалохаць і без таго запалоханую шляхту, ён свае «ўказы і законы» стараецца выдаць на «панскай» мове, каб уразіць усіх яшчэ і сваёй вучонасцю. Але мова яго — найгоршы з варыянтаў так званай «трасянкі». Традыцыі Вінцэнта. Дуніна-Марцінкевіча ў абмалёўцы вобразаў з дапамогай персаніфікаванай мовы прадоўжылі [[постаці/янка-купала|Янка Купала]], [[постаці/кандрат-крапіва|Кандрат Крапіва]], [[постаці/андрэй-макаёнак|Андрэй Макаёнак]].
-Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч вельмі ўдала выкарыстаў у п'есе жанравыя асаблівасці [[slounik>вадэвіль|вадэвіля]], каб не толькі надаць свайму твору сацыяльную значнасць, палітычнае гучанне, але і зрабіць яго цікавым, вясёлым. Пад пяром майстра даволі банальны сюжэт набыў нацыянальную афарбоўку. Вырашэнне ж канфлікту бацькоў і дзяцей іншымі сродкамі і іншым шляхам (скажам, у духу Шэкспіра) не толькі дысанавала б жанру твора, паграшыла б супроць праўды жыцця, але і супярэчыла б гуманістычным прынцыпам самога пісьменніка. Змагацца за сваё шчасце па-іншаму — не толькі з бацькамі, але і з кручковымі! — было немагчыма. Цынічнай рэплікай Кручкова ў фінале п'есы — «Я вам родны, я вам брат» — пісьменнік папярэджвае і пра небяспечнасць такіх «братоў», што толькі і чакаюць зручнага моманту, каб «абдзерці ўсіх дачыста». А момант такі справакаваны зноў тымі ж «юрыстамі».
+Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч вельмі ўдала выкарыстаў у п'есе жанравыя асаблівасці [[слоўнік/вадэвіль|вадэвіля]], каб не толькі надаць свайму твору сацыяльную значнасць, палітычнае гучанне, але і зрабіць яго цікавым, вясёлым. Пад пяром майстра даволі банальны сюжэт набыў нацыянальную афарбоўку. Вырашэнне ж канфлікту бацькоў і дзяцей іншымі сродкамі і іншым шляхам (скажам, у духу Шэкспіра) не толькі дысанавала б жанру твора, паграшыла б супроць праўды жыцця, але і супярэчыла б гуманістычным прынцыпам самога пісьменніка. Змагацца за сваё шчасце па-іншаму — не толькі з бацькамі, але і з кручковымі! — было немагчыма. Цынічнай рэплікай Кручкова ў фінале п'есы — «Я вам родны, я вам брат» — пісьменнік папярэджвае і пра небяспечнасць такіх «братоў», што толькі і чакаюць зручнага моманту, каб «абдзерці ўсіх дачыста». А момант такі справакаваны зноў тымі ж «юрыстамі».
-Куплетам Куторгі і яго ўступам: «Добра прыпавесць кажа: пінска шляхта як нап'ецца, то напэўна падзярэцца» п'еса і заканчваецца. Статкевічаў і альпенскіх вайна паміж Ліпскім і Пратасавіцкім за «гонар» не навучыла нічому. А раз так — зноў «будзе добрае жніво» для кручковых і пісулькіных. Усё паўторыцца зноў! Развязка камедыі выпісана драматургам з не меншым майстэрствам, чым [[slounik>экспазіцыя|экспазіцыя]], [[slounik>завязка|завязка]] і [[slounik>кульмінацыя|кульмінацыя]].
+Куплетам Куторгі і яго ўступам: «Добра прыпавесць кажа: пінска шляхта як нап'ецца, то напэўна падзярэцца» п'еса і заканчваецца. Статкевічаў і альпенскіх вайна паміж Ліпскім і Пратасавіцкім за «гонар» не навучыла нічому. А раз так — зноў «будзе добрае жніво» для кручковых і пісулькіных. Усё паўторыцца зноў! Развязка камедыі выпісана драматургам з не меншым майстэрствам, чым [[слоўнік/экспазіцыя|экспазіцыя]], [[слоўнік/завязка|завязка]] і [[слоўнік/кульмінацыя|кульмінацыя]].
@@ Радок 55: / Радок 55: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[textcomp>крытыка-царскай-судовай-бюракратыі-ў-кам]]
+  * [[аналіз-і-крытыка/крытыка-царскай-судовай-бюракратыі-ў-кам]]
   * [[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/пінская-шляхта-скарочана-па-з-явах]]
   * [[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-пінская-шляхта-93]]