Пісьменства

Гэтая старонка толькі для чытання. Вы можаце паглядзець яе зыходны тэкст, але не можаце яго змяніць. Паведаміце адміністратару, калі лічыце, што гэта няправільна.
~~META:
title = Васіль Вітка — Вавёрчына гора
&keywords = зубкі, малаток, бусел, баляць, шкарлупкі, тэлеграму, сёстры, арэхавай, малаточак, маці, лісток, тэлеграма, арэхаў, каваль
&abstract = Чытаць казку Васіля Віткі "Вавёрчына гора"
&iftrue = nan
~~

====== Васіль Вітка — Вавёрчына гора ======
//Казка\\
Пра Веру-вавёрачку,\\
Пра яе гора-горачка,\\
Пра яе маленькіх дочак,\\
Пра вавёрчын малаточак,\\
Пра птушынага пасла –\\
Даўганосага бусла,\\
Пра жыццё-быццё лясное\\
І яшчэ пра тое-сёе.//\\
\\
Забалелі ў вавёрачкі зубкі,\\
Не можа раскусіць арэхавай шкарлупкі.\\
Плача Вера-вавёрачка:\\
– Ой, гора маё,\\
Горачка...\\
\\
Сабралася ўся вавёрчына радня.\\
Думаюць, гадаюць усю ноч да дня:\\
Як тут быць,\\
Што рабіць?\\
Прыкладаюць дочкі\\
Мамачцы прымочкі,\\
Грэюць унучкі\\
Бабульцы анучкі.\\
Яшчэ болей баляць вавёрчыны зубкі –\\
Не можа крануць арэхавай шкарлупкі.\\
\\
Вестку паслалі старэйшаму сыну,\\
Той адразу ўсе справы пакінуў,\\
І праведаць хворую маці прыехаў,\\
І прывёз поўны мех ёй арэхаў.\\
Ён не знаў, што баляць у вавёрачкі зубкі,\\
Што не можа крануць яна імі шкарлупкі.\\
\\
Госцю маці гаворыць:\\
– Сыночак,\\
Ты прывёз бы мне малаточак.\\
Не трудзіла б я зубкі,\\
Не верадзіла,\\
Малатком бы шкарлупкі\\
Біла.\\
\\
– Што ж, – кажа сын, –\\
У маёй старане\\
Ёсць каваль – лепшы мой друг,\\
Ён можа скаваць для мяне,\\
Што я захачу, – нават плуг.\\
\\
– Мне плуг не патрэбен, сыночак,\\
Хай зробіць ён мне малаточак.\\
\\
– Мама, –\\
Гаворыць ёй сын у адказ, –\\
Я дам тэлеграму,\\
Ён зробіць ураз.\\
\\
Сарваў сынок\\
Дубовы лісток –\\
Тэлеграма гатова:\\
«Я жывы і здаровы.\\
Толькі баляць у мамачкі зубкі –\\
Не можа кусаць арэхавай шкарлупкі.\\
Прашу, дружок,\\
Зрабі малаток».\\
\\
Сказалі сёстры брату:\\
– Навошта\\
Табе самому хадзіць\\
На пошту?\\
Мы самі знаем, дзе стары граб.\\
Даўно мы хацелі\\
Збегаць на тэле...\\
Даўно мы хацелі\\
На тэле-\\
Граф.\\
\\
– Ну, што ж, імчыце, –\\
Сказаў браток, –\\
Занясіце лісток,\\
Вазьміце квіток.\\
– Нясіце, – сказала мама, –\\
Каб сёння ж\\
Дайшла тэлеграма,\\
Няхай сам начальнік на бланку\\
Паставіць пячатку,\\
Што гэта «маланка».\\
\\
Імчацца шустрыя сёстры,\\
Мільгаюць дрэвы\\
І вёрсты.\\
Прымчаліся\\
Ў самы гушчар.\\
Што тут такое?\\
Пажар!\\
\\
Усё ў агні – і лісцё, і галіны,\\
Але здагадаліся сёстры,\\
Што гэта –\\
Прыбеглі\\
На самы разгар лета\\
І палаюць агнём\\
Не галіны,\\
А спеюць\\
Чырвоныя арабіны.\\
\\
Імчацца далей сёстры няспынна,\\
Мінаюць гушчар\\
І пажар арабінны.\\
І вось перад імі\\
Новая пацеха:\\
Дрэва,\\
А на дрэве – арэхаў, арэхаў!\\
А спеленеча-ча-ча-чкія,\\
А жоўценеча-ча-ча-чкія,\\
А поўненеча-ча-ча-чкія,\\
А на вяршэча-ча-ча-чку, –\\
Шкада,\\
Не ўзялі з сабою\\
Мяшэчачка.\\
\\
І тут яны ўспомнілі,\\
Што баляць у матулі зубкі,\\
Што не можа яна раскусіць арэхавай\\
Шкарлупкі.\\
Хутчэй жа,\\
Хутчэй,\\
Хутчэй туды,\\
Туды,\\
Дзе растуць\\
Старыя дубы!\\
\\
Лістамі сцежку\\
Сцеле\\
Граб,\\
Прыбеглі сёстры\\
На тэле-\\
Граф.\\
\\
Шматпавярховы дом –\\
Высознае дрэва\\
З акном-дуплом,\\
Уваход налева.\\
Калі ўмееш – чытай сам,\\
Што напісана пад аконцам:\\
«Прыём тэлеграм\\
Да захаду сонца».\\
\\
Вавёрка ў дупло\\
Лапкамі: стук-стук,\\
А ім у адказ:\\
– Хто тут?\\
Хто тут?\\
Не лезьце ў дупло –\\
Ужо сонца зайшло!\\
\\
Сталі сёстры прасіць:\\
– Дзядзюхна начальнік,\\
Тэлеграму трэ адбіць,\\
Гэтак мы імчалі,\\
Гэтак беглі\\
Праз гушчар,\\
Праз агонь,\\
Праз пажар...\\
Хворая ў нас маці,\\
Дзядзюхна дзяцел...\\
\\
Падабрэў начальнік,\\
Непрыступны маўчальнік,\\
Акуляры надзеў,\\
На лісток паглядзеў.\\
– Добра, – кажа, – пашлю\\
Заўтра ўранку кавалю.\\
\\
– Як гэта заўтра ўранку?\\
Нам загадала мама,\\
Каб вы паслалі з маланкай\\
Нашу тэлеграму.\\
\\
– З маланкай? – здзівіўся дзяцел. –\\
А дзе ж яе ўзяці?\\
Не працуе бесперастанку\\
У мяне на пасылках маланка.\\
Бывае\\
І яна выхадная.\\
\\
– Хай тады кавалю на дом\\
Заімчыць тэлеграму гром.\\
– Гром? – усміхнуўся начальнік. –\\
Гром?\\
Ён толькі з работы\\
І спіць\\
Непрабудным сном.\\
\\
– Хто ж перадасць тэлеграму,\\
Хто ж?\\
– Дождж, – сказаў ім начальнік, –\\
Дождж!\\
І застукаў\\
Начальнік,\\
Непрыступны\\
Маўчальнік,\\
Дзюбаю: тук-тук!\\
Тоўстаю: ток-ток!\\
І з лістка\\
На лісток\\
Пацёк\\
Ручаёк...\\
\\
Бягуць вавёркі дадому\\
І чуюць,\\
Як іх тэлеграму\\
Кроплі друкуюць:\\
«Тук-ток,\\
Кавалёк,\\
Прышлі маме\\
Малаток.\\
Разбалеліся ў мамачкі зубкі,\\
Не можа раскусіць арэхавай шкарлупкі».\\
\\
Паплыў паток,\\
Пагнаў лісток,\\
Панёс удаль,\\
Дзе жыве каваль –\\
Стары воран,\\
Як вугаль, чоран.\\
\\
Прыйшла тэлеграма якраз у час,\\
Кавалю не дае спакою заказ.\\
Сон яго не бярэ,\\
Яда не лезе:\\
Як зрабіць малаток –\\
Няма жалеза.\\
\\
– Знайсці жалеза я бяруся, –\\
Сказаў кавалю даўганосы бусел.\\
Ён абуў чырвоныя боты\\
І палез\\
У балота.\\
\\
А праз гадзіну ўжо бусел\\
Вярнуўся:\\
– Так і так.\\
Ляжыць у канаве «тыгра» –\\
Нямецкі танк.\\
\\
Пайшоў каваль\\
З прыладамі, –\\
Чоран воран, –\\
Паставіў кавадла,\\
Распаліў горан,\\
Скінуў кажух,\\
Надзеў хвартух,\\
Узяў абцугі,\\
Прайшоў раз-другі.\\
Жалеза не відаць –\\
Гара іржы.\\
– З чаго мне каваць\\
Малаток –\\
Скажы?\\
\\
Падумаў бусел:\\
«Прыйдзецца, мусіць,\\
Самых дужых звяроў склікаць,\\
Каб забітага «тыгра»\\
Па костачках разабраць».\\
\\
Прыйшоў мядзведзь,\\
Злуецца, равець,\\
Прыйшоў воўк –\\
Зубамі шчоўк-шчоўк,\\
Прыйшоў бабёр –\\
Хвастом пацёр.\\
Доўга так раўлі і вылі\\
І нічога\\
Не зрабілі.\\
Беглі ў гэты самы час\\
Маленькія зайкі,\\
Узяліся і – ураз\\
Развінцілі гайкі.\\
\\
Тады гусі і сініцы\\
Знялі вежу,\\
Гусеніцы.\\
Наскублі яны так-сяк\\
З паганага «тыгра» шэрсці шматок.\\
Вось табе і хвалёны танк –\\
Ледзь хапіла вавёрцы\\
На малаток.\\
\\
Добра сказаць –\\
Заказ гатовы,\\
А як паслаць\\
Яго ў бор сасновы?\\
\\
Другі дзень вавёрка малатка чакае,\\
Можа, яна, бедная, з голаду канае.\\
Гэтак моцна баляць у вавёрачкі зубкі,\\
Што не можа крануць арэхавай шкарлупкі.\\
\\
Апусціліся галовы ніц\\
І ў зайцоў,\\
І ў сініц.\\
Сядзяць у скрусе\\
Бусел\\
І гусі.\\
Стаў ад гора\\
Воран\\
Яшчэ болей\\
Чоран.\\
\\
Паўзе крот,\\
Зямлі повен рот:\\
– Ду-ду-ду, ду-ду-ду,\\
Я вашу бяду\\
Адной лапай\\
Развяду.\\
Сталі ўсе яго прасіць:\\
– Краточак,\\
Крот,\\
Браточак\\
Фядот,\\
Ты можаш зрабіць\\
Самалёт?\\
– Угу.\\
Я магу.\\
\\
– Нам трэба, браточак,\\
Паслаць малаточак...\\
\\
– Добра, – кажа ім крот, –\\
Я зраблю самалёт.\\
Скідай, каваль,\\
Свой чорны хвартух,\\
Прынясі мне\\
Шырокі лапух,\\
А вы, зайкі, травы нарвіце,\\
Вяровачкі звіце,\\
Малаток\\
У вузялок\\
Завяжыце.\\
\\
– А цяпер, –\\
Кажа крот, –\\
Я буду галоўны пілот.\\
Мяне вы прасілі.\\
Падымай, бусел, крыллі,\\
Бяры ў дзюбу лапух –\\
Павязём малаток мы\\
Удвух:\\
Верхам сяду ў цябе я на шыі,\\
Паляцім мы пад хмары густыя,\\
Будзеш ты\\
Крыламі махаць,\\
А я\\
Буду табой кіраваць.\\
\\
– Дзякуй, – бусел яму ў адказ. –\\
Гэта раз.\\
Памагла нам твая галава –\\
Гэта два.\\
Ну, а болей не гавары –\\
Гэта тры.\\
Памагатых такіх мне\\
Не трэба.\\
Калі ж хочаш\\
Пабачыць ты неба\\
І зайздросціш адно нам,\\
Буслам, –\\
Паспрабуй\\
Узніміся\\
Сам!\\
\\
Цвёрдае слова –\\
Слова буслова.\\
Ўзяў лапух у дзюбу ён.\\
Варухнуў крыламі –\\
І ляціць наш паштальён\\
Лугамі,\\
Лясамі.\\
А куды ён ляціць –\\
Можа, боты шыць,\\
Можа, ніткі віць? –\\
Адкажыце\\
Самі.\\
\\
Ну, вядома,\\
Ляціць да вавёркі-галубкі,\\
Вельмі ж моцна баляць яе зубачкі-зубкі.\\
Ён нясе ёй вузялок,\\
Там завязан малаток,\\
Каб вавёрка зубоў не трудзіла,\\
Каб арэхі малаточкам біла...\\
\\
У вавёрчынай жа хаце\\
Поўна шуму, весялосці,\\
Перадаў ім вестку дзяцел,\\
Што ляціць сам бусел ў госці.\\
Вось унучкі\\
Сталы засцілаюць,\\
А дачушкі\\
Пачостку стаўляюць,\\
Сын\\
Пясочкам ля самага дома\\
Высыпае пляцоўку\\
Аэрадрома,\\
Каб птушыны пасол мог спусціцца,\\
Паміж соснаў густых\\
Прызямліцца.\\
Гасця сустракаці\\
Выходзіць маці:\\
\\
– Што на белым свеце чуваці –\\
На балоце,\\
На сенажаці?\\
\\
– Ат, якія ў нас навіны, –\\
Ёй адказвае бусел, –\\
Вы ж самі ведаць павінны,\\
Што ўсе мы ў самоце і скрусе.\\
Як прыйшла тэлеграма,\\
Што баляць у вас зубкі,\\
Не спалі мы цэлыя суткі,\\
Не зналі шчаслівай мінуткі.\\
Цяпер я спакойны\\
За ваш раток, –\\
Вось вам бранябойны\\
Малаток.\\
\\
– Ай-яй-яй! – дзівяцца сёстры. –\\
Які ён цяжкі,\\
Які ён востры...\\
Мы хацелі другую адбіць\\
Тэлеграму,\\
Што даўно не баліць\\
Раток у мамы...\\
І няхай будзе сказана толькі між намі –\\
Лепей грызці арэхі сваімі зубамі.\\
Мы хацелі,\\
Мы вельмі хацелі\\
Зноў збегаць\\
На тэле...\\
На тэле...\\
– Перастаньце! – на дочак\\
Прытупнула маці. –\\
Малаточак\\
Спатрэбіцца ў хаце...\\
\\
Доўга ў іх ішла бяседа-\\
Гаворка.\\
Ўсе суседзі\\
Былі\\
У вавёркі.\\
\\
Стары дзяцел\\
З сваім зяцем,\\
Тры сініцы-сястрыцы,\\
Цётка Гануля –\\
Шэрая зязюля,\\
Пяць зайцоў-малайцоў,\\
Удод-удавец –\\
Слаўны на дудзе ігрэц,\\
Два глухія глухары\\
Білі ў бубен\\
Да зары.\\
\\
І я там быў\\
За тым сталом\\
І еў і піў\\
Разам з буслом.\\
Што там было весялосці\\
І смеху.\\
\\
Папаелі госці\\
Грыбоў і арэхаў.\\
Былі мёд і квас там,\\
Бульба, селядзец.\\
Хто праслухаў казку –\\
Той маладзец.\\
\\
1947

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-ппш]]
  * [[творы/максім-танк/максім-танк-казка-пра-музыку]]
  * [[слоўнік/казка]]
  * [[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-казка-пра-цара-зубра]]
  * [[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-казкі-і-краскі]]