Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:алесь-гарун:проза-алеся-гаруна [2025/08/22 11:11] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ творы:алесь-гарун:проза-алеся-гаруна [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Проза Алеся Гаруна ======
-На працягу 1912-1915 гг. у «Нашай Ніве» з'явіліся чатыры празаічныя творы Алеся Гаруна: кароценькая алегарычная легенда «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-першы-снег|Першы снег]]» і апавяданні «Пан Шабуневіч», «Маладое», «Чалавек без крыві». Пасля вяртання з Сібіры ў «Вольнай Беларусі» пісьменнік апублікаваў яшчэ тры апавяданні: «Свята», «П'ера і Каламбіна», «У Панасавым сяле». Празаічныя творы, як правіла, [[litpers>алесь-гарун|Алесь Гарун]] падпісваў [[slounik>псеўданім|псеўданімам]] I. Жывіца (Жывіца — дзявочае прозвішча маці Гаруна).\\
+На працягу 1912-1915 гг. у «Нашай Ніве» з'явіліся чатыры празаічныя творы Алеся Гаруна: кароценькая алегарычная легенда «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-першы-снег|Першы снег]]» і апавяданні «Пан Шабуневіч», «Маладое», «Чалавек без крыві». Пасля вяртання з Сібіры ў «Вольнай Беларусі» пісьменнік апублікаваў яшчэ тры апавяданні: «Свята», «П'ера і Каламбіна», «У Панасавым сяле». Празаічныя творы, як правіла, [[постаці/алесь-гарун|Алесь Гарун]] падпісваў [[слоўнік/псеўданім|псеўданімам]] I. Жывіца (Жывіца — дзявочае прозвішча маці Гаруна).\\
 Проза пісьменніка надзейна абапіралася на нацыянальныя традыцыі літаратурнага і бытавога апавядання. Разам з тым яна незвычайна ўзбагачала традыцыйныя формы вобразнасці, мастацкага стылю, кампазіцыі. Найбольш адметная асаблівасць прозы Алеся Гаруна — яе ідэйна-тэматычнае багацце, смелы выхад за рамкі традыцыйнай тэматыкі, звязанай у творчасці пераважнай большасці беларускіх пісьменнікаў з жыццём вёскі, яе паўсядзённым побытам, трывогамі, спадзяваннямі і з няўхільным ростам грамадскай свядомасці, выяўленнем лепшых маральных якасцей.\\
-Трывожная праблема нацыянальнага бяспраўя беларусаў пры самадзяржаўным ладзе натхніла пісьменніка на стварэнне апавядання «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-пан-шабуневіч|Пан Шабуневіч]]». Герой яго, звычайны шавец, нястомна, штодзённа змагаецца за права карыстацца роднай мовай за межамі дома, за права звацца беларусам. Вывад з апавядання напрошваецца адзін: ідэі беларускага адраджэння дайшлі ўжо да простых людзей, да іх свядомасці і пачуццяў. Ад іх у канчатковым выніку і будзе залежаць лёс беларушчыны.\\
+Трывожная праблема нацыянальнага бяспраўя беларусаў пры самадзяржаўным ладзе натхніла пісьменніка на стварэнне апавядання «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-пан-шабуневіч|Пан Шабуневіч]]». Герой яго, звычайны шавец, нястомна, штодзённа змагаецца за права карыстацца роднай мовай за межамі дома, за права звацца беларусам. Вывад з апавядання напрошваецца адзін: ідэі беларускага адраджэння дайшлі ўжо да простых людзей, да іх свядомасці і пачуццяў. Ад іх у канчатковым выніку і будзе залежаць лёс беларушчыны.\\
-Блізкай Алесю Гаруну была астрожная тэматыка. Са зместу апавядання «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-чалавек-без-крыві|Чалавек без крыві]]» відаць, як астрожнае жыццё калечыць лёс чалавека, разбуральна ўздзейнічае на яго псіхалогію. Не знайшоўшы сэнсу жыцця на волі, былы астрожнік канчае самагубствам.\\
+Блізкай Алесю Гаруну была астрожная тэматыка. Са зместу апавядання «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-чалавек-без-крыві|Чалавек без крыві]]» відаць, як астрожнае жыццё калечыць лёс чалавека, разбуральна ўздзейнічае на яго псіхалогію. Не знайшоўшы сэнсу жыцця на волі, былы астрожнік канчае самагубствам.\\
-Вельмі нетрадыцыйным з'яўляецца апавяданне «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-маладое|Маладое]]». Тут рэальнасць пераплятаецца з фантастыкай: група зняволеных, якая ўцякла з астрога, магла праходзіць незаўважанай, нават найбольш блізка мінаючы людзей. Вырваўшыся на волю, людзі ішлі да нейкае мэты, якая давала сілы, вытрымку, хоць падарожнікі ад перанапружання знемагаліся. Некаторыя нават не вытрымлівалі і адсейваліся. Але асноўная частка ішла туды, куды вёў адзін з іх асяроддзя.\\
+Вельмі нетрадыцыйным з'яўляецца апавяданне «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-маладое|Маладое]]». Тут рэальнасць пераплятаецца з фантастыкай: група зняволеных, якая ўцякла з астрога, магла праходзіць незаўважанай, нават найбольш блізка мінаючы людзей. Вырваўшыся на волю, людзі ішлі да нейкае мэты, якая давала сілы, вытрымку, хоць падарожнікі ад перанапружання знемагаліся. Некаторыя нават не вытрымлівалі і адсейваліся. Але асноўная частка ішла туды, куды вёў адзін з іх асяроддзя.\\
-Увесь твор успрымаецца як [[slounik>алегорыя|алегорыя]]. Героі аказаліся ў экстрэмальных умовах. Яны пераносяць пакуты і ахвяры дзеля той волі, да якое імкнуцца, мабілізуючы ўсе свае фізічныя і духоўныя сілы. I тут узнікае пытанне: дзе тая мэта? Ці не ілюзорная яна, ці рэальная? Ці апраўданы ўсе нечалавечыя намаганні і пакуты?\\
+Увесь твор успрымаецца як [[слоўнік/алегорыя|алегорыя]]. Героі аказаліся ў экстрэмальных умовах. Яны пераносяць пакуты і ахвяры дзеля той волі, да якое імкнуцца, мабілізуючы ўсе свае фізічныя і духоўныя сілы. I тут узнікае пытанне: дзе тая мэта? Ці не ілюзорная яна, ці рэальная? Ці апраўданы ўсе нечалавечыя намаганні і пакуты?\\
 Тут напрошваецца паралель з драмаю польскага пісьменніка пачатку XX ст. Леапольда Стафа «Скарб», дзе на працягу ўсяго твора ідзе змаганне за скарб, якога ніхто ніколі не бачыў. Ды нават невядома, ці ён сапраўды існуе. I можа ўзнікнуць падазрэнне: а ці з'яўляецца апраўданым змаганне за нейкія ўмоўныя скарбы і каштоўнасці?\\
 Вядома, у апавяданні Алеся Гаруна выяўляецца імкненне да рэальнае мэты — да волі. Яна, аднак, настолькі недасяжная, што ўсе намаганні ўцекачоў маюць такі ж самы вынік, як і намаганні герояў драмы «Скарб».\\
-Жыццёва праўдзівым у кожнай драбніцы з'яўляецца апавяданне «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-свята|Свята]]», прысвечанае апісанню жыцця і побыту палітычнага пасяленца ў Сібіры — маладога Грыневіча родам з Беларусі. Начуючы ў незнаёмых людзей, ён выпадкова даведаўся, што цяжкая хворая старая жанчына ў той сям'і — сястра яго роднае бабулі. Ён чуў пра яе дома, але ніхто там не ведаў пра яе лёс.\\
+Жыццёва праўдзівым у кожнай драбніцы з'яўляецца апавяданне «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-свята|Свята]]», прысвечанае апісанню жыцця і побыту палітычнага пасяленца ў Сібіры — маладога Грыневіча родам з Беларусі. Начуючы ў незнаёмых людзей, ён выпадкова даведаўся, што цяжкая хворая старая жанчына ў той сям'і — сястра яго роднае бабулі. Ён чуў пра яе дома, але ніхто там не ведаў пра яе лёс.\\
 У апавяданні рэалістычна абмалёўваецца жыццё пасяленцаў — і тут, бясспрэчна, нямала аўтабіяграфічнага, — а таксама побыт сібіракоў, іх норавы і звычаі. А яшчэ ў творы — выпадкова ці невыпадкова — нейкім незвычайным матывам усплывае пераклічка рэвалюцыйных падзей розных гістарычных эпох. Малады пасяленец Грыневіч трапіў у Сібір за палітычную дзейнасць — трэба меркаваць, што за ўдзел у рэвалюцыйных падзеях 1905-1907 гг. А галоўным і па сутнасці адзіным арыенцірам у часе для старэнькае жанчыны служылі колішнія паўстанні, з якімі перапляліся лёсы блізкіх ёй людзей. Так храналагічная лінія падзей ідзе ў глыбіню мінулага стагоддзя — да 1863 і нават да 1830 г.\\
 Шырокімі аказаліся і прасторавыя рамкі падзей у творы. Хоць яго героі — па сваёй ці не па сваёй волі — трывала заснаваліся ў Сібіры, але і паходжаннем, і думкамі яны звязаны з радзімаю, з далёкай Беларуссю. Так вызначылася духоўная сувязь розных пакаленняў, што на далёкім выгнанні прыходзяць на змену адны другім, захоўваючы ў сэрцы вернасць роднай зямлі.\\
-У шэрагу апавяданняў пісьменніка асобна стаіць «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-п-ера-і-каламбіна|П'ера і Каламбіна]]». Гэта — своеасаблівы празаічны [[slounik>трыпціх|трыпціх]], паасобныя часткі якога сюжэтна паміж сабою не звязаны. Яны аб'ядноўваюцца толькі агульнай тэмай кахання, мастацкім роздумам аб загадкавай сіле гэтага пачуцця і аб тых тайнах, якія то аб'ядноўваюць двух чужых людзей, то зноў утвараюць паміж імі непераадольную бездань.\\
+У шэрагу апавяданняў пісьменніка асобна стаіць «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-п-ера-і-каламбіна|П'ера і Каламбіна]]». Гэта — своеасаблівы празаічны [[слоўнік/трыпціх|трыпціх]], паасобныя часткі якога сюжэтна паміж сабою не звязаны. Яны аб'ядноўваюцца толькі агульнай тэмай кахання, мастацкім роздумам аб загадкавай сіле гэтага пачуцця і аб тых тайнах, якія то аб'ядноўваюць двух чужых людзей, то зноў утвараюць паміж імі непераадольную бездань.\\
 Калі іншыя апавяданні Алеся Гаруна так ці інакш звязаны з традыцыямі нацыянальнай прозы, а ў пэўнай ступені таксама з творчасцю пісьменнікаў найбольш блізкіх славянскіх народаў, то «П'ера і Каламбіна» сведчыць аб тым, што аўтар звярнуўся да здабыткаў еўрапейскай класікі мінулых стагоддзяў — прытым не так празаічнай, як драматургічнай. П'ера і Каламбіна (побач з іншымі вобразамі) — абавязковыя і вечна жывыя, але і вечна новыя вобразы славутае «камедыі дэль'артэ» — вандроўнага італьянскага (і французскага) тэатра XVI — пачатку XVIII ст.\\
 Алесь Гарун — неспадзявана для нацыянальнай прозы і тагачасных гістарычных абставін (ішла грамадзянская вайна, канца якой відаць не было) — звярнуўся да абмалёўкі на першы погляд ідылічнага, але тым не менш багатага канфліктамі, глыбока матываванымі псіхалагічна, жыцця прадстаўнікоў заможных слаёў нейкага ўмоўнага грамадства (у першай і трэцяй частках), у якім спецыфічна нацыянальнага, беларускага нельга заўважыць нічога. Тут пісьменнік у такі пакутлівы для народа час паказаў, што і багатыя таксама могуць плакаць — і дарослыя, і дзеці. Ці то быў не адзіны выпадак у гісторыі тагачаснай беларускай літаратуры.\\
 Алесь Гарун звярнуўся да агульначалавечай, спрадвечнай праблематыкі, не звязанай ні з канкрэтным часам, ні з месцам, ні з нейкімі нацыянальнымі рэаліямі.\\
-Апошнім празаічным творам пісьменніка з'яўляецца фантастычнае апавяданне «[[bellit>алесь-гарун/алесь-гарун-у-панасавым-сяле|У Панасавым сяле]]». Паводле зместу — гэта своеасаблівы працяг апавядання [[litpers>змітрок-бядуля|Змітрака Бядулі]] «Панас на небе». У творы Гаруна супярэчлівыя і шматпланавыя падзеі падаюцца ў інтэрпрэтацыі незвычайнага назіральніка — чорта з «нялюдскім розумам». Яны разгортваюцца на беларускай зямлі, прытым нават Панасава сяло, што па волі абодвух аўтараў апынулася на небе, бачыцца нейкім закуткам Палесся, бо там пасяляюцца радавітыя палешукі са сваімі рэальнымі зямнымі норавамі, звычкамі, уяўленнямі, якія надзейна ўкараніліся ў іх псіхіку і побыт.\\
+Апошнім празаічным творам пісьменніка з'яўляецца фантастычнае апавяданне «[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-у-панасавым-сяле|У Панасавым сяле]]». Паводле зместу — гэта своеасаблівы працяг апавядання [[постаці/змітрок-бядуля|Змітрака Бядулі]] «Панас на небе». У творы Гаруна супярэчлівыя і шматпланавыя падзеі падаюцца ў інтэрпрэтацыі незвычайнага назіральніка — чорта з «нялюдскім розумам». Яны разгортваюцца на беларускай зямлі, прытым нават Панасава сяло, што па волі абодвух аўтараў апынулася на небе, бачыцца нейкім закуткам Палесся, бо там пасяляюцца радавітыя палешукі са сваімі рэальнымі зямнымі норавамі, звычкамі, уяўленнямі, якія надзейна ўкараніліся ў іх псіхіку і побыт.\\
 I ў той жа час палешукі — нездарма ж яны на небе — вызваляюцца ад найбольш істотных і трывожных зямных праблем — ад думак і клопатаў пра свой хлеб надзённы, пра зямлю, працу, пра ўсё тое, што складае аснову існавання кожнага селяніна. Для герояў ствараюцца спецыяльныя ўмовы, над імі не вісіць кашмар паўсядзённага змагання за месца пад сонцам. Людзі трапляюць у рай, але з усімі зямнымі звычкамі, норавамі, традыцыямі.\\
 А ці становяцца яны адразу святымі? Ні ў якім разе. Кожны з іх застаецца самім сабою. Адсюль чытач можа зрабіць вывад, што ў якія б умовы чалавек ні трапіў, у яго заўсёды захаваецца нешта сваё, атрыманае ў спадчыну ад стагоддзяў, выпрацаванае ўласным лёсам, побытам, асяроддзем.\\
@@ Радок 44: / Радок 44: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>анатоль-вялюгін/творчасць-анатоля-вялюгіна]]
+  * [[творы/анатоль-вялюгін/творчасць-анатоля-вялюгіна]]
-  * [[bellit>янка-золак/творчасць-янкі-золака]]
+  * [[творы/янка-золак/творчасць-янкі-золака]]
-  * [[bellit>міхась-кавыль/жыццёвы-і-творчы-шлях-міхася-кавыля]]
+  * [[творы/міхась-кавыль/жыццёвы-і-творчы-шлях-міхася-кавыля]]
-  * [[bellit>яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц]]
+  * [[творы/яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц]]
-  * [[bellit>аляксей-пысін/творчасць-аляксея-пысіна]]
+  * [[творы/аляксей-пысін/творчасць-аляксея-пысіна]]