~~META:
title = Алесь Гарун — У чатырохлецце "Нашае Нівы"
&keywords = Гарун, ніва, беларус, мова
&abstract = Чытаць верш Алеся Гаруна "У чатырохлецце "Нашае Нівы"" (Ты, мой брат, каго зваць беларусам)
&iftrue = nan
~~

====== Алесь Гарун — У чатырохлецце "Нашае Нівы" ======
Ты, мой брат, каго зваць беларусам,\\
Роднай мовы сваёй не цурайся;\\
Як не зрокся яе пад прымусам,\\
Так і вольны цяпер не зракайся.\\
\\
Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,\\
Гэта скарб нам адзін захаваўся,\\
У сялянскай аграбленай хаце\\
Толькі ён незабраны астаўся.\\
\\
Ў старыну беларус, не падданы,\\
Гаспадарыў, быў сам над сабою\\
I далёка ў свеце быў знаны\\
За літоўскай і ляшскай зямлёю.\\
\\
Але час прамінуў, і нядоля\\
На народ, як бы камень, звалілась,\\
Беларуская слава і воля\\
Адышла, адцвіла, закацілась.\\
\\
Не змяняючы шэрай апраткі,\\
Працаваў ты, як вол, гаратліва,\\
А ў хаце тваёй недастаткі,\\
А на ніве тваёй неўрадліва.\\
\\
А чаму? Ты не здольны, ці хворы,\\
Ці благі гаспадар, ці п’яніца?\\
Мусіць, не! Бо і іншым у пору\\
У цябе гаспадарыць наўчыцца.\\
\\
Светлы розум твой, брат, але дзетак\\
Ад цябе, як і ўсё, адбіралі\\
I на бацькаўскі родны палетак\\
Працаваць-памагаць не пушчалі.\\
\\
Хто хацеў, той і смеў рабаваці,\\
Без прыпросу з’язджаліся госці –\\
Абдзіраць, аб’ядаць, апіваці\\
І крышыць гаспадарскія косці.\\
\\
Можа б, ты і памёр і загінуў,\\
Каб не вешчая мова Баяна.\\
Хто ж быў добры, яе хоць пакінуў?\\
Як жа так, што яшчэ не забрана?\\
\\
Бо што бачылі госцікі-герцы –\\
І зямлю, і лясы, і кілімы, –\\
Ўсё забралі. А мову ў сэрцы,\\
Ў сваім сэрцы хавалі-няслі мы.\\
\\
Дык шануй, беларус, сваю мову −\\
Гэта скарб нам на вечныя годы;\\
За пашану радзімаму слову\\
Ушануюць нас брацця-народы!\\


\\
1910

1. У творы паэт увасабляе думкі пра выключна важную ролю роднай мовы ў адраджэнні народа і пра цесную сувязь яе з нацыянальным і сацыяльным вызваленнем. [[постаці/алесь-гарун|Алесь Гарун]] палымяна заклікае братоў-беларусаў шанаваць родную беларускую мову.\\
Верш прысвечаны чатырохгоддзю «Нашай нівы», мае апавядальна-эпічны характар і акрэслівае гісторыю роднай мовы ў неаддзельнасці ад нацыянальнай гісторыі беларускага народа. Паэт у першых радках звяртаецца да брата-беларуса не цурацца свайго скарбу:

Ты, мой брат, каго зваць Беларусам,\\
Роднай мовы сваёй не цурайся;\\
Як не зрокся яе пад прымусам,\\
Так і вольны цяпер не зракайся.

\\
Родная мова патрэбна для духоўнага вызвалення народа. Паэт паказвае беларуса-працаўніка, які заўсёды заставаўся змагаром.\\
\\
2. Толькі адзін скарб застаўся незабраны ў народа – яго родная культура, нацыянальная спадчына.

Ад дзядоў і ад прадзедаў, браце,\\
Гэты скарб нам адзін захаваўся,\\
У сялянскай аграбленай хаце\\
Толькі ён незабраны астаўся.

\\
3. Іншыя народы будуць паважаць нас за тое, што мы збераглі ў цяжкія для краіны гадзіны сваю мову, культуру:

Дык шануй, Беларус, сваю мову –\\
Гэта скарб нам на вечныя годы;\\
За пашану радзімаму слову\\
Ушануюць нас брацця-народы.

\\
4. [[слоўнік/антытэза|Антытэза]] (супрацьпастаўленне) дапамагае адчуць вастрыню паднятага паэтам пытання.\\
5. Заклікі, звароткі, эпітэты надаюць вершу публіцыстычны завостраны характар, шчырасць.\\
6. Ідэя твора – выключная роля мовы ў жыцці народа. Паэт падкрэслівае, што любыя матэрыяльныя здабыткі нічога сабой не ўяўляюць, калі народ губляе сваю культуру.

Можа б, ты і памёр, і загінуў,\\
Каб не вешчая мова Баяна.

 


===== Падобныя старонкі =====
  * [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-восень]]
  * [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-брацця-досыць-цярпець-нам-і-]]
  * [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-начныя-думкі]]
  * [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-мае-думкі]]
  * [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-ветру]]