Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- творы:адам-міцкевіч:адам-міцкевіч-у-беларускім-кантэксце [2025/08/23 15:40] – vedybeadmin
+++ творы:адам-міцкевіч:адам-міцкевіч-у-беларускім-кантэксце [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Адам Міцкевіч у беларускім кантэксце ======
-[[творы/адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча|Творчасць Міцкевіча]] аб’ектыўна пракладала дарогу новай беларускай літаратуры, што паўставала ў першай палове ХІХ стагоддзя ў неймаверна цяжкіх варунках. Літаратуразнаўчы лічаць, што [[litpers>адам-міцкевіч|Адам Міцкевіч]] знаходзіўся на магістральным шляху развіцця беларускай літаратуры, і яго паэзія ўдзельнічала ў гэтым развіцці – перш за ўсё ўзорам сапраўднай увагі да роднага краю і яго насельнікаў.\\
+[[творы/адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча|Творчасць Міцкевіча]] аб’ектыўна пракладала дарогу новай беларускай літаратуры, што паўставала ў першай палове ХІХ стагоддзя ў неймаверна цяжкіх варунках. Літаратуразнаўчы лічаць, што [[постаці/адам-міцкевіч|Адам Міцкевіч]] знаходзіўся на магістральным шляху развіцця беларускай літаратуры, і яго паэзія ўдзельнічала ў гэтым развіцці – перш за ўсё ўзорам сапраўднай увагі да роднага краю і яго насельнікаў.\\
 Вядома, што сам Міцкевіч неабыякава ставіўся да мовы і гісторыі беларускага народа. Так, у лекцыі, прачытанай ім у парыжскім Калеж дэ Франс 21 студзеня 1842 г., паміж іншага, зазначалася: "На беларускай мове, якую называюць русінскай ці літоўска-русінскай.., размаўляе каля дзесяці мільёнаў чалавек; гэта самая багатая і чыстая гаворка, яна ўзнікла даўно і цудоўна распрацаваная. У перыяд незалежнасці Літвы вялікія князі карысталіся ёю для сваёй дыпламатычнай перапіскі. Мова велікаросаў, на якой гавораць амаль гэтулькі ж чалавек (трэба выключыць адсюль фінска-маскоўскі дыялект, які моцна ад яе адрозніваецца), вылучаецца багаццем і чысцінёй, але ў яе няма ні цудоўнай прастаты беларускай мовы, ні гарманічнасці і музычнасці маларускай" (Пераклад Кастуся Цвіркі).\\
 У іншай лекцыі Адама Міцкевіча мы чытаем пра тое, што "з усіх славянскіх народаў русіны, гэта значыць, сяляне Пінскай, часткова Мінскай і Гродзенскай губерняў, захавалі найбольшую колькасць агульнаславянскіх рыс. У іх казках і песнях ёсць усё. Пісьмовых помнікаў у іх мала, толькі Літоўскі Статут напісаны іх мовай, самай гарманічнай і з усіх славянскіх моў найменш змененай…" (Пераклад Алега Лойкі). Натуральна, што ў культурных асяродках Беларусі творы Адама Міцкевіча выклікалі вялікую цікавасць.\\
 Цяжка перабольшыць той уплыў, які мела творчасць Адама Міцкевіча на далейшае развіццё беларускай літаратуры. Асабліва яскрава гэта выяўляецца ў творчасці [[творы/уладзіслаў-сыракомля/уладзіслаў-сыракомля|Уладзіслава Сыракомлі]] і [[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/творчасць-вінцэнта-дуніна-марцінкевіча|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]], [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/арцём-вярыга-дарэўскі|Арцёма Вярыгі-Дарэўскага]] і [[творы/іншае/вінцэсь-каратынскі|Вінцэся Каратынскага]], [[творы/янка-купала/янка-купала-пясняр-беларускага-народа|Янкі Купалы]] і [[творы/якуб-колас/творчасць-якуба-коласа|Якуба Коласа]], [[творы/уладзімір-дубоўка/лірыка-уладзіміра-дубоўкі|Уладзіміра Дубоўкі]] і [[творы/уладзімір-жылка/жыццёвы-і-творчы-шлях-уладзіміра-жылкі|Уладзіміра Жылкі]], [[творы/уладзімір-караткевіч/творчасць-уладзіміра-караткевіча|Уладзіміра Караткевіча]] і [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янкі Сіпакова]]…\\
 Ужо ў другой палове 1850-х гадоў Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч пераклаў паэму "[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-пан-тадэвуш|Пан Тадэвуш]]" на беларускую мову. Першыя дзве "быліцы" (кнігі) паэмы былі надрукаваныя ў 1859 г. у Вільні, але тыраж забараніла і сканфіскавала расійская цэнзура, у сувязі з чым астатнія часткі перакладу зусім не пабачылі свету. Другую спробу перакладу "Пана Тадэвуша" зрабіў [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-ельскі|Аляксандр Ельскі]] (1834-1916). Першая кніга перакладу "Гаспадарка" выйшла ў тагачаснай Аўстра-Венгрыі, у Львове ў 1892 г. У сваёй прадмове да гэтага выдання Ельскі пісаў: "Чытаючы "Пана Тадэвуша", дарагія беларусы, палюбіце ўсім сэрцам сваю родную, занядбаную, святую беларускую мову, каторая спрадвеку не толькі была вашай у сёлах, но яе ўжывалі самыя даўнейшыя манархі краю й іх вяльможы. Ваша старадаўняя беларуская мова мусіць варта чагось, калі можна на яе склад ператлумачыць найцальнейшыя паэтычныя творы вялікіх пісацеляў… Калі б любоў к усяму роднаму разагрэла сэрцы беларусаў праз аповесць, напісаную геніяльным паэтам для сваіх і ўсіх пабрацімаў, то душа яго, прагнуўшая так сільна той агульнай згоды і любві, засіяла б шчасцем аж на тым лепшым свеце, а наша братняя доля закрасавала б тожа тут, у зямельцы роднай, бо толькі той, хто ўмее любіць, варты ў Бога ўсякага дабра".\\
-Два поўныя пераклады паэмы "Пан Тадэвуш" былі зроблены ў зняволенні. У пачатку 1930-х гг. [[litpers>браніслаў-тарашкевіч|Браніслаў Тарашкевіч]] (1893-1938) здзейсніў гэтую працу ў польскай турме, у якую ён быў кінуты за сваю рэвалюцыйную дзейнасць. Пераклад быў апублікаваны ў 1981 г. у Мінску і ў 1984 г. у польскім Ольштыне паводле копіі, цудам ацалелай пасля арышту і расстрэлу Тарашкевіча савецкім НКУС. Пераклад Пятра Бітэля (1912-1991), колішняга праваслаўнага святара і паэта, рабіўся ў першай палове 1950-х гг. ужо ў савецкім ГУЛАГу, у лагерах паблізу расійскага Кемерава і казахскага Джэзказгана, але ўпершыню быў цалкам апублікаваны толькі ў 1998 г. У сярэдзіне 1980-х гг. быў выдадзены пераклад вядомага беларускага майстра Язэпа Семяжона.\\
+Два поўныя пераклады паэмы "Пан Тадэвуш" былі зроблены ў зняволенні. У пачатку 1930-х гг. [[постаці/браніслаў-тарашкевіч|Браніслаў Тарашкевіч]] (1893-1938) здзейсніў гэтую працу ў польскай турме, у якую ён быў кінуты за сваю рэвалюцыйную дзейнасць. Пераклад быў апублікаваны ў 1981 г. у Мінску і ў 1984 г. у польскім Ольштыне паводле копіі, цудам ацалелай пасля арышту і расстрэлу Тарашкевіча савецкім НКУС. Пераклад Пятра Бітэля (1912-1991), колішняга праваслаўнага святара і паэта, рабіўся ў першай палове 1950-х гг. ужо ў савецкім ГУЛАГу, у лагерах паблізу расійскага Кемерава і казахскага Джэзказгана, але ўпершыню быў цалкам апублікаваны толькі ў 1998 г. У сярэдзіне 1980-х гг. быў выдадзены пераклад вядомага беларускага майстра Язэпа Семяжона.\\
-Цягам апошніх пятнаццаці гадоў з’явіліся два поўныя пераклады "Дзядоў", выкананыя Сержам Мінскевічам і Кастусём Цвіркам. Пераклады "[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына|Гражыны]]" здзейснілі Сяргей Дзяргай і Пятро Бітэль; апошняму належаць таксама пераклады "Дзядоў" і "[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод|Конрада Валенрода]]". Паасобныя вершы, балады, байкі, публіцыстыку і лісты Адама Міцкевіча на беларускую мову пераклалі Янка Купала, Якуб Колас, [[litpers>максім-танк|Максім Танк]], Юрка Гаўрук, Язэп Семяжон, [[litpers>пімен-панчанка|Пімен Панчанка]], [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Кастусь Цвірка, Уладзімір Мархель, Васіль Сёмуха, Ірына Багдановіч, Міхась Скобла ды іншыя. Грунтоўныя працы прысвяцілі Адаму Міцкевічу літаратуразнаўцы, гісторыкі Алег Лойка, Сымон Брага (Вітаўт Тумаш), Станіслаў Станкевіч, Уладзімір Мархель, Кастусь Цвірка, Леў Мірачыцкі, Сымон Барыс. Свае творы ў вянок вялікаму паэту-земляку ўплялі тыя ж Максім Танк, Пімен Панчанка, Рыгор Барадулін, Алег Лойка, а таксама [[litpers>язэп-пушча|Язэп Пушча]], [[litpers>аркадзь-куляшоў|Аркадзь Куляшоў]], Уладзімір Караткевіч, [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], Данута Бічэль, [[litpers>міхась-стральцоў|Міхась Стральцоў]], [[litpers>вольга-іпатава|Вольга Іпатава]], Эдуард Акулін, Людміла Рублеўская і яшчэ шмат хто з сучасных паэтаў нашай краіны. Вобраз песняра ўвасоблены ў творах Валянціна Ваньковіча, Анатоля Анікейчыка, Сымона Геруса, Васіля Шаранговіча, Уладзіміра Пасюкевіча, Андрэя Заспіцкага, Валяр’яна Янушкевіча, іншых беларускіх майстроў выяўленчага мастацтва.\\
+Цягам апошніх пятнаццаці гадоў з’явіліся два поўныя пераклады "Дзядоў", выкананыя Сержам Мінскевічам і Кастусём Цвіркам. Пераклады "[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына|Гражыны]]" здзейснілі Сяргей Дзяргай і Пятро Бітэль; апошняму належаць таксама пераклады "Дзядоў" і "[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод|Конрада Валенрода]]". Паасобныя вершы, балады, байкі, публіцыстыку і лісты Адама Міцкевіча на беларускую мову пераклалі Янка Купала, Якуб Колас, [[постаці/максім-танк|Максім Танк]], Юрка Гаўрук, Язэп Семяжон, [[постаці/пімен-панчанка|Пімен Панчанка]], [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Кастусь Цвірка, Уладзімір Мархель, Васіль Сёмуха, Ірына Багдановіч, Міхась Скобла ды іншыя. Грунтоўныя працы прысвяцілі Адаму Міцкевічу літаратуразнаўцы, гісторыкі Алег Лойка, Сымон Брага (Вітаўт Тумаш), Станіслаў Станкевіч, Уладзімір Мархель, Кастусь Цвірка, Леў Мірачыцкі, Сымон Барыс. Свае творы ў вянок вялікаму паэту-земляку ўплялі тыя ж Максім Танк, Пімен Панчанка, Рыгор Барадулін, Алег Лойка, а таксама [[постаці/язэп-пушча|Язэп Пушча]], [[постаці/аркадзь-куляшоў|Аркадзь Куляшоў]], Уладзімір Караткевіч, [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], Данута Бічэль, [[постаці/міхась-стральцоў|Міхась Стральцоў]], [[постаці/вольга-іпатава|Вольга Іпатава]], Эдуард Акулін, Людміла Рублеўская і яшчэ шмат хто з сучасных паэтаў нашай краіны. Вобраз песняра ўвасоблены ў творах Валянціна Ваньковіча, Анатоля Анікейчыка, Сымона Геруса, Васіля Шаранговіча, Уладзіміра Пасюкевіча, Андрэя Заспіцкага, Валяр’яна Янушкевіча, іншых беларускіх майстроў выяўленчага мастацтва.\\
 \\
 \\