Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:эпас [2025/08/23 14:05] – vedybeadmin
+++ слоўнік:эпас [2025/08/23 16:01] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 9: / Радок 9: @@
 Эпас (ад гр. epos - слова, мова, аповед) — адзін з трох (поруч з [[слоўнік/лірыка|лірыкай]] і [[слоўнік/драма|драмай]]) [[слоўнік/род-літаратурны|родаў мастацкай літаратуры]].\\
 Для эпасу характэрна ўзнаўленне знешніх у адносінах да аўтара з'яў рэчаіснасці ў іх аб'ектыўнай сутнасці, паступова-лагічным (сюжэтным) іх развіцці. Эпічныя творы вызначаюцца шырынёй ахопу жыццёвага матэрыялу, грунтоўнасцю пры стварэнні чалавечых характараў, паказе быту, абставін, малюнкаў прыроды, разнастайнасцю спосабаў і сродкаў мастацкага выяўлення (апісанне, маналогі, дыялогі, аўтарскія адступленні). Эпас выпрацаваў цэлую сістэму відаў, такіх, як [[слоўнік/эпапея|эпапея]], [[слоўнік/раман|раман]], [[слоўнік/аповесць|аповесць]], а таксама [[слоўнік/апавяданне|апавяданне]], [[слоўнік/навела|навела]], [[слоўнік/нарыс|нарыс]] і іншыя т. зв. малыя відавыя формы эпасу ([[слоўнік/казка|казка]], [[слоўнік/легенда|легенда]], [[слоўнік/паданне|паданне]], [[слоўнік/анекдот|анекдот]], [[слоўнік/абразок|абразок]], [[слоўнік/фельетон|фельетон]], [[слоўнік/памфлет|памфлет]]...). У выніку ўзаемадзеяння розных родаў літаратуры ўзніклі [[слоўнік/ліра-эпічныя-жанры|ліра-эпічныя]] ([[слоўнік/паэма|паэма]], [[слоўнік/балада|балада]]) і ліра-драматычныя ([[слоўнік/байка|байка]], драматызаваная паэма) віды. У кожным з відаў эпасу можна вылучыць асобныя эпічныя жанры ці жанравыя разнавіднасці: раман сацыяльна-бытавы, гістарычны, філасофскі, аповесць лірычная, ваенная, апавяданне легендарнае, сатырычнае і гэтак далей. Эпас, як правіла, карыстаецца празаічнай мовай, але часам звяртаецца і да вершаванай (вершаваныя раманы, аповесці, апавяданні, легенды, [[слоўнік/гумарэска|гумарэскі]], казкі і інш.).\\
-Беларускі эпас узнік у перыяд сярэдневякоўя (летапісныя зводы, палемічныя і сатырычныя творы, перакладныя аповесці і раманы, [[слоўнік/аратарская-проза|аратарская проза]], [[слоўнік/публіцыстыка|публіцыстыка]] і г. д.). У новай беларускай літаратуры спачатку карыстаўся вершаванай мовай (вершаваныя аповесці, [[слоўнік/быліца|быліцы]] [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] "[[tvory>вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-вечарніцы|Вечарніцы]]", "[[tvory>вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-купала|Купала]]", "Травіца брат-сястрыца", "[[tvory>вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-быліцы-расказы|Быліцы, расказы Навума]]" і інш.), пакуль у канцы XIX ст. не звярнуўся да празаічнай (апавяданні [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] "[[tvory>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-тралялёначка|Тралялёначка]]", "Дзядзіна", [[tvory>францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-палясоўшчык|"Палясоўшчык"]]). Росквіту дасягнуў у XX ст. ; з сярэдзіны стагоддзя заняў галоўнае месца сярод усіх родаў беларускай мастацкай літаратуры. Вядучымі відамі беларускага эпасу сталі раманы і аповесці ([[tvory>іван-мележ/палеская-хроніка-аналіз-трылогіі|"Палеская хроніка"]] [[постаці/іван-мележ|Івана Мележа]], [[tvory>янка-брыль/увесь-свет-адзін-дом-па-раману-янкі-брыл|"Птушкі і гнёзды"]] і "Ніжнія Байдуны" [[постаці/янка-брыль|Янкі Брыля]], "Дабрасельцы" А. Кулакоўскагя, "Сустрэнемся на барыкадах" П. Пестрака, [[tvory>вячаслаў-адамчык/вячаслаў-адамчык-чужая-бацькаўшчына|"Чужая бацькаўшчына"]] [[постаці/вячаслаў-адамчык|Вячаслава Адамчыка]], "[[tvory>іван-чыгрынаў/іван-чыгрынаў-плач-перапёлкі|Плач перапёлкі]]" [[постаці/іван-чыгрынаў|Івана Чыгрынава]], [[tvory>ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-родныя-дзеці-гдз|"Родныя дзеці"]] [[постаці/ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]], [[tvory>віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-пушча-251|"Пушча"]] [[постаці/віктар-карамазаў|Віктара Карамазава]], [[tvory>генрых-далідовіч/генрых-далідовіч-заходнікі|"Заходнікі"]] [[tvory>генрых-далідовіч/жыццёвы-і-творчы-шлях-генрыха-далідовіча|Генрыха Далідовіча]] і інш.).
+Беларускі эпас узнік у перыяд сярэдневякоўя (летапісныя зводы, палемічныя і сатырычныя творы, перакладныя аповесці і раманы, [[слоўнік/аратарская-проза|аратарская проза]], [[слоўнік/публіцыстыка|публіцыстыка]] і г. д.). У новай беларускай літаратуры спачатку карыстаўся вершаванай мовай (вершаваныя аповесці, [[слоўнік/быліца|быліцы]] [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] "[[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-вечарніцы|Вечарніцы]]", "[[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-купала|Купала]]", "Травіца брат-сястрыца", "[[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-быліцы-расказы|Быліцы, расказы Навума]]" і інш.), пакуль у канцы XIX ст. не звярнуўся да празаічнай (апавяданні [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] "[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-тралялёначка|Тралялёначка]]", "Дзядзіна", [[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-палясоўшчык|"Палясоўшчык"]]). Росквіту дасягнуў у XX ст. ; з сярэдзіны стагоддзя заняў галоўнае месца сярод усіх родаў беларускай мастацкай літаратуры. Вядучымі відамі беларускага эпасу сталі раманы і аповесці ([[творы/іван-мележ/палеская-хроніка-аналіз-трылогіі|"Палеская хроніка"]] [[постаці/іван-мележ|Івана Мележа]], [[творы/янка-брыль/увесь-свет-адзін-дом-па-раману-янкі-брыл|"Птушкі і гнёзды"]] і "Ніжнія Байдуны" [[постаці/янка-брыль|Янкі Брыля]], "Дабрасельцы" А. Кулакоўскагя, "Сустрэнемся на барыкадах" П. Пестрака, [[творы/вячаслаў-адамчык/вячаслаў-адамчык-чужая-бацькаўшчына|"Чужая бацькаўшчына"]] [[постаці/вячаслаў-адамчык|Вячаслава Адамчыка]], "[[творы/іван-чыгрынаў/іван-чыгрынаў-плач-перапёлкі|Плач перапёлкі]]" [[постаці/іван-чыгрынаў|Івана Чыгрынава]], [[творы/ніл-гілевіч/ніл-гілевіч-родныя-дзеці-гдз|"Родныя дзеці"]] [[постаці/ніл-гілевіч|Ніла Гілевіча]], [[творы/віктар-карамазаў/віктар-карамазаў-пушча-251|"Пушча"]] [[постаці/віктар-карамазаў|Віктара Карамазава]], [[творы/генрых-далідовіч/генрых-далідовіч-заходнікі|"Заходнікі"]] [[творы/генрых-далідовіч/жыццёвы-і-творчы-шлях-генрыха-далідовіча|Генрыха Далідовіча]] і інш.).
 Эпасам яшчэ называюць вялікія фальклорныя творы гераічна-легендарнага зместу (армянскі "Давід Сасунскі", карэла-фінская "Калевала", кіргізскі "Манас" і інш.), а таксама рускія быліны, украінскія [[слоўнік/дума|думы]], казкі (гл. [[слоўнік/эпас-народны|эпас народны]]).