Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:цвёрдыя-формы-верша [2025/08/23 13:02] – vedybeadmin
+++ слоўнік:цвёрдыя-формы-верша [2025/08/23 16:01] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Цвёрдыя формы верша ======
-**Цвёрдыя (класічныя) формы верша** - віды верша, якія ўзніклі пераважна ў сярэдневяковай класічнай паэзіі (але не толькі), набылі інтэрнацыянальнае бытаванне і вызначаюцца пастаянствам вершаванага памеру, рыфмоўкі, колькасці і размяшчэння вершаваных радкоў. Сюды адносяцца [[slounik>санет|санет]], [[slounik>трыялет|трыялет]], [[slounik>секстына|секстына]], тэрцыны, [[slounik>актава|актава]], [[slounik>рандо|рандо]], [[slounik>рандэль|рандэль]], анегінская страфа, [[slounik>хоку-хайку|хоку]], [[slounik>танка|танка]] і інш. Напрыклад, у трыялеце (франц. triolet, ад італ. trio - трое) з васьмі радкоў два першыя і два апошнія, я таксама першы і чацвёрты аднолькавыя. Першы радок, такім чынам, паўтараецца тройчы (адсюль і назва). Гэтым вымогам цалкам адпавядаюць усе першыя беларускія трыялеты [[tvory>максім-багдановіч/творчасць-максіма-багдановіча|Максіма Багдановіча]] ("...Мне доўгае расстанне з Вамі", "...Ты быў, як месяц, адзінокі", "...Калісь глядзеў ня сонца я" і інш.). У секстыне /італ. sektina, ад лац. sex - шэсць) усяго шэсць радкоў ня дзве рыфмы (абабаб ці абабвв). У [[slounik>тэрцына|тэрцынах]] (італ. terzina, ад terza - трэцяя), якія пішуцца [[slounik>трохрадкоўе-тэрцэт|трохрадкоўямі]] з ланцуговай кампазіцыяй, сярэднія радкі ўсіх папярэдніх строфаў рыфмуюцца з двума крайнімі строфаў наступных. Заканчваюцца тэрцыны асобным радком, што рыфмуецца з сярэднім радком апошняга трохрадкоўя. Такія дакладна і першая беларуская тэрцына Максіма Багдановіча ("...Ёсць чары у забытым, старадаўнім"), і тэрцыны іншых беларускіх паэтаў - [[litpers>уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] ([[tvory>уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-апошняя-песня-дантэ|"Апошняя песня Дантэ"]]), А. Грачанікава ("Нам свецяць"), [[tvory>янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янкі Сіпакова]] ("[[tvory>янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-тэрцыны-пра-наручнікі|Тэрцыны пра наручнікі]]"), [[tvory>рыгор-крушына/творчасць-рыгора-крушыны|Рыгора Крушыны]] ([[tvory>рыгор-крушына/рыгор-крушына-тэрцыны|"Тэрцыны"]]), [[tvory>эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуарда Акуліна]] ([[tvory>эдуард-акулін/эдуард-акулін-тэрцыны|"Тэрцыны"]]).
+**Цвёрдыя (класічныя) формы верша** - віды верша, якія ўзніклі пераважна ў сярэдневяковай класічнай паэзіі (але не толькі), набылі інтэрнацыянальнае бытаванне і вызначаюцца пастаянствам вершаванага памеру, рыфмоўкі, колькасці і размяшчэння вершаваных радкоў. Сюды адносяцца [[слоўнік/санет|санет]], [[слоўнік/трыялет|трыялет]], [[слоўнік/секстына|секстына]], тэрцыны, [[слоўнік/актава|актава]], [[слоўнік/рандо|рандо]], [[слоўнік/рандэль|рандэль]], анегінская страфа, [[слоўнік/хоку-хайку|хоку]], [[слоўнік/танка|танка]] і інш. Напрыклад, у трыялеце (франц. triolet, ад італ. trio - трое) з васьмі радкоў два першыя і два апошнія, я таксама першы і чацвёрты аднолькавыя. Першы радок, такім чынам, паўтараецца тройчы (адсюль і назва). Гэтым вымогам цалкам адпавядаюць усе першыя беларускія трыялеты [[творы/максім-багдановіч/творчасць-максіма-багдановіча|Максіма Багдановіча]] ("...Мне доўгае расстанне з Вамі", "...Ты быў, як месяц, адзінокі", "...Калісь глядзеў ня сонца я" і інш.). У секстыне /італ. sektina, ад лац. sex - шэсць) усяго шэсць радкоў ня дзве рыфмы (абабаб ці абабвв). У [[слоўнік/тэрцына|тэрцынах]] (італ. terzina, ад terza - трэцяя), якія пішуцца [[слоўнік/трохрадкоўе-тэрцэт|трохрадкоўямі]] з ланцуговай кампазіцыяй, сярэднія радкі ўсіх папярэдніх строфаў рыфмуюцца з двума крайнімі строфаў наступных. Заканчваюцца тэрцыны асобным радком, што рыфмуецца з сярэднім радком апошняга трохрадкоўя. Такія дакладна і першая беларуская тэрцына Максіма Багдановіча ("...Ёсць чары у забытым, старадаўнім"), і тэрцыны іншых беларускіх паэтаў - [[постаці/уладзімір-караткевіч|Уладзіміра Караткевіча]] ([[творы/уладзімір-караткевіч/уладзімір-караткевіч-апошняя-песня-дантэ|"Апошняя песня Дантэ"]]), А. Грачанікава ("Нам свецяць"), [[творы/янка-сіпакоў/творчасць-янкі-сіпакова|Янкі Сіпакова]] ("[[творы/янка-сіпакоў/янка-сіпакоў-тэрцыны-пра-наручнікі|Тэрцыны пра наручнікі]]"), [[творы/рыгор-крушына/творчасць-рыгора-крушыны|Рыгора Крушыны]] ([[творы/рыгор-крушына/рыгор-крушына-тэрцыны|"Тэрцыны"]]), [[творы/эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуарда Акуліна]] ([[творы/эдуард-акулін/эдуард-акулін-тэрцыны|"Тэрцыны"]]).
-Беларуская паэзія ў выніку своеасаблівасці гістарычных умоў яе развіцця (афіцыйнае непрызнанне царскім урадам беларускай мовы, забарона - ажно да рэвалюцыі 1905—1907 гг. -беларускага друку і г. д.) багаццем цвёрдай формы верша авалодала толькі ў XX стагоддзі. Вялікі ўклад у абеларушванне разнастайных цвёрдых формаў верша ўнеслі [[litpers>янка-купала|Янка Купала]], Максім Багдановіч, [[litpers>змітрок-бядуля|Змітрок Бядуля]], [[litpers>алесь-гарун|Алесь Гарун]], [[litpers>уладзімір-жылка|Уладзімір Жылка]], [[litpers>уладзімір-дубоўка|Уладзімір Дубоўка]], [[litpers>наталля-арсеннева|Наталля Арсеннева]], [[litpers>міхась-кавыль|Міхась Кавыль]], [[litpers>алесь-салавей|Алесь Салавей]], [[litpers>рыгор-крушына|Рыгор Крушына]], [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Янка Сіпакоў, Эдуард Акулін і інш. У Рыгора Крушыны ёсць унікальны твор - "Лірычная кантата", у страфічнай арганізацыі якой прысутнічаюць адначасова самыя розныя цвёрдыя формы верша:\\
+Беларуская паэзія ў выніку своеасаблівасці гістарычных умоў яе развіцця (афіцыйнае непрызнанне царскім урадам беларускай мовы, забарона - ажно да рэвалюцыі 1905—1907 гг. -беларускага друку і г. д.) багаццем цвёрдай формы верша авалодала толькі ў XX стагоддзі. Вялікі ўклад у абеларушванне разнастайных цвёрдых формаў верша ўнеслі [[постаці/янка-купала|Янка Купала]], Максім Багдановіч, [[постаці/змітрок-бядуля|Змітрок Бядуля]], [[постаці/алесь-гарун|Алесь Гарун]], [[постаці/уладзімір-жылка|Уладзімір Жылка]], [[постаці/уладзімір-дубоўка|Уладзімір Дубоўка]], [[постаці/наталля-арсеннева|Наталля Арсеннева]], [[постаці/міхась-кавыль|Міхась Кавыль]], [[постаці/алесь-салавей|Алесь Салавей]], [[постаці/рыгор-крушына|Рыгор Крушына]], [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], Янка Сіпакоў, Эдуард Акулін і інш. У Рыгора Крушыны ёсць унікальны твор - "Лірычная кантата", у страфічнай арганізацыі якой прысутнічаюць адначасова самыя розныя цвёрдыя формы верша:\\
@@ Радок 90: / Радок 90: @@
-Як бачым, у гэтым [[slounik>разнастрофны-верш|разнастрофным вершы]] Рыгора Крушыны вылучаюцца __актава__ (першыя восем радкоў), [[slounik>туюг|туюг]] (тлусты курсіў), __санет__ (звычайны курсіў), __трыялет__ (тлусты шрыфт), __паліндром__ (апошні радок верша, падкрэслены). Апрача гэтага, тут маем [[slounik>шасцірадкоўе-секстэт|__шасцірадкоўі__]] трох відаў з рыфмоўкай аБаБвв (4-я страфа), __АА__ббвв (перадапошняя страфа) і ААБВБВ (апошняя страфа; малой літарай тут абазначаны мужчынскія рыфмы, прапісной - жаночыя, прапісной з падкрэсленнем - дактылічныя). Другая страфа - прыклад арыгінальнага __трынаццацірадкоўя__: а__Б__а__Б__ВггДДее.\\
+Як бачым, у гэтым [[слоўнік/разнастрофны-верш|разнастрофным вершы]] Рыгора Крушыны вылучаюцца __актава__ (першыя восем радкоў), [[слоўнік/туюг|туюг]] (тлусты курсіў), __санет__ (звычайны курсіў), __трыялет__ (тлусты шрыфт), __паліндром__ (апошні радок верша, падкрэслены). Апрача гэтага, тут маем [[слоўнік/шасцірадкоўе-секстэт|__шасцірадкоўі__]] трох відаў з рыфмоўкай аБаБвв (4-я страфа), __АА__ббвв (перадапошняя страфа) і ААБВБВ (апошняя страфа; малой літарай тут абазначаны мужчынскія рыфмы, прапісной - жаночыя, прапісной з падкрэсленнем - дактылічныя). Другая страфа - прыклад арыгінальнага __трынаццацірадкоўя__: а__Б__а__Б__ВггДДее.\\
-Як цвёрдую форму верша можна вызначыць і лімерык - гумарыстычна-сатырычны [[slounik>пяціскладовік|пяціскладовік]] з рыфмоўкай аабба, два першыя і апошні радкі якога пішуцца трохстопным, я трэці і чацвёрты - двухстопным [[slounik>анапест|анапестам]]. Верш гэты запазычаны з ірландскай паэзіі і зусім нядаўна абеларушаны А. Xадановічам (гл. яго цыкл "Беларускія лімерыкі"). Падчас цвёрды формы верша называюць класічнымі відамі строфаў.
+Як цвёрдую форму верша можна вызначыць і лімерык - гумарыстычна-сатырычны [[слоўнік/пяціскладовік|пяціскладовік]] з рыфмоўкай аабба, два першыя і апошні радкі якога пішуцца трохстопным, я трэці і чацвёрты - двухстопным [[слоўнік/анапест|анапестам]]. Верш гэты запазычаны з ірландскай паэзіі і зусім нядаўна абеларушаны А. Xадановічам (гл. яго цыкл "Беларускія лімерыкі"). Падчас цвёрды формы верша называюць класічнымі відамі строфаў.
@@ Радок 97: / Радок 97: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[slounik>акцэнтны-чыста-танічны-верш]]
+  * [[слоўнік/акцэнтны-чыста-танічны-верш]]
-  * [[slounik>графічная-форма]]
+  * [[слоўнік/графічная-форма]]
-  * [[slounik>акцэнтна-складовы-верш]]
+  * [[слоўнік/акцэнтна-складовы-верш]]
-  * [[slounik>александрыйскі-верш]]
+  * [[слоўнік/александрыйскі-верш]]
-  * [[slounik>каламыйкавы-верш]]
+  * [[слоўнік/каламыйкавы-верш]]