~~META:
title = Узвышша
&keywords = Узвышша
&abstract = Беларуска літаратурна-мастацкае згуртаванне "Узвышша" і яго роля ў станаўленні беларускай савецкай літаратуры
&iftrue = nan
~~

====== Узвышша ======
«Узвышша» – аб’яднанне беларускіх пісьменнікаў у 1926-1931 гг. Створана 26.05.1926 (статут прыняты 20.08.1926, зацверджаны 02.12.1926) па ініцыятыве [[постаці/адам-бабарэка|Адама Бабарэкі]], [[постаці/змітрок-бядуля|Змітрака Бядулі]], [[постаці/уладзімір-дубоўка|Уладзіміра Дубоўкі]], [[постаці/кандрат-крапіва|Кандрата Крапівы]], [[постаці/язэп-пушча|Язэпа Пушчы]], [[постаці/кузьма-чорны|Кузьмы Чорнага]].\\
У згуртаванне ўваходзілі: К. Чорны, К. Крапіва (намеснік старшыні і скарбнік), А. Бабарэка (сакратар), А. Адамовіч, З. Бядуля, П. Глебка, Сяргей Дарожны, У. Дубоўка, [[постаці/уладзімір-жылка|Уладзімір Жылка]], [[постаці/лукаш-калюга|Лукаш Калюга]], [[постаці/тодар-кляшторны|Тодар Кляшторны]], Ф. Купцэвіч, [[постаці/максім-лужанін|Максім Лужанін]], [[постаці/андрэй-мрый|Андрэй Мрый]] (А. Шашалевіч), Я. Пушча, В. Шашалевіч і інш. Аб'яднанне выдавала часопіс «Узвышша», літаратурныя зборнікі. На ідэйна-мастацкую платформу «Узвышша» станоўча паўплывала літаратурная група «Перавал» (існавала ў Маскве, выступала за высокую эстэтычную культуру творчасці).\\
На 1-м этапе (май 1926 - снежань 1929) аформілася ідэйна-эстэтычнае аблічча «Узвышша». Ідэя-праект абгрунтавана Бабарэкам на пасяджэнні Цэнтральнага бюро «[[слоўнік/маладняк|Маладняка]]» (26.05.1926), дзе разглядалася заява пра выхад са складу гэтага аб’яднання. Заснавальнікі «Узвышша» не пагаджаліся з пралеткультаўскімі тэндэнцыямі, якія выявіліся ў недаацэнцы мастацкай спадчыны, тэорыі «калектыўнай творчасці», што вяла да збяднення літаратурнага майстэрства і прафесійнай падрыхтоўкі. Ідэйна-эстэтэтычная платформа «Узвышша» абвешчана ў праграмнай заяве (тэзісах) «Ад беларускага літаратурна-мастацкага згуртавання «Узвышша» (1927), якая ўключала крытычны аналіз становішча тагачаснай беларускай літаратуры (спадчына яе заснавальнікаў [[постаці/янка-купала|Янкі Купалы]], [[постаці/якуб-колас|Якуба Коласа]], [[постаці/максім-багдановіч|Максіма Багдановіча]] і інш., творчасць маладых пісьменнікаў, якія недаацэньвалі або зусім не прызнавалі літаратурную традыцыю і не ўзнялі літаратуру на новую мастацкую ступень), крытыку «маладнякізму» як літаратурна-асветніцкага кірунку. На думку членаў «Узвышша», дасягнуць вышыні нацыянальнай літаратуры магчыма было шляхам вучобы і выхавання талентаў, пераадолення [[слоўнік/эпігонства|эпігонскіх]] тэндэнцый і стварэння арыгінальнай школы літаратурнага мастацтва праз развіццё высокай культуры мовы, апору на аўтэнтычны фальклор і класічную літаратуру, арганічнае спалучэнне рэалістычных тэндэнцый са смелым наватарствам, шырокае выкарыстанне мастацкай сімволікі, канцэнтраваную вобразнасць, нацыянальна-спецыфічную тэматыку, цэласнасць і канцэптуальнасць творча-мастацкага мыслення, разнастайнасць форм і стыляў. Заснавальнікі «Узвышша» абгрунтавалі мастацкі кірунак нацыянальнай літаратуры аквітызм (ад лац. aqua vita - жывая вада) – развіццё традыцый нацыянальнага адраджэння і творчае выкарыстанне навацый сусветнай мастацкай культуры.\\
На 2-м этапе (студзень-кастрычнік 1930 г.) у выніку рэпрэсій супраць ідэйных лідэраў «Узвышша», нападак вульгарна-сацыялагічнай крытыкі прынята «Пастанова беларускага літаратурна-мастацкага згуртавання «Узвышша» пра палітычныя памылкі ў літаратурна-публіцыстычнай творчасці» (1930). У ёй адзначаюцца недакладныя фармулёўкі ў асобных артыкулах У. Дубоўкі, Ф. Купцэвіча, К. Чорнага і інш., перабольшанне нацыянальнага моманту. У артыкуле «Пралетарскім шляхам» кіраўнікі «Узвышша» вымушаны былі адмовіцца ад «нашаніўскіх традыцый старэйшага пакалення пісьменнікаў», абяцалі разгарнуць самакрытыку, глыбей засвоіць асноўныя палажэнні марксізму-ленінізму, пераадолець у сваёй свядомасці «дробнабуржуазную сялянскую хісткую псіхалогію», уключыцца ў барацьбу за калектывізацыю вёскі і ўзгадняць літаратурную дзейнасць з працай грамадскіх арганізацый. Адначасова адзначалася, што «Узвышша» дало «шэраг выдатных мастацкіх твораў, блізкіх пралетарыяту».\\
На 3-м этапе (1931 г.) пасля арышту і ссылкі А. Бабарэкі, У. Дубоўкі, Я. Пушчы, У. Жылкі і інш. агульны сход аб’яднання прыняў рашэнне аб ліквідацыі «Узвышша».\\
Вульгарна-сацыялагічная крытыка 1930 – пач. 1950-х г. поўнасцю адмаўляла значэнне «Узвышша» ў станаўленні беларускай савецкай літаратуры, адносіла аб’яднанне да варожых сацыялізму арганізацый. Толькі ў 2-й палове 1960-х – 1990-я г. навуковая літаратуразнаўства аб’ектыўна ацаніла уклад «Узвышша» ў развіццё літаратуры, мастацкай культуры і эстэтычнай думкі Беларусі.\\
\\
\\
Крыніца: Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.16: Трыпалі – Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. – Мн.: БелЭн, 2003. – 576 с.