~~META:
title = Спандэй
&keywords = Спандэй
&abstract = Што такое спандэй? Асаблівасці і прыклады ўжывання спандэяў ў беларускай паэзіі
&iftrue = nan
~~

====== Спандэй ======
Спандэй (грэч. spondeios) — такая [[слоўнік/стапа|стапа]] ў [[слоўнік/антычнае-метрычнае-вершаванне|антычнай (метрычнай)]] [[слоўнік/сістэма-вершавання|сістэме вершавання]], у якую ўваходзяць два доўгія склады (||).\\
У [[слоўнік/сілаба-танічнае-вершаванне|сілаба-тоніцы]] спандэем называюць з’яву, калі ў двухскладовай ці (значна радзей) трохскладовай стапе становяцца побач два націскныя склады:

Н**е**, д**о**сыць, досыць! трудна далей...\\
([[постаці/янка-купала|Янка Купала]])\\
\\
Разносчыкі крычаць ля кожнай брамы.\\
Гр**y**к, г**o**ман, гул — усё ракой імкне.\\
([[творы/максім-багдановіч/творчасць-максіма-багдановіча|Максім Багдановіч]]. «[[творы/максім-багдановіч/максім-багдановіч-у-вільні|У Вільні]]»)\\
\\
Сн**е**г — тр**э**ці дзень.

Слядоў няма,

На двор і ў сад задзьмуты дзверцы.\\
([[постаці/максім-лужанін|Максім Лужанін]]. «[[творы/максім-лужанін/максім-лужанін-снег-трэці-дзень|Снег – трэці дзень...]]»)

\\
Амаль усе радкі верша [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгор Барадуліна]] «Міласэрнасць плахі», напісанага [[слоўнік/трохскладовыя-памеры|трохскладовым памерам]] (Ан3), у першых стопах утрымліваюць спандэй, што вызначае іх рытмічную непаўторнасць:

Вырак нoг абыякава босых.\\
Мaрны ўздых у глухім палыне.\\
Пoслух шляху ахвярнага—\\
Пoсах

\\
Гoркі пыл аддае меліне.\\
Як апірышча мары і веры,\\
Ўсе шляхі абышоўшы ў жыцці,\\
Пoсах грyкне ў нябесныя дзверы,\\
Цiха ў хaту збаіцца зайсці.

\\
Злоўжыванне спандэем робіць верш грувасткім, няўклюдным. Разам з тым дзякуючы спандэю паэт можа рытмічна вылучыць тое ці іншае слова ў вершаваным радку, звярнуць на яго ўвагу. Арыгінальная выяўленчая «праца» спандэізаваных [[слоўнік/харэй|харэяў]] — у вершы [[постаці/максім-танк|Максіма Танка]] «На камарыным вяселлі»:

На змярканні — шум, гам, звон,\\
Гэта звоніць дуб, граб, клён.\\
Кветак весніх — жар, бель, сінь,\\
Россып буйнае расы.\\


Шматлікія спандэі, разам са сцяжэннямі некаторых стопаў, вызначылі арыгінальны [[слоўнік/рытм|рытм]] верша Л. Паўлікавай «Бэз»:

Бэз! Бэз! Бэз!\\
Ах ты, стары знаёмы!\\
Пах, шэпт — увесь\\
Мроя далёкага дому.\\
\\
Бэз! Бэз! Бэз!\\
Мчыцца на хвалі светлай\\
Плёс, луг, лес,\\
Юнае даўняе лета.\\
\\
Бэз! Бэз! Бэз!\\
Тварам тану ў суквеццях.\\
Сінь, высь — спрэс\\
Звонам паўнюткі вецер.

\\
У вершы [[творы/пятрусь-броўка/творчасць-петруся-броўкі|Петруся Броўкі]] «[[творы/пятрусь-броўка/пятрусь-броўка-родныя-словы|Родныя словы]]», напісаным Ам4, апошнія радкі ўсіх чатырох строфаў — суцэльныя спандэі, дзякуючы якім рытмічна вылучаюцца самыя дарагія для паэта словы-назвы. Гэтаму садзейнічае яшчэ і запіс кожнага аднаскладовага слова асобным радком. Вось пачатак верша:

Яны даспадобы мне, хай і старыя,\\
Не толькі ў гучанні хвалюючы змест.\\
Як многа гавораць мне назвы такія—\\
Мінск,

Пінск,

Брэст.\\


У наступных строфах — такое самае рытмічнае вылучэнне слоў-назваў (дзякуючы спандэю і запісу асобнымі радкамі): …...Што продкі любілі спакойную працу — %%//%% Шклоў, %%//%% Клецк, %%//%% Мір; І разам з Бярозаю катаў тапілі — Пціч, %%//%% Друць, %%//%% Сож; У сёлаў імёны, як гукі цымбалаў, — Блонь, %%//%% Струнь, %%//%% Звонь!\\
У прыведзеных прыкладах спандэізаваныя радкі могуць успрымацца і як [[слоўнік/аднаскладовая-стапа|аднаскладовыя стопы]]. У такім разе вершы Л. Паўлікавай і Петруся Броўкі можна вызначыць як строфныя [[слоўнік/лагаэд|лагаэды]].