Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:рытм [2025/08/22 10:59] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ слоўнік:рытм [2025/08/23 14:05] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Рытм ======
 Рытм (ад гр. rhytmos - узгоджанасць, суразмернасць) -раўнамернае чаргаванне якіх-небудзь з'яў у часе ці прасторы. Па тым, як чаргуюцца гэтыя з'явы (праз роўныя прамежкі часу або роўныя адлегласці), адрозніваюць рытм часавы (ход нябесных свяціл, марскія прылівы і адлівы, біццё сэрца) і прасторавы (размяшчэнне архітэктурных ансамбляў, дарожных прысадаў, тэлефонных слупоў). Выключна важнае значэнне мае рытм у працы чалавека: аблягчае яе, робіць больш прадуктыўнай.\\
-Рытм - самая істотная прыкмета верша. Прыйшоў ён сюды з рытму працоўнай дзейнасці чалавека праз пасрэдніцтва працоўнай песні, музыкі. Вершаваны рытм выяўляецца ў раўнамерным чаргаванні якіх-небудзь аднатыпных моўных з'яў - т. зв. [[slounik>рытмастваральныя-кампаненты|рытмастваральных кампанентаў]] (ненаціскных і націскных або доўгіх і кароткіх складоў, аднолькавай колькасці складоў ці моцных (апорных) націскаў у вершаваных радках, аднолькавых слоў, гукаспалучэнняў і г. д.).\\
+Рытм - самая істотная прыкмета верша. Прыйшоў ён сюды з рытму працоўнай дзейнасці чалавека праз пасрэдніцтва працоўнай песні, музыкі. Вершаваны рытм выяўляецца ў раўнамерным чаргаванні якіх-небудзь аднатыпных моўных з'яў - т. зв. [[слоўнік/рытмастваральныя-кампаненты|рытмастваральных кампанентаў]] (ненаціскных і націскных або доўгіх і кароткіх складоў, аднолькавай колькасці складоў ці моцных (апорных) націскаў у вершаваных радках, аднолькавых слоў, гукаспалучэнняў і г. д.).\\
-Адзінкай рытму верша з'яўляецца вершаваны радок. выдзелены не толькі графічна, але і міжрадковай паўзай, падкрэслены рыфмай або [[slounik>клаўзула|клаўзулай]] (заключныя склады вершаванага радка пасля апошняга націскнога склада; па іх колькасці клаўзулы бываюць аднаскладовымі, двухскладовымі, трохскладовымі).\\
+Адзінкай рытму верша з'яўляецца вершаваны радок. выдзелены не толькі графічна, але і міжрадковай паўзай, падкрэслены рыфмай або [[слоўнік/клаўзула|клаўзулай]] (заключныя склады вершаванага радка пасля апошняга націскнога склада; па іх колькасці клаўзулы бываюць аднаскладовымі, двухскладовымі, трохскладовымі).\\
-Вершаваны рытм - гэта "тэмперамент радка" (М. Святлоў), яго своеасаблівы "пульс" (С. Маршак). Яго нельга атаясамліваць, як гэта робіцца, з метрам або памерам. Вершаваныя радкі аднаго метра (харэічнага, дактылічнага і г. д.) або нават аднаго памеру (чатырохстопнага [[slounik>ямб|ямба]], трохстопнага [[slounik>дактыль|дактыля]] і г. д.) дзякуючы багаццю розных рытмастваральных кампанентаў амаль ніколі не будуць ідэнтычнымі па свайму рытмічнаму малюнку.\\
+Вершаваны рытм - гэта "тэмперамент радка" (М. Святлоў), яго своеасаблівы "пульс" (С. Маршак). Яго нельга атаясамліваць, як гэта робіцца, з метрам або памерам. Вершаваныя радкі аднаго метра (харэічнага, дактылічнага і г. д.) або нават аднаго памеру (чатырохстопнага [[слоўнік/ямб|ямба]], трохстопнага [[слоўнік/дактыль|дактыля]] і г. д.) дзякуючы багаццю розных рытмастваральных кампанентаў амаль ніколі не будуць ідэнтычнымі па свайму рытмічнаму малюнку.\\
-Рытм у вершы мае вялікае значэнне. Як слушна даводзіў [[litpers>максім-багдановіч|Максім Багдановіч]], "галоўным фарміруючым пачаткам усялякага верша, безумоўна, з'яўляецца рытм; застыўшы ў сваім найбольш правільным, закончаным выглядзе, ён ператвараецца ў метр. Усе астатнія элементы верша адыгрываюць у адносінах да таго і другога ролю другарадную, іншым разам – чыста службовую, успамагальную і ва ўсякім выпадку могуць быць зразуметыя і ацэненыя толькі ў цеснай сувязі з імі абодвума".\\
+Рытм у вершы мае вялікае значэнне. Як слушна даводзіў [[постаці/максім-багдановіч|Максім Багдановіч]], "галоўным фарміруючым пачаткам усялякага верша, безумоўна, з'яўляецца рытм; застыўшы ў сваім найбольш правільным, закончаным выглядзе, ён ператвараецца ў метр. Усе астатнія элементы верша адыгрываюць у адносінах да таго і другога ролю другарадную, іншым разам – чыста службовую, успамагальную і ва ўсякім выпадку могуць быць зразуметыя і ацэненыя толькі ў цеснай сувязі з імі абодвума".\\
 Вершаваны рытм выконвае цэлы шэраг функцый. Ён дае жыццё вершу як цэласнай і самастойнай моўна-эстэтычнай з'яве (генетычная функцыя). Ён валодае эмоцыястваральнымі здольнасцямі. Моўны рытм, як і рытм увогуле, ужо сам па сябе здольны выклікаць тыя ці іншыя эмоцыі, пачуцці. У. Маякоўскі прыгадваў бесславесны рытмічны гул, які прыходзіў да яго на самым пачатку творчага натхнення, яшчэ да таго, як гэты гул "пакрываўся" словамі. Калі ж у сілавое поле моўнага рытму трапляюць словы, за якімі стаяць асобныя паняцці (думкі), - эмоцыястваральная здольнасць рытму яшчэ больш узрастае. Гэтак і музычны рытм, "накладваючыся" ня мелодыку і гукавы тэмбр, у дзесяткі разоў узмацняе эмацыянальнае ўздзеянне музычнага твора. Хаця па сутнасці ён можа выступаць без таго і другога, так сказаць, у чыстым выглядзе (нашы ўдарныя інструменты, іспанскія кастаньеты, афрыканскія там-тамы).\\
-Адна з самых галоўных функцый вершаванага рытму - сэнсавыяўленчая. Даўно тэарэтыкамі і практыкамі верша было заўважана, што асобныя метры (напрыклад, харэічныя) дапамагаюць лепшаму выяўленню радаснага, вясёлага настрою, у той час як іншыя (напрыклад, дактылічныя) - настрою роздуму, развагі, суму. Трэба падкрэсліць, аднак, што гаворка тут ідзе не пра жорсткае правіла, а толькі пра рытмічную тэндэнцыю, бо некаторыя надзвычай "ёмістыя" памеры, у прыватнасці чатырохстопны ямб, з аднолькавым поспехам могуць перадаваць самыя розныя эмоцыі і думкі (прыгадаем "Новую зямлю" і "Рыбакову хату" Якуба Коласа, напісаныя гэтым памерам). Разам з тым, не выпадкова тое, што вольны верш найчасцей ужываецца ў байках, драматычных творах (калі яны толькі напісаны вершам), пяцістопны ямб - у санетах, [[slounik>свабодны-верш-верлібр|свабодны верш (верлібр)]] вельмі добра даносіць філасофскую развагу, роздум і г. д.\\
+Адна з самых галоўных функцый вершаванага рытму - сэнсавыяўленчая. Даўно тэарэтыкамі і практыкамі верша было заўважана, што асобныя метры (напрыклад, харэічныя) дапамагаюць лепшаму выяўленню радаснага, вясёлага настрою, у той час як іншыя (напрыклад, дактылічныя) - настрою роздуму, развагі, суму. Трэба падкрэсліць, аднак, што гаворка тут ідзе не пра жорсткае правіла, а толькі пра рытмічную тэндэнцыю, бо некаторыя надзвычай "ёмістыя" памеры, у прыватнасці чатырохстопны ямб, з аднолькавым поспехам могуць перадаваць самыя розныя эмоцыі і думкі (прыгадаем "Новую зямлю" і "Рыбакову хату" Якуба Коласа, напісаныя гэтым памерам). Разам з тым, не выпадкова тое, што вольны верш найчасцей ужываецца ў байках, драматычных творах (калі яны толькі напісаны вершам), пяцістопны ямб - у санетах, [[слоўнік/свабодны-верш-верлібр|свабодны верш (верлібр)]] вельмі добра даносіць філасофскую развагу, роздум і г. д.\\
 Рытм цесна звязаны з канкрэтным сэнсам паэтычнага твора. Менавіта таму многія буйныя паэтычныя творы полірытмічныя - іх асобныя раздзелы пішуцца рознымі вершаванымі памерамі, відамі верша. А. Твардоўскі раіў маладым паэтам развіваць "слых на верш", дасягаць адпаведнасці сэнсу і рытму.\\
-Вершаваны рытм мае яшчэ мнеманічнае значэнне, г. зн. дапамагае лепшаму запамінанню вершаванага твора. На гэтай уласцівасці рытму заснаваны мнеманічныя вершы. Дзякуючы мнеманічнай моцы да нас дайшлі шэдэўры старажытнай літаратуры ("Махабхарата", "Іліяда", "Адысея" і інш.), беларускія [[slounik>ананім|ананімныя]] творы ХVІІІ - ХІХ ст. (паэмы, вершы, гутаркі).\\
+Вершаваны рытм мае яшчэ мнеманічнае значэнне, г. зн. дапамагае лепшаму запамінанню вершаванага твора. На гэтай уласцівасці рытму заснаваны мнеманічныя вершы. Дзякуючы мнеманічнай моцы да нас дайшлі шэдэўры старажытнай літаратуры ("Махабхарата", "Іліяда", "Адысея" і інш.), беларускія [[слоўнік/ананім|ананімныя]] творы ХVІІІ - ХІХ ст. (паэмы, вершы, гутаркі).\\
-Раздзел вершазнаўства, які вывучае рытмічныя асаблівасці верша ўвогуле ці вершаў якога-небудзь паэта, называецца [[slounik>рытміка|рытмікай]].
+Раздзел вершазнаўства, які вывучае рытмічныя асаблівасці верша ўвогуле ці вершаў якога-небудзь паэта, называецца [[слоўнік/рытміка|рытмікай]].
@@ Радок 22: / Радок 22: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[slounik>рытмастваральныя-кампаненты]]
+  * [[слоўнік/рытмастваральныя-кампаненты]]