~~META:
title = Перыфраза
&keywords = перыфраза
&abstract = Што такое перыфраза? Прыклады ўжывання перыфразаў
&iftrue = nan
~~

====== Перыфраза ======
Перыфраза (перыфраз) (грэч. periphrasis, ад peri — навокал і phradzo — гавару), — адзін з [[слоўнік/троп|тропаў]], у якім назва з'яў або прадметаў падаецца праз апісанне іх асобных вызначальных прымет. Перыфразы не толькі называюць з'явы рэчаіснасці, але і характарызуюць іх.\\
Вось некаторыя перыфразы беларусіх паэтаў: «кроў сіняя любай краіны» (Нёман; [[творы/ларыса-геніюш/творчасць-ларысы-геніюш|Ларыса Геніюш]]), «чырвоныя сны Дэлакруа» (карціны Дэлакруа; [[постаці/максім-танк|Максім Танк]]), «бязвоблачная званіца» (неба; Ю. Гаўрук), «пасвіць між моху вочы» (шукаць грыбы; [[постаці/пімен-панчанка|Пімен Панчанка]]), «ластаўка роднага слова» ([[творы/леся-украінка/леся-украінка|Леся Украінка]]; [[постаці/яўгенія-янішчыц|Яўгенія Янішчыц]]), «кароль звяроў, цар джунгляў і гаспадар тайгі» (леў, тыгр, мядзведзь; [[творы/анатоль-вярцінскі/анатоль-вярцінскі-аналіз-творчасці|Анатоль Вярцінскі]])...\\
Многія народныя [[слоўнік/ідыёма|ідыёмы]] маюць перыфрастычны характар (класці баразну — араць, заглядаць у бутэльку — піць гарэлку, пусціць агнём — спаліць, сысці ў магілу — памерці).\\
Перыфразы даволі шырока ўжываюцца ў [[слоўнік/фальклор|фальклоры]], у прыватнасці ў народных песнях:

Не пайду за //такога,\\
Што барада коле//,\\
А пайду за //такога,\\
Што сеюцца вусы//.

\\
У паэзіі сустракаюцца як фальклорныя, так і арыгінальныя аўтарскія перыфразы:

Не пад мысль песня будзе каму-небудзь нам —\\
//Канапляную// возьмеш заплату.

([[творы/янка-купала/янка-купала-курган|Янка Купала. «Курган»]])

\\
Га! Знаем вас, //атручання найміты//;\\
Вы — //служкі чорныя Яснейшага Мамона//,\\
Вы — //мора бруд ля берагоў намыты//,\\
Без дум і без мазгоў, вы — //золата без звона//.

([[постаці/алесь-гарун|Алесь Гарун]]. [[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-юдам|«Юдам»]])

\\
//Цяжкую шапаткую пазалоту//\\
Кляны ў ваду раняюць пакрысе...

(М. Федзюковіч)\\


У вершы [[постаці/васіль-зуёнак|Васіля Зуёнка]] «Андрэй, Андрэй...» ужыта надзвычай рэдкая разгорнутая перыфраза, якая дазволіла аўтару, не ўжываючы слова могілкі, выразна намаляваць іх:

Не сыдуцца жалобныя пагоркі,\\
І толькі неба — юнае заўжды —\\
Нахіліцца над намі адвячоркам,\\
Каб ціха мы ўглядаліся туды,

\\
Дзе сейбіты агоралі палетак\\
І вечны хлеб свой сеюць,

ды не жнуць,

Дзе пад вятрамі соцень зім і летаў\\
Гадуюць лес,

ды зрубы не кладуць.

\\
Перыфраза часам ляжыць у аснове [[слоўнік/эўфемізм|эўфемізма]] і [[слоўнік/антанамазія|антанамазіі]]. Многія народныя і літаратурныя перыфрастычныя выразы сабраны ў кнізе Галіны Малажай «Беларуская перыфраза» (Мн., 1974).