~~META:
title = Пентаметр
&keywords = пентаметр
&abstract = Пентаметр. Прыклады ўжывання пентаметра ў беларускай літаратуры
&iftrue = nan
~~

====== Пентаметр ======
Пентаметр (грэч. pentаmetros — пяцімернік, ад pente — пяць і metron — мера) — вершаваны памер [[слоўнік/антычнае-метрычнае-вершаванне|антычнай (метрычнай)]] сістэмы вершавання, які ўяўляе сабой два дактылічныя паўрадкоўі, аддзеленыя адно ад другога [[слоўнік/цэзура|цэзурай]].\\
Кожнае паўрадкоўе змяшчае два [[слоўнік/дактыль|дактылі]] і адзін доўгі склад. Паколькі час вымаўлення двух доўгіх складоў займае чатыры моры, г. зн. столькі, колькі і асобная [[слоўнік/стапа|стапа]] дактыля, то ў пентаметры было па сутнасці пяць дактыляў (адсюль і назва).\\
Метрычная схема пентаметра наступная: |— — |— — | %%//%% |— — |— — |. У першай палове радка, напісанага пентаметрам, дапускалася замена дактыляў [[слоўнік/спандэй|спандэямі]]. Пентаметр ужываўся толькі ў чаргаванні з [[слоўнік/гекзаметр|гекзаметрам]], утвараючы [[слоўнік/элегічны-двуверш|элегічны двуверш]]. Назву і структуру гэтага памеру пазней пераняла [[слоўнік/сілаба-танічнае-вершаванне|сілаба-танічная]] сістэма вершавання. Тут пентаметр — шасцістопны дактыль з цэзурай пасля трэцяй стапы, у якім на два склады ўсечаны трэцяя і шостая стопы. Выкарыстоўваецца ён, як і ў антычным вершы, звычайна разам з гекзаметрам (у элегічным двувершы).\\
Унікальны ўзор так званага чыстага пентаметра пакінуў [[творы/максім-багдановіч/творчасць-максіма-багдановіча|Максім Багдановіч]] (у адным з перакладаў твораў П. Верлена):

Рыцар Няшчасце, што скрозь %%//%% ездзіць пад маскай маўчком,\\
Сэрца старое прабіў %%//%% мне зіхацяшчым мячом.\\
З сэрца старога струёй%%//%% люнула ярая кроў;\\
Знікла пад сонцам яна, %%//%% ў землю ушла між цвятоў.

\\
Прыклад элегічнага двуверша, дзе пентаметрам напісаны толькі цотныя радкі (у няцотных — гекзаметры):

Келіхі, сябры, паўней! Асыпаюцца яблыняў кветы,\\
Гіне вясны хараство — бела-ружовы убор.\\
Дзеці ўздыхаюць па ім, але мудрага яснасць

няўзрушна;

Там, дзе распукваўся квет, к восені выспее плод.\\
Келіхі, сябры, паўней! Час прызначаны кожнай праяве:\\
Моладасць прочкі імкне. Сталасці прыйдзе чарга!\\
([[постаці/уладзімір-жылка|Уладзімір Жылка]]. «Пентаметры»)