~~META:
title = Паралелізм
&keywords = паралелізм
&abstract = Паралелізм у паэзіі і яго віды (рытмічны, гукавы, сінтаксічны, страфічны, псіхалагічны)
&iftrue = nan
~~

====== Паралелізм ======
Паралелізм (ад грэч. paralllos — той, што ідзе побач; паралельны) — сінтаксічна-кампазіцыйны прыём паралельнага размяшчэння аднатыпных элементаў паэтычнага выказвання (з’яў, вобразаў, матываў і г. д.), што супастаўляюцца паміж сабой.\\
У адпаведнасці з тым, на якім узроўні — рытмічным, гукавым, сінтаксічным, страфічным, псіхалагічным — адбываецца гэта супастаўленне, вылучаюць розныя віды паралелізму.\\
**Сінтаксічны** паралелізм — гэта аднолькавая сінтаксічная будова суседніх вершаваных радкоў. Вось прыклад з народнай песні:

Я б паслала пасол — не смею,\\
Напісала б лісток — не ўмею,\\
І пайшла б я сама — баюся,\\
Доўгая дарога — стамлюся.

\\
Для народнай паэзіі надзвычай характэрны **псіхалагічны** паралелізм, пры якім з’явы чалавечага жыцця суадносяцца са з’явамі прыроды:

— Зялёная дубровачка,\\
Чаго рана шумець стала?\\
Яшчэ ветры не веялі,\\
Дробны дажджы не капалі.

\\
— Маладая дзяўчыначка,\\
Чаго рана плакаць стала?\\
Яшчэ сваты не ехалі,\\
Цябе, маладу, не сваталі.

\\
Тут псіхалагічны паралелізм дапаўняецца **страфічным**, паколькі два супастаўленыя комплексы лексічна і сінтаксічна ўкладваюцца ў аднолькавыя строфы. На псіхалагічным паралелізме поўнасцю пабудаваны верш [[постаці/пімен-панчанка|Пімена Панчанкі]] «...Трэснула, грукнула, грымнула з покатам». Вось дзве заключныя страфы гэтага верша, у якіх другія — «чалавеказнаўчыя» — паловы [[слоўнік/чатырохрадкоўе-катрэн|чатырохрадкоўяў]] узяты нават у дужкі:

\\
Я навальніцы люблю ачышчальныя,\\
Што працінаюць да донца душы.\\
(Кажуць, не прымуць больш касы ашчадныя\\
У сейфы свае махляроў барышы).\\
\\
Смолкія почкі маланкай палушчаны,\\
Свежа і зелена. Ясныя дні.\\
(Кажуць, што заўтра усе алілуйшчыкі\\
Выступяць супраць сваёй балбатні).

\\
Часам у паэзіі, і ў першую чаргу ў народнай, выкарыстоўваецца так званы **адмоўны** паралелізм, калі адны нейкія з’явы, прадметы падаюцца праз адмаўленне іншых. Адмоўным паралелізмам, у прыватнасці, пачынаецца паэма [[постаці/янка-купала|Янкі Купалы]] [[творы/янка-купала/янка-купала-бандароўна|«Бандароўна»]]:

Не віхор калыша лесам,\\
Не ваўкі заводзяць,\\
Не разбойнікі гурбою\\
За здабычай ходзяць.\\
\\
На Ўкраіне пан Патоцкі,\\
Пан з Канёва родам,\\
З сваёй хеўрай гаспадарыць\\
Над бедным народам.

\\
Паралелізм у некаторых сваіх формах блізкі да [[слоўнік/параўнанне|параўнання]]. Але паралелізм, апрача таго, што супастаўляе з’явы, выконвае і кампазіцыйную функцыю (наладжвае структурную сувязь двух або некалькіх стылістычных кампанентаў), якой пазбаўлена параўнанне.\\
Сінтаксічны паралелізм пасадзейнічаў калісьці ўзнікненню верша (у выглядзе паралельных сінтаксічных радоў), з’яўленню рыфмы (яна завяршала і фанічна падкрэслівала гэтыя рады).