Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:народнае-вершаванне [2025/08/22 10:44] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ слоўнік:народнае-вершаванне [2025/08/23 15:53] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 7: / Радок 7: @@
 ====== Народнае вершаванне ======
-Народнае вершаванне - сістэма вершавання, якая выкарыстоўвалася і часткова яшчэ выкарыстоўваецца ў народнай паэзіі. Гэта - самая ранняя сістэма вершавання ва ўсходнеславянскай літаратуры, калі слова існавала разам з музыкай, жэстам, рухам. Народны верш спяваўся або прамаўляўся [[slounik>рэчытатыў|рэчытатывам]] (напеўнай дэкламацыяй). Так, рускія быліны, украінскія [[slounik>дума|думы]], беларускія [[slounik>замова|замовы]] і [[slounik>галашэнні|галашэнні]] не проста чыталіся, як мы іх цяпер чытаем па фальклорных зборніках, а выконваліся нараспеў, рэчытатывам, прычым (за выключэннем замоў і галашэнняў) у суправаджэнні якога-небудзь музычнага інструмента (гусляў, кобзы, ліры). Таксама і беларускія народныя песні (гістарычныя, каляндарна-абрадавыя, любоўныя і інш.) паядноўвалі ў сабе слова і мелодыю, сэнс і гук.\\
+Народнае вершаванне - сістэма вершавання, якая выкарыстоўвалася і часткова яшчэ выкарыстоўваецца ў народнай паэзіі. Гэта - самая ранняя сістэма вершавання ва ўсходнеславянскай літаратуры, калі слова існавала разам з музыкай, жэстам, рухам. Народны верш спяваўся або прамаўляўся [[слоўнік/рэчытатыў|рэчытатывам]] (напеўнай дэкламацыяй). Так, рускія быліны, украінскія [[слоўнік/дума|думы]], беларускія [[слоўнік/замова|замовы]] і [[слоўнік/галашэнні|галашэнні]] не проста чыталіся, як мы іх цяпер чытаем па фальклорных зборніках, а выконваліся нараспеў, рэчытатывам, прычым (за выключэннем замоў і галашэнняў) у суправаджэнні якога-небудзь музычнага інструмента (гусляў, кобзы, ліры). Таксама і беларускія народныя песні (гістарычныя, каляндарна-абрадавыя, любоўныя і інш.) паядноўвалі ў сабе слова і мелодыю, сэнс і гук.\\
 У народным вершаванні вялікую ролю адыгрываў чыста музычны прынцып арганізацыі рытму: у аснове сувымернасці была колькасць часу, неабходная для вымаўлення першаснай рытмічнай адзінкі - склада. У выніку гэтага слова настолькі падначальвалася напеву, што часта пазбаўлялася свайго граматычнага націску, дапускала перастаноўку гэтага націску з аднаго складу на другі, у вершаваных радках з'яўляліся лішнія словы - "затычкі", асобныя склады "расцягваліся", другія, наадварот, "сцягваліся" (так, замест "у" і "і" нават пасля зычных з'яўляліся "ў і "й") і г. д.\\
 Пазней, калі вершаваны тэкст пачаў паступова вызваляцца ад мелодыі, у якасці арганізуючага рытмічнага пачатку народнага вершавання выступіў моцны (або апорны) націск, які, нібы магнітам, прыцягнуў да сябе націскі некаторых суседніх слоў, і не толькі дапаможных, але і самастойных. Чаргаванне пэўнай колькасці такіх націскаў у вершаваных радках і стварыла рытм танічнага ў сваёй аснове народнага верша.\\
-Існуюць два тыпы народнага верша: песенны і рэчытатыўны, або гутарковы. Рэчытатыўны верш некалькі маладзейшы за песенны. У ім, у адрозненне ад песеннага, некалькі меншая сувязь з музыкай (напевам). Самай распаўсюджанай яго формай з'яўляецца былінны верш — бязрыфменны верш, у радках якога звычайна па 4 апорныя націскі (з іх апошні — дапаможны), да гэтага — двухскладовыя [[slounik>анакруза|анакрузы]] і [[slounik>клаўзула|клаўзулы]]. Песенны верш таксама пазбаўлены аднастайнасці. Як падкрэсліваў І. Насовіч у прадмове да зборніка "Беларускія песні" (1874), "ва ўсіх беларускіх песнях, і асабліва старажытных, пануе танічнае вершаванне, у якім націск галоўнага па сэнсу слова падпарадкоўвае сабе ўсе астатнія склады і націскі".\\
+Існуюць два тыпы народнага верша: песенны і рэчытатыўны, або гутарковы. Рэчытатыўны верш некалькі маладзейшы за песенны. У ім, у адрозненне ад песеннага, некалькі меншая сувязь з музыкай (напевам). Самай распаўсюджанай яго формай з'яўляецца былінны верш — бязрыфменны верш, у радках якога звычайна па 4 апорныя націскі (з іх апошні — дапаможны), да гэтага — двухскладовыя [[слоўнік/анакруза|анакрузы]] і [[слоўнік/клаўзула|клаўзулы]]. Песенны верш таксама пазбаўлены аднастайнасці. Як падкрэсліваў І. Насовіч у прадмове да зборніка "Беларускія песні" (1874), "ва ўсіх беларускіх песнях, і асабліва старажытных, пануе танічнае вершаванне, у якім націск галоўнага па сэнсу слова падпарадкоўвае сабе ўсе астатнія склады і націскі".\\
 Народнае вершаванне ў двух яго асноўных тыпах паступова відазмянялася пад уплывам літаратурнага верша, які ў беларусаў узнік на самым пачатку XVІ ст. Гэта быў антычны (метрычны) верш - у паэзіі ня лацінскай мове і сілабічны верш - у паэзіі ня старабеларускай мове. Літаратурны верш з яго роўнаскладовасцю вершаваных радкоў, раўнамернасцю чаргавання моцных (доўгіх) і слабых (кароткіх) складоў адчувальна паўплываў ня чыста танічныя прынцыпы народнага вершавання. Ужо з XVІ ст. у вершы народных песень узнікаюць сілаба-танічныя формы, якія паядноўваюць ранейшыя прыкметы тонікі (аднолькавасць у радках рытмічных акцэнтаў) з новымі прыкметамі сілабізму (аднолькавасць складоў у радках). У песнях з'яўляюцца рыфмы, а таксама строфы. У сваю чаргу, маладыя сілаба-танічныя формы народнага вершавання пачалі аказваць уплыў на літаратурны сілабічны верш, паскараць фармаванне сілаба-танічнай сістэмы, якая ў беларускай кніжнай паэзіі зараджаецца ў канцы XVІІІ ст.\\
 Што да чыста танічных форм народнага верша, то яны пазней знайшлі развіццё ў літаратурнай танічнай сістэме вершавання.
@@ Радок 18: / Радок 18: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[slounik>антычнае-метрычнае-вершаванне]]
+  * [[слоўнік/антычнае-метрычнае-вершаванне]]
-  * [[slounik>вершаванне-вершаскладанне]]
+  * [[слоўнік/вершаванне-вершаскладанне]]
-  * [[slounik>квалітатыўнае-вершаванне]]
+  * [[слоўнік/квалітатыўнае-вершаванне]]
-  * [[slounik>сілабічнае-вершаванне]]
+  * [[слоўнік/сілабічнае-вершаванне]]
-  * [[slounik>квантытатыўнае-вершаванне]]
+  * [[слоўнік/квантытатыўнае-вершаванне]]