Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:метанімія [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ слоўнік:метанімія [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 ====== Метанімія ======
 Метанімія (ад гр. metonymia - перайменаванне) - від тропа., сутнасць якога - у перанясенне назвы адных з'яў ці прадметаў на другія на аснове іх знешняй або ўнутранай сувязі. Прычым, у адрозненне ад метафары, падобнасць з'яў ці прадметаў у метаніміі не мае значэння. Метанімічны выраз завастрае ўвагу на пэўнай, характэрнай рысе з'явы, дазваляе паказаць яе яскрава і па-свойму.\\
-Так, у вершы [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгора Барадуліна]] "[[творы/рыгор-барадулін/рыгор-барадулін-арганаўты|Арганаўты]]" сказана: "У полі сеялася заўтра". Маецца на ўвазе сяўба жыта. Аднак з жытам звязана жыццё, будучае (заўтрашняе) існаванне чалавека на зямлі. Менавіта гэта і падкрэслівае паэт надзвычай выразнай і лаканічнай метаніміяй. У метаніміі часам уласная назва мясцовасці ўжываецца ў значэнні насельніцтва, якое там жыве ("Мінск едзе па грыбы" — [[litpers>пімен-панчанка|Пімен Панчанка]]), уласнае імя змяняе рэч ці прадмет, з ім звязаны ("Пакой я помню: На сцяне - Тарас,%%//%% Чые мы песні ведалі з калыскі"— А. Зарыцкі), уласцівасці ці дзеянні аднаго прадмета пераносяцца на другі прадмет, непасрэдна з ім звязаны ([[творы/адам-гурыновіч/адам-гурыновіч-перш-душылі-паны|"Перш душылі паны,%%//%% Што шляхтай зваліся, %%//%% Цяпер "сукіны сыны"%%//%% За нас узяліся"]]— [[litpers>адам-гурыновіч|Адам Гурыновіч]]).\\
+Так, у вершы [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгора Барадуліна]] "[[творы/рыгор-барадулін/рыгор-барадулін-арганаўты|Арганаўты]]" сказана: "У полі сеялася заўтра". Маецца на ўвазе сяўба жыта. Аднак з жытам звязана жыццё, будучае (заўтрашняе) існаванне чалавека на зямлі. Менавіта гэта і падкрэслівае паэт надзвычай выразнай і лаканічнай метаніміяй. У метаніміі часам уласная назва мясцовасці ўжываецца ў значэнні насельніцтва, якое там жыве ("Мінск едзе па грыбы" — [[постаці/пімен-панчанка|Пімен Панчанка]]), уласнае імя змяняе рэч ці прадмет, з ім звязаны ("Пакой я помню: На сцяне - Тарас,%%//%% Чые мы песні ведалі з калыскі"— А. Зарыцкі), уласцівасці ці дзеянні аднаго прадмета пераносяцца на другі прадмет, непасрэдна з ім звязаны ([[творы/адам-гурыновіч/адам-гурыновіч-перш-душылі-паны|"Перш душылі паны,%%//%% Што шляхтай зваліся, %%//%% Цяпер "сукіны сыны"%%//%% За нас узяліся"]]— [[постаці/адам-гурыновіч|Адам Гурыновіч]]).\\
-Відам метаніміі з'яўляюцца [[слоўнік/сінекдаха|сінекдаха]], у якой адны паняцці замяняюцца другімі на аснове іх колькасных суадносін. Найбольш частыя выпадкі сінекдахі - ужыванне часткі з'явы ці прадмета ў значэнні цэлага ("Тут кажух і шынель, і бурнос, лапсярдак..." — [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]) або цэлага замест часткі ("Ён зменлівы, наш час,%%//%% Такі гарачы%%//%% Не слухае драздоў,%%//%% Не ходзіць па расе" — Пімен Панчанка).\\
+Відам метаніміі з'яўляюцца [[слоўнік/сінекдаха|сінекдаха]], у якой адны паняцці замяняюцца другімі на аснове іх колькасных суадносін. Найбольш частыя выпадкі сінекдахі - ужыванне часткі з'явы ці прадмета ў значэнні цэлага ("Тут кажух і шынель, і бурнос, лапсярдак..." — [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]) або цэлага замест часткі ("Ён зменлівы, наш час,%%//%% Такі гарачы%%//%% Не слухае драздоў,%%//%% Не ходзіць па расе" — Пімен Панчанка).\\
-На асаблівасцях метаніміі засноўваецца [[слоўнік/перыфраза|перыфраза]], у якой назва з'яў або прадметаў падаецца праз апісанне іх асобных вызначальных прыкмет ("Не пад мысль песня будзе каму-небудзь з нас — %%//%% Канапляную возьмеш зарплату — [[litpers>янка-купала|Янка Купала]]). Перыфраза з'яўляецца своеасаблівай паэтычнай загадкай, "ключ" да якой ляжыць тут жа, у паэтычным [[слоўнік/кантэкст|кантэксце]].\\
+На асаблівасцях метаніміі засноўваецца [[слоўнік/перыфраза|перыфраза]], у якой назва з'яў або прадметаў падаецца праз апісанне іх асобных вызначальных прыкмет ("Не пад мысль песня будзе каму-небудзь з нас — %%//%% Канапляную возьмеш зарплату — [[постаці/янка-купала|Янка Купала]]). Перыфраза з'яўляецца своеасаблівай паэтычнай загадкай, "ключ" да якой ляжыць тут жа, у паэтычным [[слоўнік/кантэкст|кантэксце]].\\
-Своеасаблівай разнавіднасцю перыфразы з'яўляецца [[слоўнік/антанамазія|антанамазія]] (або **антанамасія**) - замена імя вядомай асобы назвай прадмета ці з'явы, што з ёй непасрэдна звязаны (аўтар "Новай зямлі" - замест Якуб Колас, пясняр Нарачы - замест [[litpers>максім-танк|Максім Танк]] і г. д.). Антанамазіяй называюць таксама і ўжыванне ўласных імёнаў замест агульных разуменняў ("Свет, у якім мы жывём — %%//%% Не наш. %%//%% Яго даўно закаханыя параздавалі%%//%% Сваім Дульцынеям, Джульетам" — Максім Танк).\\
+Своеасаблівай разнавіднасцю перыфразы з'яўляецца [[слоўнік/антанамазія|антанамазія]] (або **антанамасія**) - замена імя вядомай асобы назвай прадмета ці з'явы, што з ёй непасрэдна звязаны (аўтар "Новай зямлі" - замест Якуб Колас, пясняр Нарачы - замест [[постаці/максім-танк|Максім Танк]] і г. д.). Антанамазіяй называюць таксама і ўжыванне ўласных імёнаў замест агульных разуменняў ("Свет, у якім мы жывём — %%//%% Не наш. %%//%% Яго даўно закаханыя параздавалі%%//%% Сваім Дульцынеям, Джульетам" — Максім Танк).\\
 Часам у літаратурнай мове непрыемнае ці непрыстойнае слова (словазлучэнне) замяняецца больш прыгожым ці далікатным. У дадзеным выпадку мы маем справу з [[слоўнік/эўфемізм|эўфемізмам]].\\
 У той час як метафара часцей ужываецца ў паэзіі, метанімія - у прозе.