Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:літаратурная-мова [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ слоўнік:літаратурная-мова [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 11: / Радок 11: @@
 Неабходна, аднак, адрозніваць літаратурную мову і [[слоўнік/мова-мастацкай-літаратуры|мову мастацкай літаратуры]], г. зн. ужыванне літаратурнай мовы ў мастацкай літаратуры, або літаратурнае маўленне. Паняцці гэтыя — пры ўсёй іх блізкасці — не тоесныя. Літаратурная мова — паняцце гістарычна зменлівае; новае аблічча літаратурнай мовы можа вельмі моцна адрознівацца ад ранейшага (старажытная і новая латынь, старажытнагрэчаская і новагрэчаская, іўрыт і ідыш, стараанглійская і сучасная англійская, старабеларуская і сучасная беларуская і г. д.). У той жа час у пэўныя перыяды нацыянальнага развіцца ў якасці літаратурнай мовы можа выкарыстоўвацца чужая (арабская — у цюркскіх народаў, латынь — у народаў сярэдневяковай Еўропы, у тым ліку беларусаў, кітайская — у японцаў і карэйцаў, французская і партугальская — у некаторых афрыканскіх народаў, англійская — у народаў Індыі, стараславянская — у рускіх да ХVІІ ст., часткова — у беларусаў і ўкраінцаў і г. д.).\\
 Разам з развіццём нацый і нацыянальнай свядомасці, узнікненнем нацыянальных дзяржаў, набыццём гэтымі дзяржавамі палітычнай незалежнасці нацыянальныя літаратурныя мовы, як правіла, набываюць дзяржаўны статус. Беларуская літаратурная мова існуе ў двух варыянтах: старабеларуская і сучасная.\\
-Старабеларуская літаратурная мова (у свой час яна называлася "руськай", "русінскай", "літоўска-русінскай", "простай", "простым рускім дыялектам" і інш.) на працягу амаль пяці стагоддзяў з'яўлялася дзяржаўнай у Вялікім княстве Літоўскім, што было заканадаўча замацавана ў Статутах ВКЛ 1566 і 1588 гг. На ёй вялося справаводства, пісаліся летапісы, рэлігійныя і мастацкія творы; "вялікія князі, — як падкрэсліваў [[litpers>адам-міцкевіч|Адам Міцкевіч]], — карысталіся ёю для сваёй дыпламатычнай перапіскі". Побач з ёю ў якасці літаратурнай мовы шырока ўжывалася латынь і — значна радзей — стараславянская.\\
+Старабеларуская літаратурная мова (у свой час яна называлася "руськай", "русінскай", "літоўска-русінскай", "простай", "простым рускім дыялектам" і інш.) на працягу амаль пяці стагоддзяў з'яўлялася дзяржаўнай у Вялікім княстве Літоўскім, што было заканадаўча замацавана ў Статутах ВКЛ 1566 і 1588 гг. На ёй вялося справаводства, пісаліся летапісы, рэлігійныя і мастацкія творы; "вялікія князі, — як падкрэсліваў [[постаці/адам-міцкевіч|Адам Міцкевіч]], — карысталіся ёю для сваёй дыпламатычнай перапіскі". Побач з ёю ў якасці літаратурнай мовы шырока ўжывалася латынь і — значна радзей — стараславянская.\\
-Сучасная беларуская літаратурная мова фарміравалася ў ХІХ — пачатку ХХ ст. ў вельмі неспрыяльных абставінах (жорсткая паланізацыя, потым русіфікацыя, забарона царскім урадам беларускага друку і беларускай мовы ў афіцыйным ужытку і г. д.). У аснову яе ляглі гаворкі цэнтральнай Беларусі (зона Ашмяны-Мінск-Барысаў), адкуль выйшлі буйнейшыя яе стваральнікі — [[litpers>вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]], [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]], [[litpers>янка-купала|Янка Купала]], Якуб Колас. Насільная паланізацыя, русіфікацыя, а таксама натуральныя польскія і рускія культурныя ўплывы прывялі ў Беларусі да літаратурнага двухмоўя (беларуска-польскага і беларуска-рускага ў ХІХ ст. і беларуска-рускага — у ХХ ст.). Нацыянальнае адраджэнне беларусаў, узнікненне беларускай дзяржавы (1918-1919 гг.), набыццё Беларуссю дзяржаўнай самастойнасці (1990-1991 гг.), прыняцце Вярхоўным Саветам БССР 26 студзеня 1990 г. закона "Аб мовах у Беларускай ССР", паводле якога беларуская мова абвешчана дзяржаўнай, — усё гэта спрыяла раней і сёння садзейнічае ўмацаванню сацыяльнага статуса беларускай мовы як літаратурнай мовы беларускага народа, усіх грамадзян Беларусі.\\
+Сучасная беларуская літаратурная мова фарміравалася ў ХІХ — пачатку ХХ ст. ў вельмі неспрыяльных абставінах (жорсткая паланізацыя, потым русіфікацыя, забарона царскім урадам беларускага друку і беларускай мовы ў афіцыйным ужытку і г. д.). У аснову яе ляглі гаворкі цэнтральнай Беларусі (зона Ашмяны-Мінск-Барысаў), адкуль выйшлі буйнейшыя яе стваральнікі — [[постаці/вінцэнт-дунін-марцінкевіч|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]], [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішак Багушэвіч]], [[постаці/янка-купала|Янка Купала]], Якуб Колас. Насільная паланізацыя, русіфікацыя, а таксама натуральныя польскія і рускія культурныя ўплывы прывялі ў Беларусі да літаратурнага двухмоўя (беларуска-польскага і беларуска-рускага ў ХІХ ст. і беларуска-рускага — у ХХ ст.). Нацыянальнае адраджэнне беларусаў, узнікненне беларускай дзяржавы (1918-1919 гг.), набыццё Беларуссю дзяржаўнай самастойнасці (1990-1991 гг.), прыняцце Вярхоўным Саветам БССР 26 студзеня 1990 г. закона "Аб мовах у Беларускай ССР", паводле якога беларуская мова абвешчана дзяржаўнай, — усё гэта спрыяла раней і сёння садзейнічае ўмацаванню сацыяльнага статуса беларускай мовы як літаратурнай мовы беларускага народа, усіх грамадзян Беларусі.\\
 Вялікае лексічнае багацце, распрацаванасць, унармаванасць, стабільнасць традыцый, стылістычная дыферэнцыяцыя — гэта і многае іншае дазваляе спадзявацца на натуральнае і плённае развіццё беларускай літаратурнай мовы ў ХХІ стагоддзі.