Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- слоўнік:жанр-літаратурны [2025/08/23 15:53] – vedybeadmin
+++ слоўнік:жанр-літаратурны [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 16: / Радок 16: @@
 Паколькі паміж рознымі родамі і відамі літаратуры няма глухой мяжы, то ўзаемадзеянне, узаемапранікненне іх прывяло да ўзнікнення шэрагу [[слоўнік/ліра-эпічныя-жанры|ліра-эпічных]] (балада, паэма, [[слоўнік/версэт|версэт]]) і ліра-драматычных (байка, драматычная паэма) відаў літаратуры, а таксама літаратурных жанраў і жанравых разнавіднасцей. Так узніклі [[слоўнік/трагікамедыя|трагікамедыя]], фарс-вадэвіль, сатырычныя элегія, гімн, раманс і гэтак далей.\\
 У працэсе развіцця літаратуры яе жанравы дыяпазон увесь час змяняецца. Адны літаратурныя жанры узнікаюць, другія - звужаюць сферу свайго бытавання або зусім знікаюць (рыцарскі раман, воінская аповесць, [[слоўнік/інтэрмедыя|інтэрмедыя]], эклога, эпіталама, [[слоўнік/ідылія|ідылія]], мадрыгал, канцона), трэція - істотна мяняюць сваю змястоўную сутнасць. Напрыклад, спачатку ў антычнай літаратуры эпіграма зусім не мела сатырычнай скіраванасці. Гэтым тэрмінам называлі любы лаканічны верш на сцяне храма, помніка, што набываў самастойнае значэнне. Нешта падобнае здарылася і з літаратурнай эпітафіяй, якая сёння набыла пераважна сатырычны характар: у старажытнай Грэцыі яна мела панегірычнае гучанне і яе можна было прачытаць толькі на надмагільнай пліце. Змянілася сэнсавае напаўненне і некаторых іншых літаратурных жанраў. Іх "рэфармавалі" асобныя пісьменнікі, творчасць якіх вызначаецца сваёй спецыфікай жанравых форм. Прычым, калі выбар роду літаратуры звычайна прадвызначаецца характарам таленту пісьменніка, выбар літаратурнага жанру - перш за ўсё прадметам адлюстравання, аўтарскімі адносінамі да яго і гэтак далей.\\
-Для кожнага перыяду літаратурнага развіцця характэрны пэўныя віды, жанры літаратурныя і жанравыя разнавіднасці. Так, калі ўзяць вершатворчасць, у беларускай літаратуры XVІ - XVІІІ ст. пераважалі вершы духоўныя, панегірыкі, рацэі. У XІX ст. набываюць пашырэнне элегіі, байкі, паэмы, медытацыі, песні і інш. У прыватнасці, у творчасці толькі аднаго [[litpers>францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] мы сустракаем грамадзянскі верш ("Праўда"), гутарку ("Хрэсьбіны Мацюка"), вершаванае апаваданне ("Хцівец і скарб на святога Яна"), паэму ("[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-кепска-будзе|Кепска будзе]]"), вершаваную легенду ("Гдзе чорт не зможа, там бабу пашле"), байку ("[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-воўк-і-авечка|Воўк і авечка]]"), песню ("Удава"), пасланне ("Яснавальможнай пані Арэшчысе"), сатыру ("Скацінная апека").\\
+Для кожнага перыяду літаратурнага развіцця характэрны пэўныя віды, жанры літаратурныя і жанравыя разнавіднасці. Так, калі ўзяць вершатворчасць, у беларускай літаратуры XVІ - XVІІІ ст. пераважалі вершы духоўныя, панегірыкі, рацэі. У XІX ст. набываюць пашырэнне элегіі, байкі, паэмы, медытацыі, песні і інш. У прыватнасці, у творчасці толькі аднаго [[постаці/францішак-багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] мы сустракаем грамадзянскі верш ("Праўда"), гутарку ("Хрэсьбіны Мацюка"), вершаванае апаваданне ("Хцівец і скарб на святога Яна"), паэму ("[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-кепска-будзе|Кепска будзе]]"), вершаваную легенду ("Гдзе чорт не зможа, там бабу пашле"), байку ("[[творы/францішак-багушэвіч/францішак-багушэвіч-воўк-і-авечка|Воўк і авечка]]"), песню ("Удава"), пасланне ("Яснавальможнай пані Арэшчысе"), сатыру ("Скацінная апека").\\
 Па колькасці і характары асобных відаў, жанраў літаратурных і іх разнавіднасцей можна ўскосна меркаваць пра багацце мастацкіх здабыткаў тых ці іншых пісьменнікаў і цэлых нацыянальных літаратур.\\
-На пачатку ХХ ст. многія літаратурныя жанры і віды верша прышчапіў беларускай паэзіі [[litpers>максім-багдановіч|Максім Багдановіч]] (эпістала, філасофскі верш, [[слоўнік/трыялет|трыялет]], рандо, [[слоўнік/тэрцына|тэрцыны]] і інш.). Надзвычайнае жанравае багацце сустракаецца ў [[litpers>янка-купала|Янкі Купалы]], які валодаў, бадай, усімі жанрамі і жанравымі разнавіднасцямі верша, вершаванага апавядання і паэмы. Народнаму песняру належыць надзвычай дасціпнае паэтычнае вызначэнне асобных літаратурных жанраў - песні, оды, серэнады, сатыры, балады і інш. ("Паэзія", 1906):
+На пачатку ХХ ст. многія літаратурныя жанры і віды верша прышчапіў беларускай паэзіі [[постаці/максім-багдановіч|Максім Багдановіч]] (эпістала, філасофскі верш, [[слоўнік/трыялет|трыялет]], рандо, [[слоўнік/тэрцына|тэрцыны]] і інш.). Надзвычайнае жанравае багацце сустракаецца ў [[постаці/янка-купала|Янкі Купалы]], які валодаў, бадай, усімі жанрамі і жанравымі разнавіднасцямі верша, вершаванага апавядання і паэмы. Народнаму песняру належыць надзвычай дасціпнае паэтычнае вызначэнне асобных літаратурных жанраў - песні, оды, серэнады, сатыры, балады і інш. ("Паэзія", 1906):
 Праўду з няпраўдай,\\
@@ Радок 76: / Радок 76: @@
 \\
-Янка Купала і Максім Багдановіч не толькі карысталіся гатовымі жанравымі формамі, але і ўдасканальвалі, па-наватарску ўзбагачалі іх у сваёй творчасці. Традыцыі класікаў роднай літаратуры прадоўжылі многія беларускія пісьменнікі - [[litpers>кузьма-чорны|Кузьма Чорны]], [[litpers>максім-танк|Максім Танк]], [[творы/пятрусь-броўка/творчасць-петруся-броўкі|Пятрусь Броўка]], [[litpers>іван-мележ|Іван Мележ]], [[litpers>пімен-панчанка|Пімен Панчанка]], [[litpers>алесь-салавей|Алесь Салавей]], [[litpers>міхась-кавыль|Міхась Кавыль]], [[litpers>рыгор-крушына|Рыгор Крушына]], [[litpers>янка-брыль|Янка Брыль]], [[litpers>васіль-быкаў|Васіль Быкаў]], [[litpers>рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], [[litpers>генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]], [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], [[litpers>васіль-зуёнак|Васіль Зуёнак]], Алег Лойка, У. Някляеў, Алесь Разанаў, [[litpers>янка-сіпакоў|Янка Сіпакоў]], С. Панізнік, [[творы/эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуард Акулін]] і іншыя.
+Янка Купала і Максім Багдановіч не толькі карысталіся гатовымі жанравымі формамі, але і ўдасканальвалі, па-наватарску ўзбагачалі іх у сваёй творчасці. Традыцыі класікаў роднай літаратуры прадоўжылі многія беларускія пісьменнікі - [[постаці/кузьма-чорны|Кузьма Чорны]], [[постаці/максім-танк|Максім Танк]], [[творы/пятрусь-броўка/творчасць-петруся-броўкі|Пятрусь Броўка]], [[постаці/іван-мележ|Іван Мележ]], [[постаці/пімен-панчанка|Пімен Панчанка]], [[постаці/алесь-салавей|Алесь Салавей]], [[постаці/міхась-кавыль|Міхась Кавыль]], [[постаці/рыгор-крушына|Рыгор Крушына]], [[постаці/янка-брыль|Янка Брыль]], [[постаці/васіль-быкаў|Васіль Быкаў]], [[постаці/рыгор-барадулін|Рыгор Барадулін]], [[постаці/генадзь-бураўкін|Генадзь Бураўкін]], [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], [[постаці/васіль-зуёнак|Васіль Зуёнак]], Алег Лойка, У. Някляеў, Алесь Разанаў, [[постаці/янка-сіпакоў|Янка Сіпакоў]], С. Панізнік, [[творы/эдуард-акулін/творчасць-эдуарда-акуліна|Эдуард Акулін]] і іншыя.