~~META:
title = Гратэск
&keywords = гратэск
&abstract = Што такое гратэск? Прыклады выкарыстання гратэску
&iftrue = nan
~~

====== Гратэск ======
Гратэск (франц. grotesque - незвычайны, смешны, ад італ. grotta - грот) - паэтычны [[слоўнік/троп|троп]], а таксама мастацкі прыём адлюстравання рэчаіснасці, які парушае сапраўдныя формы і памеры рэчаў і прадметаў, спалучае рэальнае з фантастычным, трагічнае са смешным, наўмысна перабольшвае ці змяншае з'явы рэчаіснасці.\\
Гратэскам карысталіся ў сатырычных творах Франсуа Рабле ("Гарганцюа і Пантагруэль"), Джонатан Свіфт ("Падарожжы Гулівера"), М. Гогаль ("Нос"), М. Салтыкоў-Шчадрын ("Гісторыя аднаго горада"), У. Маякоўскі ("Празасяданыя"), у беларускай літаратуры - [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/фелікс-тапчэўскі|Фелікс Тапчэўскі]] ("Панскае ігрышча"), [[постаці/янка-купала|Янка Купала]] ([[творы/янка-купала/янка-купала-тутэйшыя|"Тутэйшыя"]]), [[постаці/андрэй-мрый|Андрэй Мрый]] ("[[творы/андрэй-мрый/андрэй-мрый-3aпіскі-самсона-самасуя|Запіскі Самсона Самасуя]]"), [[постаці/кандрат-крапіва|Кандрат Крапіва]] ("[[творы/кандрат-крапіва/кандрат-крапіва-хвядос-чырвоны-нос|Хвядос - Чырвоны нос]]"), А. Александровіч ("Цені на сонцы"), Андрэй Макаёнак ("Трыбунал", [[творы/андрэй-макаёнак/андрэй-макаёнак-зацюканы-апостал|"Зацюканы апостал"]]) і інш.\\
Прыгадаем гратэскную самахарактарыстыку станавога прыстава Кручкова з фарса-вадэвіля [[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/творчасць-вінцэнта-дуніна-марцінкевіча|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] [[творы/вінцэнт-дунін-марцінкевіч/вінцэнт-дунін-марцінкевіч-пінская-шляхта|"Пінская шляхта"]]: "Следство кончано, цяпер будзе суд, а наўперад: по указу всемилостивейшей государыни Елисаветы Петровны 49-го апреля 1893 года и всемилостивейшей Екатерины Великой от 23-го сентября 1903 года, а равномерно в смысле Статута литовского раздела 8-го, параграфа 193-го, коим назначается в пользу суда от тяжущихся гривны. Обжалованный Протосовицкий имеет зараз же уплотить пошлины 20, прогонных 16 и на концелярию 10 рублёв. Жалующийся Липский в половине того, сведкі, каторыя бачылі драку, а не баранілі - по 9 рублёв, а вся прочая шляхта, што не бачылі дракі, за тое, што не бачылі, — па 3 рублі. Плаціце!" Рэальнае тут - у імітацыі справавога стылю (судовай пастановы), ва ўказанні на прозвішчы сапраўдных імператрыц Расійскай імперыі, у назвах месяцаў, дакументаў (указы, Статут Вялікага княства Літоўскага)... Нерэальнае, фантастычнае (а адсюль - і смешнае) - у немагчымасці існавання ўказаў Елізаветы Пятроўны ў 1893 годзе, а Екацярыны Вялікай у 1903 годзе (яны ў гэты час не жылі), тым больш такіх, па якіх караюцца нават тыя, "што не бачылі дракі", у неіснаванні "49-е апреля", "раздела 8-го, параграфа 193-го" Статута ВКЛ (законы ў раздзелах Статута разбіты не на параграфы, а на артыкулы, але і такога вялікага па ліку артыкула ні ў адным з раздзелаў не існавала), у самой макаранічнай мове (змяшэнні рускіх і беларускіх слоў і выразаў), чаго не дапускае юрыдычны дакумент...\\
А вось як з дапамогай гратэску у час вайны маляваў Якуб Колас фашысцкага салдата (верш "Фашысцкаму звяр'ю"):

\\
Звяруга лахматы, наставіўшы хіб,\\
З фашысцкае выбег трушчобы,\\
І голас у звера з шаленства ахрып,\\
Запенены губы ад злобы.

\\
Гратэск трэба адрозніваць ад [[слоўнік/гіпербала|гіпербалы]] і [[слоўнік/алегорыя|алегорыі]].