Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- постаці:ян-баршчэўскі [2025/08/22 11:17] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ постаці:ян-баршчэўскі [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 10: / Радок 10: @@
 Калі б зрабіць храналагічны спіс усіх беларускамоўных твораў XIX ст., то самымі першымі ў ім стаялі б вершы Яна Баршчэўскага. Якраз з іх, вершаў на роднай мове, пачынаў паэт сваю творчую пуцявіну...\\
-Родам Ян Баршчэўскі (1794—1851) з маляўнічай Полаччыны, з вёскі Мурагі над люстранай Нешчардай (цяперашняга Расонскага раёна). Паходзіў ён, як сказаў адзін з яго біёграфаў, «з беднай, але сумленнай шляхты». Дакладная дата нараджэння Яна Баршчэўскага яшчэ не высветлена. Адны біёграфы лічаць, што нарадзіўся ён у 1790 г., другія — у 1794 г., трэція у 1796 ці 1797 гг. Больш верагоднай усё ж здаецца дата, што называе яго сучаснік і блізкі сябра [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/рамуальд-падбярэскі|Рамуальд Друцкі-Падбярэскі]] (Падбярэскі) — 1794 г.\\
+Родам Ян Баршчэўскі (1794—1851) з маляўнічай Полаччыны, з вёскі Мурагі над люстранай Нешчардай (цяперашняга Расонскага раёна). Паходзіў ён, як сказаў адзін з яго біёграфаў, «з беднай, але сумленнай шляхты». Дакладная дата нараджэння Яна Баршчэўскага яшчэ не высветлена. Адны біёграфы лічаць, што нарадзіўся ён у 1790 г., другія — у 1794 г., трэція у 1796 ці 1797 гг. Больш верагоднай усё ж здаецца дата, што называе яго сучаснік і блізкі сябра [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/рамуальд-падбярэскі|Рамуальд Друцкі-Падбярэскі]] (Падбярэскі) — 1794 г.\\
 Вучыўся Ян Баршчэўскі ў Полацкай езуіцкай калегіі. Пасля яе заканчэння ён хацеў паступіць у славуты Віленскі ўніверсітэт. Аднак туды не пусціла «сумленная беднасць» бацькоў. Нехта падказаў юнаку дарогу ў іншы бок — у расійскую сталіцу Санкт-Пецярбург, куды ён прыехаў недзе каля 1817 г. Зарабляў там на хлеб рэпецітарствам, гувернёрствам, працаваў выкладчыкам грэчаскай і лацінскай моў у розных навучальных установах сталіцы. Вядома яшчэ, што служыў паэт у марскім ведамстве, і гэта дало яму магчымасць пабываць у Фінляндыі, Францыі, Англіі.\\
-У Пецярбургу сярод землякоў-беларусаў Ян Баршчэўскі арганізаваў літаратурны гурток. У яго ўваходзілі таварыш па Полацкай калегіі паэт [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/гаўдэнты-шапялевіч|Гаўдэнты Шапялевіч]], выдавец, літаратар і этнограф Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, зямляк-палачанін пісьменнік Вінцэнты Рэут і інш. З іх дапамогай Ян Баршчэўскі ўзяўся выдаваць літаратурны альманах-штогоднік «Незабудка», які выходзіў на польскай мове — тагачаснай літаратурнай мове Беларусі. Апрача названых пісьменнікаў гуртаваліся вакол «Незабудкі» яшчэ літаратары-беларусы Юльян Барташэвіч, [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тадэвуш-лада-заблоцкі|Тадэвуш Лада-Заблоцкі]], [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-грот-спасоўскі|Аляксандр Грот-Спасоўскі]] і інш.\\
+У Пецярбургу сярод землякоў-беларусаў Ян Баршчэўскі арганізаваў літаратурны гурток. У яго ўваходзілі таварыш па Полацкай калегіі паэт [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/гаўдэнты-шапялевіч|Гаўдэнты Шапялевіч]], выдавец, літаратар і этнограф Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, зямляк-палачанін пісьменнік Вінцэнты Рэут і інш. З іх дапамогай Ян Баршчэўскі ўзяўся выдаваць літаратурны альманах-штогоднік «Незабудка», які выходзіў на польскай мове — тагачаснай літаратурнай мове Беларусі. Апрача названых пісьменнікаў гуртаваліся вакол «Незабудкі» яшчэ літаратары-беларусы Юльян Барташэвіч, [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тадэвуш-лада-заблоцкі|Тадэвуш Лада-Заблоцкі]], [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-грот-спасоўскі|Аляксандр Грот-Спасоўскі]] і інш.\\
-У 20-х гадах XIX ст. Ян Баршчэўскі сустрэўся і блізка пазнаёміўся з высланым у Расію «ліцвінам» [[litpers>адам-міцкевіч|Адамам Міцкевічам]], якому не без хвалявання паказаў свае вершы і які, упадабаўшы іх, даваў паэту-земляку добрыя парады, нават сваёй рукой папраўляў асобныя радкі тых твораў. Важнай падзеяй у жыцці Яна Баршчэўскага таксама было знаёмства з [[susvlit>тарас-шаўчэнка/жыццё-і-творцасць-тараса-шаўчэнкі|Тарасам Шаўчэнкам]], які быў вельмі жаданым госцем у гуртку беларускіх літаратараў. Украінскі патрыятызм Вялікага Кабзара стымуляваў беларускую патрыятычную творчасць Яна Баршчэўскага і ўсіх гурткоўцаў.\\
+У 20-х гадах XIX ст. Ян Баршчэўскі сустрэўся і блізка пазнаёміўся з высланым у Расію «ліцвінам» [[постаці/адам-міцкевіч|Адамам Міцкевічам]], якому не без хвалявання паказаў свае вершы і які, упадабаўшы іх, даваў паэту-земляку добрыя парады, нават сваёй рукой папраўляў асобныя радкі тых твораў. Важнай падзеяй у жыцці Яна Баршчэўскага таксама было знаёмства з [[творы/тарас-шаўчэнка/жыццё-і-творцасць-тараса-шаўчэнкі|Тарасам Шаўчэнкам]], які быў вельмі жаданым госцем у гуртку беларускіх літаратараў. Украінскі патрыятызм Вялікага Кабзара стымуляваў беларускую патрыятычную творчасць Яна Баршчэўскага і ўсіх гурткоўцаў.\\
 Жывучы ў Пецярбургу, Ян Баршчэўскі ні на хвіліну не забываў пра сваю радзіму Беларусь, куды ён наведваўся ў любую вольную часіну.\\
 Як піша «Иллюстрированная газета», «жыццё Баршчэўскага прайшло ў безупынных вандраваннях. Вясною ён штогод накіроўваўся з Пецярбурга на бацькаўшчыну, вандраваў сярод беларускіх сялян у Наддзвінні, прабіраўся ледзь прыкметнымі сцяжынкамі праз глухія пушчы. Баршчэўскі ведаў Беларусь так, як лепш нельга, ён прайшоў яе ўдоўж і ўпоперак разоў трыццаць і, нарадзіўшыся, а не стаўшы беларусам, разумеў усе класы беларускага грамадства і яго ўсе разумелі...»\\
 У сярэдзіне 40-х гадоў паэт змушаны быў пераехаць на Валынь, у горад Чуднаў, дзе жыў у княгіні Ржавускай разам з беларускім мастаком Напалеонам Ордам. Там жа неўзабаве і памёр ад сухотаў.\\
-Літаратурную творчасць, як ужо адзначалася, Ян Баршчэўскі пачаў з беларускамоўных вершаў, першыя з якіх — «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-дзеванька|Дзеванька]]» (прысвечаны гожай паненцы Максімавічанцы) і, верагодна, «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-гарэліца|Гарэліца]]» — былі напісаны ў 1809 г. Праз тры гады з’явіўся аб’ёмісты вершаваны твор «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-бунт-хлопаў|Бунт хлопаў]]» (альбо «Рабункі мужыкоў», «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-размова-хлопаў|Размова хлопаў]]») пра расійска-французскую вайну 1812 г. на Беларусі. Свае беларускамоўныя творы, якіх, відаць, было нямала, паэт пісаў не для друку, бо добра разумеў, што для іх не прыйшла яшчэ пара. Для друку ён пісаў па-польску — такая была сітуацыя. На першым этапе сваёй творчай дарогі Ян Баршчэўскі трымаўся канонаў [[slounik>класіцызм|класіцызму]]. У класічным стылі напісаны, напрыклад, паэмы «Пояс Венеры», «Псіхея», якія не захаваліся.\\
+Літаратурную творчасць, як ужо адзначалася, Ян Баршчэўскі пачаў з беларускамоўных вершаў, першыя з якіх — «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-дзеванька|Дзеванька]]» (прысвечаны гожай паненцы Максімавічанцы) і, верагодна, «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-гарэліца|Гарэліца]]» — былі напісаны ў 1809 г. Праз тры гады з’явіўся аб’ёмісты вершаваны твор «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-бунт-хлопаў|Бунт хлопаў]]» (альбо «Рабункі мужыкоў», «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-размова-хлопаў|Размова хлопаў]]») пра расійска-французскую вайну 1812 г. на Беларусі. Свае беларускамоўныя творы, якіх, відаць, было нямала, паэт пісаў не для друку, бо добра разумеў, што для іх не прыйшла яшчэ пара. Для друку ён пісаў па-польску — такая была сітуацыя. На першым этапе сваёй творчай дарогі Ян Баршчэўскі трымаўся канонаў [[слоўнік/класіцызм|класіцызму]]. У класічным стылі напісаны, напрыклад, паэмы «Пояс Венеры», «Псіхея», якія не захаваліся.\\
-Пад уплывам рамантызму і ў першую чаргу Адама Міцкевіча звярнуўся да беларускага фальклору. На аснове беларускага [[slounik>эпас|эпасу]], паданняў і легендаў напісаў некалькі [[slounik>балада|балад]], якія друкаваў на старонках сваёй «Незабудкі», — «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-русалка-спакусніца|Русалка-чараўніца]]», «Дзявочая крыніца», «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-дзве-бярозы|Дзве бярозы]]», «Зарослае возера», дзе адчуваецца налёт [[slounik>сентыменталізм|сентыменталізму]].\\
+Пад уплывам рамантызму і ў першую чаргу Адама Міцкевіча звярнуўся да беларускага фальклору. На аснове беларускага [[слоўнік/эпас|эпасу]], паданняў і легендаў напісаў некалькі [[слоўнік/балада|балад]], якія друкаваў на старонках сваёй «Незабудкі», — «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-русалка-спакусніца|Русалка-чараўніца]]», «Дзявочая крыніца», «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-дзве-бярозы|Дзве бярозы]]», «Зарослае возера», дзе адчуваецца налёт [[слоўнік/сентыменталізм|сентыменталізму]].\\
-Важнае месца ў творчасці Яна Баршчэўскага займаюць празаічныя творы, у якіх ён хацеў пазнаёміць чытача з Беларуссю, яе вераваннямі, міфалогіяй, характарам народа. У 1843 г. у польскамоўным часопісе «Rocznik Literacki», які выдаваў у Пецярбургу Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, быў апублікаваны яго «Нарыс паўночнай Беларусі». А неўзабаве пачаў друкавацца самы буйны і самы значны твор Яна Баршчэўскага «[[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-шляхціц-завальня-або-белар|Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях]]», які ў 1844—1846 гг. выйшаў у Пецярбургу ў трох тамах. Уступны артыкул да кнігі напісаў Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, які горача вітаў з’яўленне гэтага твора, пранізанага беларускім духам. Крытык Міхал Грабоўскі таксама пісаў, што ў кожным слове «Шляхціца Завальні...» «быццам чуеш беларуса». Асабліва ярка праявілася беларуская нацыянальная ідэя ў вобразе Плачкі. «Забытая амаль усімі, — піша пра гэты вобраз у аўтарэфераце сваёй дысертацыі Мікола Хаўстовіч, — Плачка-Беларусь вымушана адзець сялянскае ўбранне, на якое з пагардай глядзяць прадстаўнікі вышэйшых класаў грамадства. Таму яе Жывая вада, здольная абудзіць нацыянальную самасвядомасць, не трапляе да іх. Паны і шляхта ў адрозненне ад простага народа нічога не жадаюць ведаць пра Плачку. Яны звязваюцца з чарнакніжнікамі, аддаюць свой край ва ўладу [[bellit>ян-баршчэўскі/белая-сарока|Белай Сарокі]], валадарніцы паўночнай дзяржавы, а самі ў абліччы мядзведзяў ахоўваюць яе багацці, наводзяць на Беларусь асташкаўцаў, што знішчаюць нашу прыроду і псуюць народныя норавы».\\
+Важнае месца ў творчасці Яна Баршчэўскага займаюць празаічныя творы, у якіх ён хацеў пазнаёміць чытача з Беларуссю, яе вераваннямі, міфалогіяй, характарам народа. У 1843 г. у польскамоўным часопісе «Rocznik Literacki», які выдаваў у Пецярбургу Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, быў апублікаваны яго «Нарыс паўночнай Беларусі». А неўзабаве пачаў друкавацца самы буйны і самы значны твор Яна Баршчэўскага «[[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-шляхціц-завальня-або-белар|Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях]]», які ў 1844—1846 гг. выйшаў у Пецярбургу ў трох тамах. Уступны артыкул да кнігі напісаў Рамуальд Друцкі-Падбярэскі, які горача вітаў з’яўленне гэтага твора, пранізанага беларускім духам. Крытык Міхал Грабоўскі таксама пісаў, што ў кожным слове «Шляхціца Завальні...» «быццам чуеш беларуса». Асабліва ярка праявілася беларуская нацыянальная ідэя ў вобразе Плачкі. «Забытая амаль усімі, — піша пра гэты вобраз у аўтарэфераце сваёй дысертацыі Мікола Хаўстовіч, — Плачка-Беларусь вымушана адзець сялянскае ўбранне, на якое з пагардай глядзяць прадстаўнікі вышэйшых класаў грамадства. Таму яе Жывая вада, здольная абудзіць нацыянальную самасвядомасць, не трапляе да іх. Паны і шляхта ў адрозненне ад простага народа нічога не жадаюць ведаць пра Плачку. Яны звязваюцца з чарнакніжнікамі, аддаюць свой край ва ўладу [[творы/ян-баршчэўскі/белая-сарока|Белай Сарокі]], валадарніцы паўночнай дзяржавы, а самі ў абліччы мядзведзяў ахоўваюць яе багацці, наводзяць на Беларусь асташкаўцаў, што знішчаюць нашу прыроду і псуюць народныя норавы».\\
-У 1849 г. Ян Баршчэўскі выдаў у Кіеве зборнік «Проза і вершы», куды ўвайшлі аўтабіяграфічная паэма «Жыццё сіраты», аповесць «Душа не ў сваім целе», прататыпам галоўнага героя якой быў, як лічаць, беларускі паэт [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/франц-савіч|Франц Савіч]].\\
+У 1849 г. Ян Баршчэўскі выдаў у Кіеве зборнік «Проза і вершы», куды ўвайшлі аўтабіяграфічная паэма «Жыццё сіраты», аповесць «Душа не ў сваім целе», прататыпам галоўнага героя якой быў, як лічаць, беларускі паэт [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/франц-савіч|Франц Савіч]].\\
 \\
 К. Цвірка
@@ Радок 30: / Радок 30: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-назначэнне-фантастычнага-ў]]
+  * [[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-назначэнне-фантастычнага-ў]]
-  * [[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-пра-ўваскрэсенне-душы-і-пе]]
+  * [[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-пра-ўваскрэсенне-душы-і-пе]]
-  * [[bellit>ян-баршчэўскі/шляхціц-завальня-або-беларусь-у-фантасты]]
+  * [[творы/ян-баршчэўскі/шляхціц-завальня-або-беларусь-у-фантасты]]
-  * [[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-шляхціц-завальня-або-белар]]
+  * [[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-шляхціц-завальня-або-белар]]
-  * [[bellit>ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-цэнтральная-праблема-шляхц]]
+  * [[творы/ян-баршчэўскі/ян-баршчэўскі-цэнтральная-праблема-шляхц]]