Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- постаці:васіль-вітка [2025/08/23 15:40] – vedybeadmin
+++ постаці:васіль-вітка [2025/08/23 15:55] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 12: / Радок 12: @@
 Плённая праца Васіля Віткі, багатыя набыткі яго творчасці высока ацэнены. Васіль Вітка заслужаны дзеяч культуры Беларусі (1970). Ён – лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Беларусі імя Я. Купалы (1972), узнагароджаны Міжнародным ганаровым дыпломам імя Ханса Крысціяна Андэрсена з занясеннем прозвішча пісьменніка ў Ганаровы спіс вялікага дацкага казачніка (1978).\\
-Нарадзіўся Васіль Вітка (сапраўднае імя – Крысько Цімох Васільевіч, іншыя [[slounik>псеўданім|псеўданімы]] Цімох Зрэбны, В. Цімскі ) 16 мая 1911 года ў вёсцы Еўлічы Слуцкага раёна Мінскай вобласці ў беднай сялянскай сям'і. Праз колькі месяцаў пасля нараджэння сына бацька Васіль Максімавіч з сям'ёю падаўся ў Сібір у пошуках заробку. "У 1912 г., калі мне споўніўся год ад роду, – чытаем у [[slounik>аўтабіяграфія|аўтабіяграфіі]] Васіля Віткі, – мы былі ўжо ў Омску. Тулячыся ў падсуседзях па чужых кутках, бацька карміў сям'ю тым, што, гнучы спіну на гарадскім рынку, падбіваў і латаў просты і грубы абутак людзей…". Хутка Васіля Максімавіча ўзялі ў армію, і сям'і стала яшчэ цяжэй. Падумвалі, каб вярнуцца на радзіму, ды змаглі ажыццявіць мару толькі пасля рэвалюцыі.\\
+Нарадзіўся Васіль Вітка (сапраўднае імя – Крысько Цімох Васільевіч, іншыя [[слоўнік/псеўданім|псеўданімы]] Цімох Зрэбны, В. Цімскі ) 16 мая 1911 года ў вёсцы Еўлічы Слуцкага раёна Мінскай вобласці ў беднай сялянскай сям'і. Праз колькі месяцаў пасля нараджэння сына бацька Васіль Максімавіч з сям'ёю падаўся ў Сібір у пошуках заробку. "У 1912 г., калі мне споўніўся год ад роду, – чытаем у [[слоўнік/аўтабіяграфія|аўтабіяграфіі]] Васіля Віткі, – мы былі ўжо ў Омску. Тулячыся ў падсуседзях па чужых кутках, бацька карміў сям'ю тым, што, гнучы спіну на гарадскім рынку, падбіваў і латаў просты і грубы абутак людзей…". Хутка Васіля Максімавіча ўзялі ў армію, і сям'і стала яшчэ цяжэй. Падумвалі, каб вярнуцца на радзіму, ды змаглі ажыццявіць мару толькі пасля рэвалюцыі.\\
 У 1917 годзе, маці, Марыя Міхайлаўна, з дзецьмі вяртаецца ў Беларусь у родныя Еўлічы. Неўзабаве пасля дэмабілізацыі прыехаў туды і бацька. Васіль Максімавіч – сапраўдны народны самародак, меў залатыя рукі. Быў вядомым на ўсю аколіцу шаўцом, умеў цяслярыць, рабіць ткацкія варштаты і нават лячыць хворых. Ды і першым грамацеем у Еўлічах лічыўся. Васіль Максімавіч любіў чытаць. Па вечарах, а часам усю ноч ён чытаў пры газоўцы ўслых. Слухаць гэта чытанне прыходзілі аднавяскоўцы. Слухаў і сын, хоць бацька думаў, што той спіць. У час гэтых чытанняў маленькі Цімка займаў сваё пастаяннае месца – "стуліўшыся на палку пад старым кажухом". Маці ж Марыя Міхайлаўна, выдатная працаўніца, мела мяккі голас, любіла паспяваць. Хоць не заўсёды выпадала ёй на гэта вольная часіна. Душэўнасць, мелодыя яе песень уліліся пазней ў гучанне паэзіі Васіля Віткі, у музыку яго твораў для дзяцей. Бацькі сталі тымі людзьмі, якія з маленства прывілі сыну любоў да працы, творчасці, навучылі яго быць сумленным. А яшчэ не забыліся і ўрокі хроснага – мясцовага каваля Валадыма. Урокі той жа сумленнасці, маральнасці, душэўнай чысціні і справядлівасці. Да ўсяго хлопчык і сам быў дапытлівы, любіў шмат чытаць. Песні, чутыя ў маленстве, гісторыі, расказаныя бацькам і хросным, прачытаныя кнігі выклікалі любоў да літаратуры. Ён захапляўся паэзіяй, хараством прыроды і яшчэ – дзіцячай верай у магутнасць паэтычнага слова. Яму і самому хацелася нешта напісаць. Таму ўжо ў другім класе Цімка Крысько склаў свой першы верш. Але рэчаіснасць была такая суровая, што пакідала мала месца для паэзіі. Па-ранейшаму жылося бедна, таму з падказкі Валадыма і, не жадаючы быць дома нахлебнікам, пасля сямігодкі падаўся падлетак у Слуцкую прафтэхшколу, якую скончыў у 1928 годзе.\\
-На працу маладога слесара накіравалі на Бабруйскі дрэваапрацоўчы камбінат, які лічыўся адной з першых у тыя гады новабудоўляў у Беларусі. Змены, што адбываліся наўкола, захапілі юнака. Душа спявала. Хацелася пра ўсё расказаць у вершах. Паэтычныя памкненні маладога слесара заўважылі, а неўзабаве запрасілі на працу ў заводскую шматтыражку. Яшчэ праз некалькі месяцаў з'вярнуў на Цімоха Крысько ўвагу і тагачасны рэдактар бабруйскай акруговай газеты "Камуніст" [[litpers>міхась-лынькоў|Міхась Лынькоў]]. Менавіта Міхась Лынькоў з'явіўся першым настаўнікам і крытыкам будучага паэта Васіля Віткі. Дзякуючы Міхасю Лынькову ў літаратурным дадатку "Вясна" да газеты "Камуніст" у 1928 годзе з'явіўся першы верш семнаццацігадовага паэта Цімоха Крысько "На чоўне сабраўся ў бязмежную даль":
+На працу маладога слесара накіравалі на Бабруйскі дрэваапрацоўчы камбінат, які лічыўся адной з першых у тыя гады новабудоўляў у Беларусі. Змены, што адбываліся наўкола, захапілі юнака. Душа спявала. Хацелася пра ўсё расказаць у вершах. Паэтычныя памкненні маладога слесара заўважылі, а неўзабаве запрасілі на працу ў заводскую шматтыражку. Яшчэ праз некалькі месяцаў з'вярнуў на Цімоха Крысько ўвагу і тагачасны рэдактар бабруйскай акруговай газеты "Камуніст" [[постаці/міхась-лынькоў|Міхась Лынькоў]]. Менавіта Міхась Лынькоў з'явіўся першым настаўнікам і крытыкам будучага паэта Васіля Віткі. Дзякуючы Міхасю Лынькову ў літаратурным дадатку "Вясна" да газеты "Камуніст" у 1928 годзе з'явіўся першы верш семнаццацігадовага паэта Цімоха Крысько "На чоўне сабраўся ў бязмежную даль":
 \\
@@ Радок 44: / Радок 44: @@
 \\
-Паэтычны голас Васіля Віткі ў пісьменніцкім шматгалоссі не губляўся – гучаў своеасабліва, адметна, непаўторна. Паэтычныя словы з-пад пяра паэта выходзілі жывымі, мудрымі, прачулымі, мілагучнымі і пяшчотнымі. Аднак асаблівай пяшчотай, асаблівым, непаўторным бляскам заззяў паэтычны талент Васіля Віткі ў творах для дзяцей. Ён прыйшоў у дзіцячую літаратуру, як сам прызнаваўся "па закліку сумлення, па закліку душы, па закліку сапраўднай любові". Творчасць Васіля Віткі для дзяцей пачалася з казачнага [[slounik>эпас|эпасу]] ў 1947 годзе. Першую вершаваную казку "[[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-вавёрчына-гора|Вавёрчына гора]]" паэт склаў, а потым напісаў, каб падбадзёрыць свайго хворага сына. Як сведчыў сам Васіль Вітка, казка пачала складацца ў час паездкі з васьмігадовым сынам у родную вёску да бабулі. Тады сама па сабе і з'явілася гісторыя "пра Веру-вавёрачку, пра яе гора-горачка, пра яе маленькіх дочак, пра вавёрчын малаточак, пра птушынага пасла – даўганосага бусла, пра жыццё-быццё лясное і яшчэ пра тое-сёе". Выйшла казка асобнай кніжкай у 1948 годзе. З першага з'яўлення ў друку яна прапісалася ў дзіцячай літаратуры і стала цудоўным пачаткам яго далейшага творчага перыяду для дзяцей.\\
+Паэтычны голас Васіля Віткі ў пісьменніцкім шматгалоссі не губляўся – гучаў своеасабліва, адметна, непаўторна. Паэтычныя словы з-пад пяра паэта выходзілі жывымі, мудрымі, прачулымі, мілагучнымі і пяшчотнымі. Аднак асаблівай пяшчотай, асаблівым, непаўторным бляскам заззяў паэтычны талент Васіля Віткі ў творах для дзяцей. Ён прыйшоў у дзіцячую літаратуру, як сам прызнаваўся "па закліку сумлення, па закліку душы, па закліку сапраўднай любові". Творчасць Васіля Віткі для дзяцей пачалася з казачнага [[слоўнік/эпас|эпасу]] ў 1947 годзе. Першую вершаваную казку "[[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-вавёрчына-гора|Вавёрчына гора]]" паэт склаў, а потым напісаў, каб падбадзёрыць свайго хворага сына. Як сведчыў сам Васіль Вітка, казка пачала складацца ў час паездкі з васьмігадовым сынам у родную вёску да бабулі. Тады сама па сабе і з'явілася гісторыя "пра Веру-вавёрачку, пра яе гора-горачка, пра яе маленькіх дочак, пра вавёрчын малаточак, пра птушынага пасла – даўганосага бусла, пра жыццё-быццё лясное і яшчэ пра тое-сёе". Выйшла казка асобнай кніжкай у 1948 годзе. З першага з'яўлення ў друку яна прапісалася ў дзіцячай літаратуры і стала цудоўным пачаткам яго далейшага творчага перыяду для дзяцей.\\
 Вялікай творчай удачай стала наступная казка Васіля Віткі – "Буслінае лета" (1957), з галоўным персанажам трэцякласнікам Васем. Шчаслівы лёс напаткаў казку Васіля Віткі – "[[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-казка-пра-цара-зубра|Казка пра цара Зубра]]" (1959). У "Казцы пра цара Зубра" фантастычнае цесна пераплецена з рэальным, зямным жыццём. Яе героя завуць ужо не проста Васем, а Васем Вясёлкіным. Кожны пісьменнік марыць стварыць такога героя, якога б палюбілі. У Васіля Віткі такі герой ёсць. Гэта шчыры, непасрэдны, цікаўны і дапытлівы Вася Вясёлкін. У адным выпадку Вася – пачынаючы паэт-казачнік ("Буслінае лета"), у другім – смелы пераможца ляснога Зубра ("Казка пра цара Зубра"), у трэцім – сябра птушак і звяроў ("Азбука Васі Вясёлкіна",1963). Вася Вясёлкін і зараз з'яўляецца любімым героем беларускіх дзяцей, вядомым усім талісманам часопіса "Вясёлка". Затым амаль адна за адной выходзяць казкі "[[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-ппш|ППШ]]" (1962), "Дударык" (1962), "Казкі дзеда Васіля" (1969), "Казка без канца" (1969), "Хто памагае сонцу" (1975), "Казкі і краскі" (1978) і іншыя.\\
 Дзіцячая паэзія Васіля Віткі багатая рознымі жанрамі, сярод іх ёсць "складанкі-чытанкі, байкі-самаграйкі, песні-калыханкі, жарты-перакруткі, гулі-самагудкі, лічылкі, загадкі, ладачкі-ладкі". Напісаны яны з тонкім адчуваннем асаблівасцей дзіцячага ўспрымання, з любоўю да загадкава-чароўнай краіны Дзяцінства. Дзеці палюбілі кнігі Васіля Віткі, такія, як – зборнік апавяданняў "[[творы/васіль-вітка/васіль-вітка-зайчык-вадалаз|Зайчык-вадалаз]]" (1962), кнігу вершаў "Дударык" (1964), "Азбука Васі Вясёлкіна" (1965), выдатную кнігу вершаў, загадак, лічылак, пацешак і казачак для малодшага ўзросту "[[books/Васіль%20Вітка%20«Чытанка-маляванка».pdf|Чытанка-маляванка]]" (1971). Добра вядомыя беларускім дзецям кнігі – "Беларуская калыханка" (1971), "Хто памагае сонцу" (1975), "Казкі" (1976), "Ладачкі-ладкі" (1977), "Мы будуем метро" (1979), "Казкі і краскі", "Госці", "Загадка пра зярнятка" (усе выйшлі ў 1984 годзе), "Дзецям" (выбраныя творы ў 2-х кнігах, 1986), "Свята дружбы" (1987), "Выхаванне словам" (2001 ), "Урокі роднага слова" (2008) і інш.\\
 Творчасць Васіля Віткі для дзяцей – свет чарадзейства, хараства, незвычайных прыгод, прывабнай гармоніі гукаў і фарбаў. Сваімі творамі, Васіль Вітка імкнецца дапамагчы дзецям разабрацца ў разуменні дабра і зла, выхаваць іх людзьмі актыўнымі, бадзёрымі, эмацыянальнымі, дапамагае дзецям – у адпаведнасці з узростам – своечасова рабіць для сябе патрэбныя адкрыцці ў навакольным асяроддзі. Кнігі Васіля Віткі для дзяцей – гэта школа дабраты, справядлівасці, гуманізму. Школа прыгажосці роднай беларускай мовы, беларускага фальклору, да якіх ён ставіўся з вялікім захапленнем. Вершы, казкі, загадкі Васіля Віткі, выходзячы з друку, адразу пераходзілі ў шэраг хрэстаматыйных. Іх і зараз выкарыстоўваюць у падручніках і дапаможніках.\\
 У 1972 годзе за кнігі для дзяцей "Беларуская калыханка", "Казкі" і "Чытанка-маляванка" Васілю Вітку была прысуджана Дзяржаўная прэмія Беларусі імя Янкі Купалы. Пазней прыйшло і сусветнае прызнанне. Васіль Вітка быў узнагароджаны Міжнародным ганаровым дыпломам імя Ханса Крысціяна Андэрсена з занясеннем прозвішча пісьменніка ў Ганаровы спіс выдатнага дацкага казачніка. Васіль Вітка шырока вядомы за межамі Беларусі галоўным чынам дзякуючы перакладам яго лепшых кніжак для маленькіх – "Чытанка-маляванка" і "Ладачкі-ладкі" не толькі на славянскія мовы – сербахарвацкую, славацкую, чэшскую, польскую, але на нямецкую, англійскую, галандскую, літоўскую, эстонскую, узбекскую і інш.\\
-Яшчэ адным своеасаблівым этапам ў творчасці Васіля Віткі стала з'яўленне ў канцы пяцідзесятых гадоў яго таленавітых апавяданняў. Першыя апавяданні з'явіліся ў 1960 годзе на старонках часопіса "Полымя". Зноў звярнуўся да жанру прозы, у сямідзесятых гадах, апублікаваўшы цыкл "Паміж людзей добрых". Гэта ўдумлівы, шчыры расказ пісьменніка пра час, у якім ён жыў, і пра людзей, з якімі яму пашанцавала быць блізкім. Асабліва ўдаліся партрэты Кузьмы Чорнага, Міхася Лынькова, [[litpers>іван-мележ|Івана Мележа]], [[litpers>максім-танк|Максіма Танка]], [[litpers>янка-брыль|Янкі Брыля]], [[litpers>янка-маўр|Янкі Маўра]], [[litpers>уладзімір-дубоўка|Уладзіміра Дубоўкі]], Міколы Лобана, выдатнага ўкраінскага педагога і пісьменніка Васіля Сухамлінскага і іншых. Яго пяру належаць зборнік сатыры і гумару "Для дома, для альбома і трохі для эпохі" (1983).\\
+Яшчэ адным своеасаблівым этапам ў творчасці Васіля Віткі стала з'яўленне ў канцы пяцідзесятых гадоў яго таленавітых апавяданняў. Першыя апавяданні з'явіліся ў 1960 годзе на старонках часопіса "Полымя". Зноў звярнуўся да жанру прозы, у сямідзесятых гадах, апублікаваўшы цыкл "Паміж людзей добрых". Гэта ўдумлівы, шчыры расказ пісьменніка пра час, у якім ён жыў, і пра людзей, з якімі яму пашанцавала быць блізкім. Асабліва ўдаліся партрэты Кузьмы Чорнага, Міхася Лынькова, [[постаці/іван-мележ|Івана Мележа]], [[постаці/максім-танк|Максіма Танка]], [[постаці/янка-брыль|Янкі Брыля]], [[постаці/янка-маўр|Янкі Маўра]], [[постаці/уладзімір-дубоўка|Уладзіміра Дубоўкі]], Міколы Лобана, выдатнага ўкраінскага педагога і пісьменніка Васіля Сухамлінскага і іншых. Яго пяру належаць зборнік сатыры і гумару "Для дома, для альбома і трохі для эпохі" (1983).\\
 Цесна прымыкае да прозы публіцыстыка. Арыгінальная, наватарская, яна нясе ў сабе роздум над праблемамі часу, жыцця, лёсу нацыянальнай беларускай культуры, літаратуры, мовы. Пісьменнік даследаваў праблемы выхавання, закранаў шмат праблем школьнага жыцця і выхавання. І ў большай ступені гэта кнігі "Дзеці і мы" (1977), "Урокі" (1982), "Азбука душы" (1988). Ён адзін з аўтараў чытанак "Роднае слова" для 1-га (1969), 2-га (1970) і 3-га (1988) класаў. Уся творчасць Васіля Віткі прасякнута пачуццём глыбокай адказнасці за выхаванне дзяцей. Ён быў пісьменнікам-педагогам, настаўнікам, выхавацелем, які ўсур'ёз і заўсёды заклапочаны педагагічнымі праблемамі. Васіль Вітка – педагог па прызванні, па складзе характару, па спосабу мыслення.\\
 Добры паэт, празаік, публіцыст, выдатны дзіцячы пісьменнік – гэтага дастаткова, каб мець права называцца літаратарам. Аднак уяўленне пра Васіля Вітку будзе няпоўным, калі не ўлічваць яго цікавыя спробы ў галіне драматургіі. Вядома яго п'еса "Прамень будучыні" (1947) – пра калгаснае пасляваеннае жыццё. Заўсёды будзе актуальнай п'еса "Шчасце паэта" (1950) – пра беларускага народнага песняра Янку Купалу, якая атрымала сцэнічнае ўвасаблене ў тэатры імя Купалы ў 1952 годзе.\\
 Васіль Вітка вядомы і як перакладчык. Шмат зроблена ім у галіне мастацкага перакладу з іншых моў на беларускую. Ён перакладаў на беларускую мову прозу і паэзію. Яму належаць пераклады з рускай мовы (М. Салтыкова-Шчадрына, А. Талстога, А. Чэхава, У. Маякоўскага, Ф. Цютчава, С. Маршака, С. Міхалкова, А. Барто, М. Рубцова), украінскай (М. Рыльскага, В. Бычко, М. Стэльмаха, П. Варанько, М. Прыгары), літоўскай (М. Вайнілайціса, В. Бараўскаса), латышскай (Я. Райніса, В. Лукса, Я. Осланіса, В. Грэнскаўса), балгарскай (А. Босева, Л. Станчава), англійскай (Уолтэра Мэя) і інш.\\
 Апошняй кнігай Васіля Віткі стаў зборнік "Дом, дзе жывуць словы" (1995), своеасаблівы вершаваны слоўнік. "Слоўнік народнай мовы для дзяцей", – як вызначыў жанр аўтар. А што ёсць дзіцячая мова, Васіль Вітка не сумняваўся. Разам з тым ён і шкадаваў, што гэтай мовай, на жаль, мала цікавяцца дарослыя.\\
-Памёр Васіль Вітка 5 ліпеня 1996 года. Але кажуць, што ў сапраўдных пісьменнікаў даты смерці няма. Творы Васіля Віткі і сёння ў актыве нацыянальнай літаратуры. Яны сталі сапраўднай класікай. Яны патрэбны хлопчыкам і дзяўчынкам пачатку XXI стагоддзя таксама, як былі патрэбны іх бацькам. Захапляцца імі будзе яшчэ не адно пакаленне. Так будзе. Бо, як адзначыў народны паэт Беларусі [[litpers>ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], Васіль Вітка пазбягаў тэм аднадзёнак. Як правіла, ён пісаў пра тое, "што глыбока запала ў душу і прарасло думкай". Разумнае, таленавітае ніколі і нідзе бясследна не знікае. Напісанае ім заўсёды будзе жыць, уплываць на бясконцы літаратурны працэс.\\
+Памёр Васіль Вітка 5 ліпеня 1996 года. Але кажуць, што ў сапраўдных пісьменнікаў даты смерці няма. Творы Васіля Віткі і сёння ў актыве нацыянальнай літаратуры. Яны сталі сапраўднай класікай. Яны патрэбны хлопчыкам і дзяўчынкам пачатку XXI стагоддзя таксама, як былі патрэбны іх бацькам. Захапляцца імі будзе яшчэ не адно пакаленне. Так будзе. Бо, як адзначыў народны паэт Беларусі [[постаці/ніл-гілевіч|Ніл Гілевіч]], Васіль Вітка пазбягаў тэм аднадзёнак. Як правіла, ён пісаў пра тое, "што глыбока запала ў душу і прарасло думкай". Разумнае, таленавітае ніколі і нідзе бясследна не знікае. Напісанае ім заўсёды будзе жыць, уплываць на бясконцы літаратурны працэс.\\
 Беларусь шануе памяць мудрага, таленавітага пісьменніка, педагога, цікавага чалавека. На словы Васіля Віткі многія кампазітары (А. Бараноўская, Г. Вагнер, Я. Касалапаў, І. Лучанок, С. Палонскі, Я. Цікоцкі і інш.) напісалі песні. Рэдакцыя часопіса "Вясёлка", першым рэдактарам якога быў Васіль Вітка, заснавала прэмію імя Васіля Віткі. Аўтары лепшых твораў адзначаюцца прэміяй імя Васіля Віткі і спецыяльным медалём". Нібы і сёння вочы Цімоха Васільевіча добразычліва, патрабавальна ўглядаюцца ў плынь сучаснай беларускай дзіцячай літаратуры.