Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- постаці:адам-міцкевіч [2025/08/22 11:21] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ постаці:адам-міцкевіч [2025/08/23 16:03] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 10: / Радок 10: @@
 \\
 У беларускай зямлі — усе карані Адама Міцкевіча. 3 беларусаў, ад далёкага продка Міцькі, паходзіць увесь род Міцкевічаў. Тут, на Беларусі, нарадзіліся і жылі яго бацькі — маці Барбара Маеўская (вёска Чамброва на Наваградчыне) і бацька Мікалай Міцкевіч, мінскі каморнік і наваградскі адвакат, — тыповая беларуская «шарачковая» шляхта. Тут, на хутары Завоссе (цяпер Баранавіцкі раён), 24 снежня 1798 г. убачыў свет і Адам Міцкевіч.\\
-Завосся бацькі неўзабаве перабраліся ў павятовы горад Наваградак. Тут юны Адам скончыў школу святых айцоў дамініканцаў, дзе вучыўся разам з [[litpers>ян-чачот|Янам Чачотам]], з якім пасябраваў на ўсё жыццё. На канікулы дзеці Міцкевічаў выязджалі спачатку ў Завоссе, да дзядзькі, а потым у недалёкі ад Наваградка маёнтак бацькавага сябра суддзі Растоцкага — Руту. Нездарма паэт называў потым сваё маленства «сельскім, анёльскім».\\
+Завосся бацькі неўзабаве перабраліся ў павятовы горад Наваградак. Тут юны Адам скончыў школу святых айцоў дамініканцаў, дзе вучыўся разам з [[постаці/ян-чачот|Янам Чачотам]], з якім пасябраваў на ўсё жыццё. На канікулы дзеці Міцкевічаў выязджалі спачатку ў Завоссе, да дзядзькі, а потым у недалёкі ад Наваградка маёнтак бацькавага сябра суддзі Растоцкага — Руту. Нездарма паэт называў потым сваё маленства «сельскім, анёльскім».\\
-Пасля заканчэння Наваградскай школы ў 1815 г. малады Адам Міцкевіч падаўся на вучобу ў Віленскі ўніверсітэт на фізіка-матэматычны факультэт. Тут разам з [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тамаш-зан|Тамашом Занам]] і Юзафам Яжоўскім ён стварае тайнае студэнцкае згуртаванне — Таварыства [[slounik>філаматы|філаматаў]], якое адыграла важную ролю ў грамадскім і культурным жыцці Беларусі, у нашым нацыянальным адраджэнні. У гэты ж час Адам Міцкевіч пачаў сам складаць вершы, якія чытаў на філамацкіх пасяджэннях. У першых пробах пяра малады паэт прытрымліваўся строгіх канонаў [[slounik>класіцызм|класіцызму]], які панаваў тады ва ўсёй літаратуры. Але з захаду адчуваліся ўжо новыя павевы, асабліва з Германіі, дзе ўсталяваўся рамантызм — новы напрамак у літаратуры, прадстаўнікі якога звярталіся да фальклору сваіх народаў як да творчай крыніцы. У філамацкім асяроддзі першымі ўспрынялі новыя павевы Тамаш Зан, Ян Чачот і [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/ануфрый-петрашкевіч|Ануфрый Петрашкевіч]]. Шукаючы матэрыялы для сваіх паэтычных твораў, яны звярнуліся не да класічных сюжэтаў, а да вуснапаэтычнай творчасці свайго, беларускага люду. Асабліва цікавыя былі па-майстэрску напісаныя [[bellit>ян-чачот/ян-чачот-песні-і-балады|балады Яна Чачота]], які смела браў сюжэты для іх з пачутых у народзе легендаў і паданняў. Адам Міцкевіч, пазнаёміўшыся з творчасцю сяброў, і ў першую чаргу з баладамі Чачота, адразу зразумеў, што дагэтуль шукаў не там: скарбы ляжалі пад рукой.\\
+Пасля заканчэння Наваградскай школы ў 1815 г. малады Адам Міцкевіч падаўся на вучобу ў Віленскі ўніверсітэт на фізіка-матэматычны факультэт. Тут разам з [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тамаш-зан|Тамашом Занам]] і Юзафам Яжоўскім ён стварае тайнае студэнцкае згуртаванне — Таварыства [[слоўнік/філаматы|філаматаў]], якое адыграла важную ролю ў грамадскім і культурным жыцці Беларусі, у нашым нацыянальным адраджэнні. У гэты ж час Адам Міцкевіч пачаў сам складаць вершы, якія чытаў на філамацкіх пасяджэннях. У першых пробах пяра малады паэт прытрымліваўся строгіх канонаў [[слоўнік/класіцызм|класіцызму]], які панаваў тады ва ўсёй літаратуры. Але з захаду адчуваліся ўжо новыя павевы, асабліва з Германіі, дзе ўсталяваўся рамантызм — новы напрамак у літаратуры, прадстаўнікі якога звярталіся да фальклору сваіх народаў як да творчай крыніцы. У філамацкім асяроддзі першымі ўспрынялі новыя павевы Тамаш Зан, Ян Чачот і [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/ануфрый-петрашкевіч|Ануфрый Петрашкевіч]]. Шукаючы матэрыялы для сваіх паэтычных твораў, яны звярнуліся не да класічных сюжэтаў, а да вуснапаэтычнай творчасці свайго, беларускага люду. Асабліва цікавыя былі па-майстэрску напісаныя [[творы/ян-чачот/ян-чачот-песні-і-балады|балады Яна Чачота]], які смела браў сюжэты для іх з пачутых у народзе легендаў і паданняў. Адам Міцкевіч, пазнаёміўшыся з творчасцю сяброў, і ў першую чаргу з баладамі Чачота, адразу зразумеў, што дагэтуль шукаў не там: скарбы ляжалі пад рукой.\\
-Гэта быў пераломны момант у [[bellit>адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча|творчасці Адама Міцкевіча]]. Ён вельмі хутка намацаў у літаратуры сваю сцяжыну, стаў бацькам беларускага і польскага рамантызму. Заснаваныя на беларускім фальклоры балады і рамансы Міцкевіча, сярод якіх такія паэтычныя шэдэўры, як «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязь|Свіцязь]]», «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязянка|Свіцязянка]]», «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-рыбка|Рыбка]]», «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-курганок-марылі|Курганок Марылі]]», «Люблю я», «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-лілеі|Лілеі]]», «Тры Будрысы», а таксама першыя часткі драматычнай паэмы «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-дзяды|Дзяды]]», сюжэтам якой стаўся беларускі абрад памінання дзядоў, «літоўская аповесць» пад назвай «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына|Гражына]]», дзе ўзнаўляліся падзеі сярэдневяковай гісторыі Беларусі, зрабілі сапраўдны пераварот у літаратуры ўсёй Рэчы Паспалітай, адкрылі перад ёй новыя далягляды. Гэта быў трыумф рамантызму.\\
+Гэта быў пераломны момант у [[творы/адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча|творчасці Адама Міцкевіча]]. Ён вельмі хутка намацаў у літаратуры сваю сцяжыну, стаў бацькам беларускага і польскага рамантызму. Заснаваныя на беларускім фальклоры балады і рамансы Міцкевіча, сярод якіх такія паэтычныя шэдэўры, як «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязь|Свіцязь]]», «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязянка|Свіцязянка]]», «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-рыбка|Рыбка]]», «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-курганок-марылі|Курганок Марылі]]», «Люблю я», «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-лілеі|Лілеі]]», «Тры Будрысы», а таксама першыя часткі драматычнай паэмы «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-дзяды|Дзяды]]», сюжэтам якой стаўся беларускі абрад памінання дзядоў, «літоўская аповесць» пад назвай «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына|Гражына]]», дзе ўзнаўляліся падзеі сярэдневяковай гісторыі Беларусі, зрабілі сапраўдны пераварот у літаратуры ўсёй Рэчы Паспалітай, адкрылі перад ёй новыя далягляды. Гэта быў трыумф рамантызму.\\
 Немалаважную, а можа, і вырашальную ролю ў пераходзе Адама Міцкевіча да рамантызму, наогул у яго небывалым творчым узлёце адыграла — і гэта не маглі не адзначыць літаратуразнаўцы — каханне паэта да Марылі Верашчакі, якое нібы перавярнула ўсё яго жыццё, кінула ў вір глыбокіх перажыванняў. А пачалося ўсё з іх першай сустрэчы ў Туганавічах, сядзібе беларускіх паноў Верашчакаў на беразе светлай пакручастай рачулкі Сэрвачы.\\
 Сюды, у гэты зацішны куточак Наваградчыны, недзе ўлетку 1818 г. прывёз яго на брычцы ўніверсітэцкі сябар-філамат Тамаш Зан, які яшчэ ў час вучобы ў Мінскай гімназіі пасябраваў са сваімі аднакласнікамі — братамі Верашчакамі Міхалам і Юзафам.\\
 Спачатку Марыля не зрабіла асаблівага ўражання на Адама Міцкевіча. Але паступова, сустракаючыся з ёй пад раскідзістым голлем туганавіцкіх ліп, чытаючы разам раманы Жан-Жака Русо і Гётэ, разважаючы пра літаратуру, пра жыццё, слухаючы, як яна грае на фартэпіяна, ён адчуў, што яго цягне да гэтай мілай і непасрэднай дзяўчыны, яму хочацца слухаць яе голас, яе смех.\\
-Часта [[textdiss>адам-і-марыля|Адам з Марыляй]] пускаліся ў блізкія і далёкія вандроўкі па ваколіцах, любаваліся новымі, нязведанымі краявідамі, з ахвотай размаўлялі з сялянамі, адпачывалі ў іх хатах.\\
+Часта [[ibdc.ped>адам-і-марыля|Адам з Марыляй]] пускаліся ў блізкія і далёкія вандроўкі па ваколіцах, любаваліся новымі, нязведанымі краявідамі, з ахвотай размаўлялі з сялянамі, адпачывалі ў іх хатах.\\
 Не раз заводзілі іх сцежкі да незвычайнага цуда прыроды — возера Свіцязь, дзе іх чаравала невыказная чысціня азёрнай вады, зялёныя шаты навакольных лясоў, першародная ціша, якую парушалі толькі птушынае шматгалоссе ды бясконцы пчаліны гуд. Ад’язджаючы з Туганавіч у Коўна, дзе настаўнічаў пасля ўніверсітэта, Адам павёз воблік Марылі з сабой. Адзін толькі ўспамін пра яе грэў сэрца.\\
 I вось як гром сярод яснага неба — вестка: Марыля выйшла замуж за свайго нарачонага, графа Ваўжынца Путкамера, які жыў у сваім родавым маёнтку Уніхаў у суседстве з Туганавічамі. Толькі цяпер зразумеў Адам Міцкевіч, што страціў.\\
@@ Радок 23: / Радок 23: @@
 На Сёмуху, у пару росквіту зямлі, Адам Міцкевіч, запрошаны Марыляй, едзе ў Болценікі і цэлыя два тыдні гасцюе ў Путкамераў. Ваўжынец Путкамер ставіўся з разуменнем да іх адносін. Ён ведаў, што рэўнасць была б тут дрэнным памочнікам. Добра выхаваны, высокай культуры чалавек, таксама выпускнік Віленскага ўніверсітэта, Путкамер зрабіў усё, каб Адам Міцкевіч адчуваў сябе ў яго сядзібе як добры госць. Пра тыя дні ў Путкамераў паэт так пісаў сябрам: «Нядаўна правёў з ёй два тыдні. Яе выгляд і размовы лепш за ўсё мяне супакойваюць. Што будзе далей — не ведаю».\\
 Невядома, як склаліся б адносіны замужняй ужо Марылі і Адама, калі б не падзеі, якія хутка іх навек разлучылі. Гэта выкрыццё царскімі ўладамі віленскіх згуртаванняў моладзі, з якімі Міцкевіч не парываў і тады, калі пасля заканчэння ўніверсітэта настаўнічаў у Коўне. Восенню 1823 г. яго з сябрамі арыштавалі і праз год выслалі ў глыб Расіі. Адам Міцкевіч трапіў спачатку ў Пецярбург, адкуль быў накіраваны ў Адэсу. Потым яму дазволілі прыехаць у Маскву і зноў у Пецярбург. Каля пяці гадоў прабыў паэт у Расіі. Тут ён пазнаёміўся і шчыра пасябраваў з дзекабрыстамі К. Рылеевым і А. Бястужавым, з усімі славутасцямі рускай літаратуры — А. Пушкіным, В. Жукоўскім, П. Вяземскім, А. Грыбаедавым, Я. Баратынскім, М. Глінкам і інш.\\
-Асабліва цесная дружба звязвала Адама Міцкевіча з геніем рускай літаратуры Аляксандрам Пушкіным. Першая сустрэча двух вялікіх паэтаў адбылася ў Маскве, куды Пушкін прыехаў у верасні 1826 г. з Міхайлаўскага. Свае думкі пра рускага паэта Міцкевіч выказаў у пісьме да [[bellit>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/антон-эдвард-адынец|Антона Адынца]] ў сакавіку 1827 г.: «Мы часта сустракаемся. Пушкін амаль мой равеснік (на два месяцы маладзейшы), у гутарцы ён вельмі дасціпны і жывы, прачытаў ён шмат і з карысцю, знаёмы з сучаснай літаратурай, у яго чыстае і выдатнае разуменне паэзіі...».\\
+Асабліва цесная дружба звязвала Адама Міцкевіча з геніем рускай літаратуры Аляксандрам Пушкіным. Першая сустрэча двух вялікіх паэтаў адбылася ў Маскве, куды Пушкін прыехаў у верасні 1826 г. з Міхайлаўскага. Свае думкі пра рускага паэта Міцкевіч выказаў у пісьме да [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/антон-эдвард-адынец|Антона Адынца]] ў сакавіку 1827 г.: «Мы часта сустракаемся. Пушкін амаль мой равеснік (на два месяцы маладзейшы), у гутарцы ён вельмі дасціпны і жывы, прачытаў ён шмат і з карысцю, знаёмы з сучаснай літаратурай, у яго чыстае і выдатнае разуменне паэзіі...».\\
-У Расіі Адам Міцкевіч напісаў свае славутыя санеты, а таксама адну з выдатных паэм «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод|Конрад Валенрод]]», у цэнтры якой — патрыёт Конрад Валенрод, які ўсвядомлена ахвяруе сваім жыццём дзеля вызвалення Бацькаўшчыны ад чужацкіх захопнікаў.\\
+У Расіі Адам Міцкевіч напісаў свае славутыя санеты, а таксама адну з выдатных паэм «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод|Конрад Валенрод]]», у цэнтры якой — патрыёт Конрад Валенрод, які ўсвядомлена ахвяруе сваім жыццём дзеля вызвалення Бацькаўшчыны ад чужацкіх захопнікаў.\\
 У 1829 г. Міцкевічу ўдалося вырвацца за мяжу. Ён выехаў на захад, назаўсёды пакінуўшы «родную» імперыю. Паэт аб’ездзіў шмат краін Еўропы — Германію, Чэхію, Швейцарыю, Італію, Францыю. Жыў у Рыме, Дрэздэне, Жэневе. Потым канчаткова пасяліўся ў Парыжы, дзе чытаў у славутым Каледж дэ Франс курс лекцый па славянскіх літаратурах, у якіх не забыў расказваць і пра культуру свайго краю, пра мову беларускага народа, называючы яе «самай багатай і самай чыстай».\\
-У эміграцыі паэт напісаў трэцюю частку «Дзядоў», у якой апавядаў пра сваё філамацкае юнацтва, пра турэмнае зняволенне. У 1834 г., жывучы ў Парыжы, Міцкевіч скончыў працу над самым значным сваім творам — паэмай-эпапеяй «[[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-пан-тадэвуш|Пан Тадэвуш]]», якая стала сапраўдным гімнам роднай зямлі, неўміручай песняй яго светламу няздзейсненаму каханню. Месца дзеяння паэмы — сядзіба Верашчакаў Туганавічы (паказана там пад назвай Сапліцова), палі і лясы роднай Наваградчыны. Ды ўвогуле туга па радзіме чуецца ў кожным творы паэта, напісаным у эміграцыі.\\
+У эміграцыі паэт напісаў трэцюю частку «Дзядоў», у якой апавядаў пра сваё філамацкае юнацтва, пра турэмнае зняволенне. У 1834 г., жывучы ў Парыжы, Міцкевіч скончыў працу над самым значным сваім творам — паэмай-эпапеяй «[[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-пан-тадэвуш|Пан Тадэвуш]]», якая стала сапраўдным гімнам роднай зямлі, неўміручай песняй яго светламу няздзейсненаму каханню. Месца дзеяння паэмы — сядзіба Верашчакаў Туганавічы (паказана там пад назвай Сапліцова), палі і лясы роднай Наваградчыны. Ды ўвогуле туга па радзіме чуецца ў кожным творы паэта, напісаным у эміграцыі.\\
 Памёр Адам Міцкевіч у 1855 г. у Канстанцінопалі, куды прывяло яго жаданне змагацца за вызваленне Айчыны. Набальзаміраванае цела паэта перавезлі ў Парыж і пахавалі ў прыгарадзе. У 1890 г. наш вялікі зямляк быў перазахаваны палякамі ў Кракаве, дзе труну з прахам паэта ўстанавілі ў падзямеллі кафедральнага сабора Вавельскага замка.\\
 \\
@@ Радок 38: / Радок 38: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязь]]
+  * [[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязь]]
-  * [[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод]]
+  * [[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-конрад-валенрод]]
-  * [[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязянка]]
+  * [[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-свіцязянка]]
-  * [[bellit>адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча]]
+  * [[творы/адам-міцкевіч/творчасць-адама-міцкевіча]]
-  * [[bellit>адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына]]
+  * [[творы/адам-міцкевіч/адам-міцкевіч-гражына]]