Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- аналіз-і-крытыка:творчасць-алеся-гаруна [2025/08/23 13:02] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ аналіз-і-крытыка:творчасць-алеся-гаруна [2025/08/23 16:01] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 16: / Радок 16: @@
 \\
 Імя Алеся Гаруна доўгі час змоўчвалася. Яго адносілі да ліку нацыянальна-дэмакратычных інтэлігентаў, якія пасля кастрычніцкіх падзей 1917 г. і ў час грамадзянскай вайны не здолелі зразумець сутнасці і характару класавай барацьбы, разабрацца ў нацыянальнай палітыцы бальшавікоў, дапамагалі легіёнам Ю. Пілсудскага. Сёння творчая спадчына паэта з’яўляецца аб’ектам пільнай увагі многіх чытачоў, літаратуразнаўцаў, а яго імя па праве займае пачэснае месца побач з заснавальнікамі сучаснай беларускай літаратуры Янкам Купалам, Якубам Коласам і Максімам Багдановічам.\\
-Друкавацца А. Гарун пачаў у 1907 г. Выступаў з публікацыямі вершаў і апавяданняў у газетах "Наша ніва", "Беларус", "Вольная Беларусь". Пры жыцці выйшлі зборнік паэзіі "Матчын дар" (1918) і кніга дзіцячых п’ес "Жывыя казкі" (1920). У зборнік "Матчын дар" увайшлі вершы, напісаныя А. Гаруном у 1907-1914 гг. Гэты зборнік, як і "Вянок" М. Багдановіча, з’яўляецца кнігай лёсу паэта. Складаецца ён з трох раздзелаў ("Роднаму краю", "На чужыне" і "Праявы роднага"): першы з другім утвараюць антанімічную (антытэзную) пару, а трэці, акумулючы іх асноўны змест, аб’ядноўвае і як бы завяршае кампазіцыю кнігі. Пачынаецца "Матчын дар" своеасаблівым уступам – вершам "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-людзям|Людзям]]", у якім паэт акрэслівае сваю паэтычную праграму і тыя тэмы, што знойдуць далейшае ўвасабленне ў зборніку:
+Друкавацца А. Гарун пачаў у 1907 г. Выступаў з публікацыямі вершаў і апавяданняў у газетах "Наша ніва", "Беларус", "Вольная Беларусь". Пры жыцці выйшлі зборнік паэзіі "Матчын дар" (1918) і кніга дзіцячых п’ес "Жывыя казкі" (1920). У зборнік "Матчын дар" увайшлі вершы, напісаныя А. Гаруном у 1907-1914 гг. Гэты зборнік, як і "Вянок" М. Багдановіча, з’яўляецца кнігай лёсу паэта. Складаецца ён з трох раздзелаў ("Роднаму краю", "На чужыне" і "Праявы роднага"): першы з другім утвараюць антанімічную (антытэзную) пару, а трэці, акумулючы іх асноўны змест, аб’ядноўвае і як бы завяршае кампазіцыю кнігі. Пачынаецца "Матчын дар" своеасаблівым уступам – вершам "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-людзям|Людзям]]", у якім паэт акрэслівае сваю паэтычную праграму і тыя тэмы, што знойдуць далейшае ўвасабленне ў зборніку:
 Сваіх тут жменьку я спісаў\\
@@ Радок 24: / Радок 24: @@
 А. Гарун не ставіць заслону паміж сабой і народам, у жыцці якога бачыць вытокі сваёй творчасці ("дзе сам народ – пясняр") і дзеля якога будзе тварыць.\\
-Тэма паэта і паэзіі знайшла сваё далейшае вырашэнне ў вершы "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-паэту|Паэту]]", які ўяўляе з сябе зварот-просьбу чытача да творцы:
+Тэма паэта і паэзіі знайшла сваё далейшае вырашэнне ў вершы "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-паэту|Паэту]]", які ўяўляе з сябе зварот-просьбу чытача да творцы:
 Прашу цябе, спявай аб горы песнь адну ты\\
@@ Радок 31: / Радок 31: @@
 І будзе ясны дзень да нас тагды бліжэй.
-Большасць твораў Алесь Гарун напісаў у выгнанні, дзе, па сутнасці, склалася яго творчая індывідуальнасць, выявіўся шматгранны пісьменніцкі талент, прыйшла мастацкая сталасць. У многіх творах пераважаюць сумныя, элегічныя настроі, абумоўленыя трагедыяй жыцця выгнанніка, бязвыхаднасцю свайго паднявольнага становішча, адарванасцю ад бацькоўскай зямлі, беларускага моўнага асяроддзя. "Долі я не бачу, радасці не знаю", – гэтыя радкі з верша "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-матчын-дар|Матчын дар]]" можна лічыць лейтматывам песень-дум, песень-жалоб "У выгнанні", "Журба", "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-восень|Восень]]", "Навокал", "Думы ў чужыне". Але жорсткі лагерны рэжым не змог вытравіць у паэта бязмерную любоў да Бацькаўшчыны, веры ў свой народ:
+Большасць твораў Алесь Гарун напісаў у выгнанні, дзе, па сутнасці, склалася яго творчая індывідуальнасць, выявіўся шматгранны пісьменніцкі талент, прыйшла мастацкая сталасць. У многіх творах пераважаюць сумныя, элегічныя настроі, абумоўленыя трагедыяй жыцця выгнанніка, бязвыхаднасцю свайго паднявольнага становішча, адарванасцю ад бацькоўскай зямлі, беларускага моўнага асяроддзя. "Долі я не бачу, радасці не знаю", – гэтыя радкі з верша "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-матчын-дар|Матчын дар]]" можна лічыць лейтматывам песень-дум, песень-жалоб "У выгнанні", "Журба", "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-восень|Восень]]", "Навокал", "Думы ў чужыне". Але жорсткі лагерны рэжым не змог вытравіць у паэта бязмерную любоў да Бацькаўшчыны, веры ў свой народ:
 Ты паўстанеш, працавіты,\\
@@ Радок 41: / Радок 41: @@
 ("Як надарыцца мінута..")
-Верш "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-начныя-думкі|Начныя думкі]]" з’яўляецца элегічна-ўсхваляваным успамінам паэта пра родны край, ад якога быў адарваны турэмнымі кратамі. У думках-снах лірычнага героя выказваецца любоў да Радзімы – казачна-міфічнага, "нязведанага" краю: да "стэпаў з-пад Нёмана", глухой пушчы, жытняга поля, векавечных курганоў, лясной крынічкі, рэчкі з русалкамі:
+Верш "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-начныя-думкі|Начныя думкі]]" з’яўляецца элегічна-ўсхваляваным успамінам паэта пра родны край, ад якога быў адарваны турэмнымі кратамі. У думках-снах лірычнага героя выказваецца любоў да Радзімы – казачна-міфічнага, "нязведанага" краю: да "стэпаў з-пад Нёмана", глухой пушчы, жытняга поля, векавечных курганоў, лясной крынічкі, рэчкі з русалкамі:
 Хочацца быць мне ў тым краю нязнаным,\\
@@ Радок 49: / Радок 49: @@
 Адчуваючы вялікія кантрасты жыцця ў гэтым нязведаным краі (то злосна-хмурлівым, то светлым, як рай, поўным шчасця і адначасова жалю, плачу), лірычны герой твора хоча парваць жалезныя путы і адшукаць купальскую кветку, шлях-гасцінец да шчасця.\\
-Абвостранае пачуццё любові да Бацькаўшчыны, духоўная еднасць з роднай зямлёй, пратэст супраць сацыяльнага і нацыянальнага прыгнечання, заклік да барацьбы адчуваюцца ў вершах "Мілая, родная старонка-маці!..", "Навука", "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-мае-думкі|Мае думкі]]", "Муляру". Герой верша "Навука" – настаўнік – дае жыццёвы наказ вучню: у ім ён хоча бачыць змагара, патрыёта, які б змог смела глядзець у вочы праўдзе, з адвагай пайсці "на чэсць і смерць".\\
+Абвостранае пачуццё любові да Бацькаўшчыны, духоўная еднасць з роднай зямлёй, пратэст супраць сацыяльнага і нацыянальнага прыгнечання, заклік да барацьбы адчуваюцца ў вершах "Мілая, родная старонка-маці!..", "Навука", "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-мае-думкі|Мае думкі]]", "Муляру". Герой верша "Навука" – настаўнік – дае жыццёвы наказ вучню: у ім ён хоча бачыць змагара, патрыёта, які б змог смела глядзець у вочы праўдзе, з адвагай пайсці "на чэсць і смерць".\\
 Лірычны герой верша "Муляру" заклікае муляра закончыць складаць каменныя сховы смерці і ісці будаваць іншы мур – новае жыццё. Створаны сілай і розумам многіх людзей, гэты мур будзе нагадваць палац са сценамі, як з крышталю, столлю, як са шкла. Паэтычнымі радкамі верша паэт заклікаў да чалавечага братэрства, роўнасці, свабоды:
@@ Радок 70: / Радок 70: @@
 У вершы "Песня-звон" паэт называе родную мову магучым бліскучым звонам, які "з срэбра літы, з злота збіты". І гэты звон павінен дапамагчы званару ў справе абуджэння народа, гусляру (песняру) – у справе праўдзівага паказу жыцця чалавека, спынення "жалю" (гора, галечы, беднасці).\\
-У вершы "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-у-чатырохлецце-нашае-нівы|Ты мой брат, каго зваць Беларусам...]]" А. Гарун сцвярджае, што не можа бясследна загінуць той народ (нават калі яго абрабавалі, адабраўшы "і зямлю, і лясы, і кілімы", пазбавіўшы магчымасці выхоўваць дзяцей), які змог зберагчы родную мову – скарб, што захаваўся ад дзядоў і прадзедаў. У першым і апошнім чатырохрадкоўях гучыць заклік шанаваць, берагчы родную мову:
+У вершы "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-у-чатырохлецце-нашае-нівы|Ты мой брат, каго зваць Беларусам...]]" А. Гарун сцвярджае, што не можа бясследна загінуць той народ (нават калі яго абрабавалі, адабраўшы "і зямлю, і лясы, і кілімы", пазбавіўшы магчымасці выхоўваць дзяцей), які змог зберагчы родную мову – скарб, што захаваўся ад дзядоў і прадзедаў. У першым і апошнім чатырохрадкоўях гучыць заклік шанаваць, берагчы родную мову:
 Ты, мой брат, каго зваць Беларусам,\\
@@ Радок 78: / Радок 78: @@
 Многія творы Алеся Гаруна скіраваны ўбок грамадска-палітычнага жыцця, прысвечаны надзённым падзеям тых часоў. У вершах "Праводзіны", "На варце", "У чужыне", "Чалавечая кроў" паэт адгукнуўся на пачатак першай сусветнай вайны. Сцвярджаючы, што ў час войнаў пакутуюць не іх пачынальнікі, а простыя людзі, аўтар выкрывае і асуджае ганебную сутнасць войнаў, паказвае іх бесчалавечны і трагічны характар. У складаных умовах 1917-1920 гг. пісьменнік спрабаваў акрэсліць напрамкі і перспектывы грамадскага развіцця, даць ацэнку дзейнасці палітычным партыям і іх праграмам. У творах гэтага перыяду ўзмацняецца пачуццё трывогі за лёс шматпакутнай Беларусі, гучыць матыў самаахвярнага змагання за родны край, асабістай адказнасці за яго далейшы лёс, вера ў лепшую долю народа. Вершам "Брацця, к агульнаму шчасцю...", "Кліч" уласцівы дэкларацыі, звароты, заклікі да роўнасці, братэрства, да вызвалення з-пад рабскага духу, на штурм "трона крыўды", пракляцці тым, "хто свой карк захоча гнуць, й рукі ворагу лізаць, й словы льсцівыя казаць".\\
-У творчай спадчыне Алеся Гаруна нямала філасофскіх твораў, напоўненых элегічнай танальнасцю, камернасцю ("Nocturno", "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-ідуць-гады|Ідуць гады]]", "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-на-смерць|На смерць]]"). Лірычны герой гэтых вершаў разважае над глабальнымі праблемамі рэчаіснасці: сэнсам чалавечага жыцця, яго скарацечнасцю, вечным і нястрымным рухам у прыродзе і грамадстве, мэтазгоднасцю чалавечага існавання і інш.\\
+У творчай спадчыне Алеся Гаруна нямала філасофскіх твораў, напоўненых элегічнай танальнасцю, камернасцю ("Nocturno", "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-ідуць-гады|Ідуць гады]]", "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-на-смерць|На смерць]]"). Лірычны герой гэтых вершаў разважае над глабальнымі праблемамі рэчаіснасці: сэнсам чалавечага жыцця, яго скарацечнасцю, вечным і нястрымным рухам у прыродзе і грамадстве, мэтазгоднасцю чалавечага існавання і інш.\\
-Алесь Гарун унёс значны ўклад у развіццё беларускай прозы і драматургіі. Яго 6 апавяданняў, лірычная легенда "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-першы-снег|Першы снег]]", п’есы для дзіцячага тэатра значна пашырылі ідэйна-тэматычныя і жанравыя формы беларускай літаратуры і яе выяўленча-мастацкія сродкі. У цэнтры апавядання "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-пан-шабуневіч|Пан Шабуневіч]]" – гісторыя змагання рамесніка-шаўца (з чыноўніцкім светам, з жонкай-каталічкай) за права карыстацца роднай мовай у штодзённым жыцці, за права звацца беларусамі. У апавяданні "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-свята|Свята]]" праз сцэны жыцця палітычнага пасяленца Грыневіча і сібіракоў паказваецца гістарычная сувязь пакаленняў, звязаных рэвалюцыйнымі падзеямі ХVІІІ і XІX ст.\\
+Алесь Гарун унёс значны ўклад у развіццё беларускай прозы і драматургіі. Яго 6 апавяданняў, лірычная легенда "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-першы-снег|Першы снег]]", п’есы для дзіцячага тэатра значна пашырылі ідэйна-тэматычныя і жанравыя формы беларускай літаратуры і яе выяўленча-мастацкія сродкі. У цэнтры апавядання "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-пан-шабуневіч|Пан Шабуневіч]]" – гісторыя змагання рамесніка-шаўца (з чыноўніцкім светам, з жонкай-каталічкай) за права карыстацца роднай мовай у штодзённым жыцці, за права звацца беларусамі. У апавяданні "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-свята|Свята]]" праз сцэны жыцця палітычнага пасяленца Грыневіча і сібіракоў паказваецца гістарычная сувязь пакаленняў, звязаных рэвалюцыйнымі падзеямі ХVІІІ і XІX ст.\\
-У драматычных творах выявілася багацце творчай фантазіі аўтара, цудоўнае веданне ім народных казачных вобразаў і свету дзіцячых уяўленняў, адчуванне прыгажосці беларускай прыроды. Героем п’есы-казкі для дзяцей "[[tvory>алесь-гарун/алесь-гарун-хлопчык-у-лесе|Хлопчык у лесе]]", у якой змешчана шмат песень з нотамі, з’яўляецца вясковы Хлопчык. Заблудзіўшыся ў лесе, ён трапляе ў царства магутнага чараўніка, дзе выратоўвае запалоненых Сяляначку, Ткачыху і чатырох Папрадух. У казачнай краіне, шлях да якой Хлопчыку дапамаглі знайсці добрыя кветкі, ён дабыў жалейку і ігрой на ёй выгнаў гаспадара зачараванага царства. Праўда, дабро ў п’есе, як і ў большасці казак, перамагаюць, і Хлопчык знаходзіць сваю маці і атрымлівае цудоўныя падарункі: боты-скараходы, шапку-цемязень, незвычайную вопратку, залаты клубок і жалейку.\\
+У драматычных творах выявілася багацце творчай фантазіі аўтара, цудоўнае веданне ім народных казачных вобразаў і свету дзіцячых уяўленняў, адчуванне прыгажосці беларускай прыроды. Героем п’есы-казкі для дзяцей "[[творы/алесь-гарун/алесь-гарун-хлопчык-у-лесе|Хлопчык у лесе]]", у якой змешчана шмат песень з нотамі, з’яўляецца вясковы Хлопчык. Заблудзіўшыся ў лесе, ён трапляе ў царства магутнага чараўніка, дзе выратоўвае запалоненых Сяляначку, Ткачыху і чатырох Папрадух. У казачнай краіне, шлях да якой Хлопчыку дапамаглі знайсці добрыя кветкі, ён дабыў жалейку і ігрой на ёй выгнаў гаспадара зачараванага царства. Праўда, дабро ў п’есе, як і ў большасці казак, перамагаюць, і Хлопчык знаходзіць сваю маці і атрымлівае цудоўныя падарункі: боты-скараходы, шапку-цемязень, незвычайную вопратку, залаты клубок і жалейку.\\
 Творчасць Алеся Гаруна – яркая старонка ў гісторыі беларускай літаратуры. М. Багдановіч яшчэ ў 1913 г. у артыкуле "За тры гады: Агляд беларускай краснай пісьменнасці 1911-1913 гг." пісаў, што "лёгкасць і мілазычнасць верша, рупная шліфоўка яго, новае і вельмі пекнае счэпліванне рыфм – усё гэта дужа аздабляе яго (А. Гаруна) паэзію. У дзе-якіх творах спатыкаецца сіла і сціснутасць мовы. Глаўна ж тое, што пры ўсім гэтым А. Гарун ні да каго іншага не падобны, што ён не зрабіўся нічыім "падгалоскам". Гэта зарука, што нашы надзеі на яго талент не пойдуць намарна". І сапраўды, А. Гарун цалкам спраўдзіў надзеі М. Багдановіча. Творы пісьменніка, які "народу на алтар свой дыямент прынёс", займаюць пачэснае месца побач з творамі Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча.
@@ Радок 87: / Радок 87: @@
 ===== Падобныя старонкі =====
-  * [[tvory>анатоль-вялюгін/творчасць-анатоля-вялюгіна]]
+  * [[творы/анатоль-вялюгін/творчасць-анатоля-вялюгіна]]
-  * [[tvory>яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц]]
+  * [[творы/яўгенія-янішчыц/творчасць-яўгеніі-янішчыц]]
-  * [[tvory>янка-золак/творчасць-янкі-золака]]
+  * [[творы/янка-золак/творчасць-янкі-золака]]
-  * [[tvory>міхась-кавыль/жыццёвы-і-творчы-шлях-міхася-кавыля]]
+  * [[творы/міхась-кавыль/жыццёвы-і-творчы-шлях-міхася-кавыля]]
-  * [[tvory>аляксей-пысін/творчасць-аляксея-пысіна]]
+  * [[творы/аляксей-пысін/творчасць-аляксея-пысіна]]