Адрозненні

Тут паказаны адрозненні паміж двума версіямі гэтай старонкі.

--- аналіз-і-крытыка:каб-збыць-няволі-путы-дзейнасць-філамата [2025/08/23 14:05] – створана - знешняе змена 127.0.0.1
+++ аналіз-і-крытыка:каб-збыць-няволі-путы-дзейнасць-філамата [2025/08/23 16:01] (бягучы) – vedybeadmin
@@ Радок 18: / Радок 18: @@
 \\
 Дзейнасць філаматаў і філарэтаў з’яўляецца надзвычай важнай старонкай у гісторыі беларускай літаратуры і нацыянальнага адраджэння. Гэта былі таленавітыя, рамантычна ўзнёслыя юнакі, бязмерна адданыя сваёй Айчыне, ахопленыя прагай да асветы.\\
-Тайнае студэнцкае таварыства філаматаў было створана восенню 1817 г. у Віленскім універсітэце па ініцыятыве [[tvory>іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тамаш-зан|Тамаша Зана]] і [[постаці/адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Мэта таварыства – творчае ўдасканаленне юнакоў, узаемадапамога ў набыцці і паглыбленні ведаў, садзейнічанне ўсеагульнай "асвеце", вывучэнне гісторыі роднага краю, вуснапаэтычнай народнай творчасці. На пасяджэннях арганізацыі слухаліся і абмяркоўваліся навуковыя даклады і рэфераты на самыя разнастайныя тэмы, а таксама ўласныя мастацкія творы. Даволі часта філаматы наладжвалі маёўкі, розныя святкаванні (асабліва дні нараджэнні). Для такіх мерапрыемстваў складаліся цэлыя сцэнарыі, у якіх выкарыстоўваліся ўласныя вершы, народныя песні, музычныя творы. Асабліва папулярнымі на гэтых урачыстасцях былі імянныя вітанні [[постаці/ян-чачот|Яна Чачота]], прысвечаныя сябрам-філаматам і складзеныя па ўзоры беларускіх народных песень.\\
+Тайнае студэнцкае таварыства філаматаў было створана восенню 1817 г. у Віленскім універсітэце па ініцыятыве [[творы/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/тамаш-зан|Тамаша Зана]] і [[постаці/адам-міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Мэта таварыства – творчае ўдасканаленне юнакоў, узаемадапамога ў набыцці і паглыбленні ведаў, садзейнічанне ўсеагульнай "асвеце", вывучэнне гісторыі роднага краю, вуснапаэтычнай народнай творчасці. На пасяджэннях арганізацыі слухаліся і абмяркоўваліся навуковыя даклады і рэфераты на самыя разнастайныя тэмы, а таксама ўласныя мастацкія творы. Даволі часта філаматы наладжвалі маёўкі, розныя святкаванні (асабліва дні нараджэнні). Для такіх мерапрыемстваў складаліся цэлыя сцэнарыі, у якіх выкарыстоўваліся ўласныя вершы, народныя песні, музычныя творы. Асабліва папулярнымі на гэтых урачыстасцях былі імянныя вітанні [[постаці/ян-чачот|Яна Чачота]], прысвечаныя сябрам-філаматам і складзеныя па ўзоры беларускіх народных песень.\\
 З мэтай пашырэння адукацыі народа філаматы рыхтавалі да друку падручнікі, навуковыя энцыклапедыі, арганізоўвалі школы. Францішак Малеўскі, напрыклад, адкрыў школу для сялян у Шчорсах на Навагрудчыне. Для ажыццяўлення сваіх асветніцкіх задач філаматы стваралі свае адгалінаванні – больш масавыя арганізацыі тыпу Саюза сяброў (браталюбцаў), Таварыства прамяністых, Навуковага таварыства, Саюза маладых адвакатаў, Саюза айчынных натуралістаў.\\
 Найбольш вядомым і прадстаўнічым было Таварыства прамяністых, асновай дзейнасці якога была абвешчаная Тамашам Занам тэорыя прамяністасці. Згодна з ёй, прамяністым можа быць той, хто імкнецца стаць высокамаральным, духоўна багатым чалавекам, хто выпраменьвае святло і тым самым уздзейнічае на іншых, духоўна і маральна ўдасканальвае іх. У 15 правілах прамяністых адзначалася, што важнейшымі крокамі на шляху да маральнага ўдасканалення чалавека з’яўляюцца "прыхільнасць да айчыннай зямлі", веданне яе гісторыі, захаванне традыцый і звычаяў сваіх бацькоў, іх мовы, гатоўнасць да самаахвярнасці дзеля выратавання айчыны і інш. Масавасць Таварыства прамяністых напалохала універсітэцкае кіраўніцтва, і ў канцы мая 1820 г. па загадзе рэктара Сымона Малеўскага яно было распушчана. Замест прамяністых філаматы стварылі тайнае таварыства філарэтаў (прыхільнікаў маральнай чысціні).\\