~~META: title = Жыццёвая дарога Міхала (паэма Якуба Коласа "Новая Зямля") &keywords = зямля, міхал, герой, паэма, волі, працы, жыцці, жыцця, аснова, шлях, мара, коласа, беларускага, сялянства &abstract = Сачыненне "Жыццёвая дарога Міхала (паэма Якуба Коласа "Новая Зямля")" &iftrue = nan ~~ ====== Жыццёвая дарога Міхала (паэма Якуба Коласа "Новая Зямля") ====== Паэма Я. Коласа "Новая зямля" – вяршыня паэтычнага майстэрства песняра. Працаваў над ёй аўтар больш за дванаццаць гадоў: паэма была пачата ў 1910 г., а апошні раздзел – трагічная развязка – напісаны ў 1923 г. З аповесці аб жыцці адной лесніковай сям’і паэма перарастае ў вялікі твор аб жыцці беларускага сялянства ў канцы ХІХ ст. (яго быце, звычаях, беззямеллі, збядненні, пошуках кавалка хлеба на панскай службе, яго абуджэнні і ўсведамленні сваёй чалавечай годнасці). Праблемы зямлі і волі з’яўляюцца асноўнымі ў творы.\\ Галоўны герой паэмы – Міхал. Беззямелле і галеча прымушаюць яго "вандраваць"у жыцці: "хадзіў на сплаў ён, на віціны, разоў са два хадзіў у Прусы", а пасля наняўся лесніком да князя Радзівіла. Міхал працуе не шкадуючы сіл, здароўя. Ён ахоўвае лес, даглядае за статкам, "правіць"сенакосы, "ставіць" рабочых, выконвае шматлікія загады і даручэнні пана ляснічага. У працы ён знаходзіць задавальненне, верыць у яе як аснову жыцця і дабрабыту, спадзяецца сваімі рукамі здабыць сваё шчасце. Дзякуючы руплівай і стараннай працы, неабжытыя і занядбалыя куткі, у якіх апынаецца герой паэмы, становяцца ўтульнымі і квітнеючымі: Ўсё зацвіло, загаманіла,\\ Бы жыватворная тут сіла\\ Ад сну прыроду абудзіла. Міхал – чалавек клапатлівы, спагадлівы. Ён верны муж і патрабавальны бацька. Шчыра любячы дзяцей, ён часам сур’ёзна ставіцца да іх. Наймаючы "дарэктара", Міхал спадзяецца: "а вось мо’ з меншых што і будзе, няхай яны ўжо йдуць у людзі". Герой твора чула адносіцца да брата Антося і разам з ім любіць пажартаваць, павесяліцца, падзяліцца земляробчай мудрасцю.\\ Працуючы ў Радзівіла, Міхал сутыкаецца з жорсткімі і няўмольнымі законамі, якім трэба падпарадкоўвацца працоўнаму чалавеку. Служба ставіць яго ў поўную залежнасць ад волі пана ляснічага. Прыгнёт, знявага, прыніжэнне, лаянка, пагрозы, варожыя адносіны сялян – усё гэта цяжкім грузам кладзецца на душу Міхала. Героя не задавальняюць умовы жыцця і працы, і ён шукае выйсця з цяжкага паднявольнага становішча. А дзе ж той выхад? дзе збавенне\\ З няволі цяжкай, з паланення?\\ Адзін ён ёсць: зямля, зямля,\\ Свой пэўны кут, свая ралля:\\ То – наймацнейшая аснова\\ І жыцця першая умова.\\ Зямля не зменіць і не здрадзіць,\\ Зямля паможа і дарадзіць. Вызваліцца з-пад улады пана, стаць свабодным, на думку Міхала, можна шляхам набыцця зямлі: Купіць зямлю, прыдбаць свой кут,\\ Каб з панскіх выпутацца пут,\\ І там зажыць сабе нанова:\\ Свая зямля – вось што аснова! Думка аб зямлі свяціла Міхалу "зоркай яснай" у самыя змрочныя дні, надаючы сэнс яго жыццю. Зямля ва ўяўленні Міхала – "аснова ўсёй айчыне", надзея на вызваленне "з няволі цяжкай, з паланення", "промень волі і свабоды". Стаць гаспадаром на сваёй зямлі – значыць стаць распарадчыкам свайго лёсу: Свая зямля, свая пасада!\\ Ці ёсць мацнейшая прынада? Мара Міхала аб зямлі высакародная, узвышаная. Гэта не дробнаўласніцкі разлік (як раней лічылася ў літаратурнай крытыцы), а спроба духоўнага разняволення, самасцвярджэння асобы. Зямля павінна належаць таму, хто на ёй працуе. Галоўны герой хоча быць гаспадаром на сваёй зямлі. І калі б так стала, Міхал здабыў бы свабоду, незалежнасць, дабрабыт, адчуў бы асалоду вольнай працы. Але мара аб набыцці зямлі аказалася неажыццявімай, ілюзорнай. Міхал памірае з надзеяй, што Антось прадоўжыць пачатую ім справу: Вядзі ж ты, рэй, вядзі...адзін...\\ Як лепшы брат, як родны сын.\\ Бог не судзіў мне бачыць волі\\ І кідаць зерні ў свае ролі... Лёс Міхала з пункту гледжання сённяшняга дня ўспрымаецца з болем і трывогай. Я. Колас нібы прадчуваў трагічнасць шляху беларускага селяніна да сваёй зямлі. І рэальнае жыццё паказала, што справа Міхала не магла быць прадоўжана. Масавая калектывізацыя канца 20 – пачатку 30-х гадоў, якая нібы ратавала селяніна ад беднасці і забяспечвала шчаслівую будучыню, разбурыла сялянскія ідэалы і тым самым пацвердзіла марнасць шляху Міхала (і ўсяго сялянства) да зямлі. Мара Міхала аб уласнай зямлі ў паэме становіцца бяскрылай, пераўтвараецца ў ідэю без будучыні.\\ Паэма Я. Коласа "Новая зямля", напісаная даўно, гучыць надзённа і сёння. Яна вучыць паважаць працу хлебароба, якая з’яўляецца не толькі крыніцай дабрабыту, але і асновай фарміравання вышэйшых маральных норм і якасцей чалавека. ===== Падобныя старонкі ===== * [[творы/якуб-колас/служэнне-народу-асноўны-абавязак-мастака]] * [[творы/якуб-колас/творчасць-якуба-коласа]] * [[творы/якуб-колас/духоўнае-багацце-чалавека-ў-паэме-новая-]] * [[творы/якуб-колас/карціны-роднай-прыроды-ў-паэме-новая-зям]] * [[творы/якуб-колас/паэма-новая-зямля-мастацкая-энцыклапедыя]]